«Հունգարական հեղափոխություն (1956)»–ի խմբագրումների տարբերություն
չ Seskfabrega տեղափոխեց էջը «Հունգարիայի հեղափոխությունը 1956»-ից «Հունգարական հեղափոխություն (1956)» |
|||
| Տող 1. | Տող 1. | ||
'''Հունգարիայի 1956-ի հեղափոխությունը''' - Զինված ապստամբություն [[Հունգարիա]]յում կոմունիստական դրածո վարչախմբի դեմ: Ճնշվել է խորհրդային զորքերի կողմից: [[Պատկեր:Budapešť, Belváros, Országház, revoluční vlajka.JPG|մինի|Հունգարիայի դրոշը, որից կտրված է խորհրդային տարբերանշանը: Այն Հունգարիայի հեղափոխության խորհրդանիշն է]] |
'''Հունգարիայի 1956-ի հեղափոխությունը''' - Զինված ապստամբություն [[Հունգարիա]]յում կոմունիստական դրածո վարչախմբի դեմ: Ճնշվել է խորհրդային զորքերի կողմից: [[Պատկեր:Budapešť, Belváros, Országház, revoluční vlajka.JPG|մինի|Հունգարիայի դրոշը, որից կտրված է խորհրդային տարբերանշանը: Այն Հունգարիայի հեղափոխության խորհրդանիշն է]] |
||
==Հունգարիայում դրածո վարչախմբի հաստատումը== |
== Հունգարիայում դրածո վարչախմբի հաստատումը == |
||
1945-ի փետրվարին խորհրդային զորքերը գրավում են Հունգարիան: 1947-ին [[:en: Paris Peace Treaties, 1947|Փարիզի պայամանագրով]] Հունգարիան ճանաչվում է անկախ, դառնում [[ՄԱԿ]]-ի անդամ: 1947-49թթ [[ԽՍՀՄ]] հատուկ ծառայություններն ու նրանց գործակալները տեռորի, շանտաժի, կեղծիքների միջոցով Հունգարիայում հաստատում են կոմունիստական միակուսակցական դրածո վարչախումբ: |
1945-ի փետրվարին խորհրդային զորքերը գրավում են Հունգարիան: 1947-ին [[:en: Paris Peace Treaties, 1947|Փարիզի պայամանագրով]] Հունգարիան ճանաչվում է անկախ, դառնում [[ՄԱԿ]]-ի անդամ: 1947-49թթ [[ԽՍՀՄ]] հատուկ ծառայություններն ու նրանց գործակալները տեռորի, շանտաժի, կեղծիքների միջոցով Հունգարիայում հաստատում են կոմունիստական միակուսակցական դրածո վարչախումբ: |
||
==Խորհրդային զորքերի կարգավիճակը Հունգարիայում == |
== Խորհրդային զորքերի կարգավիճակը Հունգարիայում == |
||
[[Պատկեր:Nagy Imre - bust in Mátészalka, Hungary.jpg|մինի|Իմռե Նաձի կիսանդրին]] |
[[Պատկեր:Nagy Imre - bust in Mátészalka, Hungary.jpg|մինի|Իմռե Նաձի կիսանդրին]] |
||
Փարիզի պայմանագրով նախատեսվում էր դուրս բերել խորհրդային զորքերը Արեվելաեվրոպական երկրներից: Սակայն 1955 թվականի [[մայիսի 14]]-ին [[Վարշավա]]յում [[Ալբանիա]]ն, [[Բուլղարիա]]ն, [[Գերմանիայի Դեմոկրատական Հանրապետություն]]ը, [[Լեհաստան]]ը, Հունգարիան, [[Չեխոսլովակիա]]ն, [[Ռումինիա]]ն և ԽՍՀՄ-ը հիմնում են «[[Վարշավայի պայմանագրի կազմակերպություն]]» (ՎՊԿ) ռազմաքաղաքական դաշինք, որով ԽՍՀՄ-ն իրավունք է ստանում զորք տեղակայել ՎՊԿ երկրներում: |
Փարիզի պայմանագրով նախատեսվում էր դուրս բերել խորհրդային զորքերը Արեվելաեվրոպական երկրներից: Սակայն 1955 թվականի [[մայիսի 14]]-ին [[Վարշավա]]յում [[Ալբանիա]]ն, [[Բուլղարիա]]ն, [[Գերմանիայի Դեմոկրատական Հանրապետություն]]ը, [[Լեհաստան]]ը, Հունգարիան, [[Չեխոսլովակիա]]ն, [[Ռումինիա]]ն և ԽՍՀՄ-ը հիմնում են «[[Վարշավայի պայմանագրի կազմակերպություն]]» (ՎՊԿ) ռազմաքաղաքական դաշինք, որով ԽՍՀՄ-ն իրավունք է ստանում զորք տեղակայել ՎՊԿ երկրներում: |
||
== Ընդվզման նախաշեմին== |
== Ընդվզման նախաշեմին == |
||
[[Պատկեր:Будапешт 56. Голова статуи Сталина.jpg|մինի|Ստալինի կոտրված արձանի գլուխը]] |
[[Պատկեր:Будапешт 56. Голова статуи Сталина.jpg|մինի|Ստալինի կոտրված արձանի գլուխը]] |
||
Հունգարիայում 1947-52թթ. 650.000 մարդ հալածվում և հետապնդումների է ենթարկվում, սահմանափակվում է ազատ խոսքը: 1949-ին կալանավորվում է 200 քաղաքական գործիչ, որոնց մի մասը մահապատժի է ենթարկվում: [[1952]]թ-ին բռնադատվում է 540.000 մարդ, քրգործեր են հարուցվում 1.5 մլն մարդու նկատմամբ: Վճարվող մեծ ռազմատուգանքը խոչընդոտում է տնտեսության զարգացմանը: [[1953]]թ.ին Հունգարիայի կառավարության ղեկավար է նշանակվում [[Իմռե Նաձ]]ը, որը սկսում է բարեփոխումներ իրականացնել. Քաղբանտարկյալների նկատմամբ համաներում է կիրառվում, դադարեցվում է բռնի կոլեկտիվացումը, մամուլին որոշակի ազատություններ են տվում և այլն: Կրեմլը 1955-ի ապրիլի 18-ին պաշտոնանկ է անում Իմռե Նաձին, ինչը հասարակական դժգոհության ալիք է բարձրացնում: |
Հունգարիայում 1947-52թթ. 650.000 մարդ հալածվում և հետապնդումների է ենթարկվում, սահմանափակվում է ազատ խոսքը: 1949-ին կալանավորվում է 200 քաղաքական գործիչ, որոնց մի մասը մահապատժի է ենթարկվում: [[1952]]թ-ին բռնադատվում է 540.000 մարդ, քրգործեր են հարուցվում 1.5 մլն մարդու նկատմամբ: Վճարվող մեծ ռազմատուգանքը խոչընդոտում է տնտեսության զարգացմանը: [[1953]]թ.ին Հունգարիայի կառավարության ղեկավար է նշանակվում [[Իմռե Նաձ]]ը, որը սկսում է բարեփոխումներ իրականացնել. Քաղբանտարկյալների նկատմամբ համաներում է կիրառվում, դադարեցվում է բռնի կոլեկտիվացումը, մամուլին որոշակի ազատություններ են տվում և այլն: Կրեմլը 1955-ի ապրիլի 18-ին պաշտոնանկ է անում Իմռե Նաձին, ինչը հասարակական դժգոհության ալիք է բարձրացնում: |
||
| Տող 38. | Տող 39. | ||
*[https://www.youtube.com/watch?v=kc2yHN2y3AM/ The Hungarian Revolution (1956) - newsreel footage] |
*[https://www.youtube.com/watch?v=kc2yHN2y3AM/ The Hungarian Revolution (1956) - newsreel footage] |
||
*[http://www.russian-globe.com/N57/Lulechnik.Vengria1954.htm Как Советская Армия подавила венгерское восстание] |
*[http://www.russian-globe.com/N57/Lulechnik.Vengria1954.htm Как Советская Армия подавила венгерское восстание] |
||
[[Կատեգորիա:Հունգարիայի պատմություն]] |
|||
[[Կատեգորիա:Սառը պատերազմ]] |
|||
16:37, 29 Ապրիլի 2015-ի տարբերակ
Հունգարիայի 1956-ի հեղափոխությունը - Զինված ապստամբություն Հունգարիայում կոմունիստական դրածո վարչախմբի դեմ: Ճնշվել է խորհրդային զորքերի կողմից:
Հունգարիայում դրածո վարչախմբի հաստատումը
1945-ի փետրվարին խորհրդային զորքերը գրավում են Հունգարիան: 1947-ին Փարիզի պայամանագրով Հունգարիան ճանաչվում է անկախ, դառնում ՄԱԿ-ի անդամ: 1947-49թթ ԽՍՀՄ հատուկ ծառայություններն ու նրանց գործակալները տեռորի, շանտաժի, կեղծիքների միջոցով Հունգարիայում հաստատում են կոմունիստական միակուսակցական դրածո վարչախումբ:
Խորհրդային զորքերի կարգավիճակը Հունգարիայում
Փարիզի պայմանագրով նախատեսվում էր դուրս բերել խորհրդային զորքերը Արեվելաեվրոպական երկրներից: Սակայն 1955 թվականի մայիսի 14-ին Վարշավայում Ալբանիան, Բուլղարիան, Գերմանիայի Դեմոկրատական Հանրապետությունը, Լեհաստանը, Հունգարիան, Չեխոսլովակիան, Ռումինիան և ԽՍՀՄ-ը հիմնում են «Վարշավայի պայմանագրի կազմակերպություն» (ՎՊԿ) ռազմաքաղաքական դաշինք, որով ԽՍՀՄ-ն իրավունք է ստանում զորք տեղակայել ՎՊԿ երկրներում:
Ընդվզման նախաշեմին
Հունգարիայում 1947-52թթ. 650.000 մարդ հալածվում և հետապնդումների է ենթարկվում, սահմանափակվում է ազատ խոսքը: 1949-ին կալանավորվում է 200 քաղաքական գործիչ, որոնց մի մասը մահապատժի է ենթարկվում: 1952թ-ին բռնադատվում է 540.000 մարդ, քրգործեր են հարուցվում 1.5 մլն մարդու նկատմամբ: Վճարվող մեծ ռազմատուգանքը խոչընդոտում է տնտեսության զարգացմանը: 1953թ.ին Հունգարիայի կառավարության ղեկավար է նշանակվում Իմռե Նաձը, որը սկսում է բարեփոխումներ իրականացնել. Քաղբանտարկյալների նկատմամբ համաներում է կիրառվում, դադարեցվում է բռնի կոլեկտիվացումը, մամուլին որոշակի ազատություններ են տվում և այլն: Կրեմլը 1955-ի ապրիլի 18-ին պաշտոնանկ է անում Իմռե Նաձին, ինչը հասարակական դժգոհության ալիք է բարձրացնում:
«Շանդոր Պետեֆի» խմբակը
1955թ. հունգարացի ուսանողները հիմնում են «Շանդոր Պետեֆի» խմբակը (Շանդոր Պետեֆին 1848թ. հունգարական հեղափոխության առաջնորդներից է, զոհվել է 1849թ. ռուսների դեմ կռվում), որը դառնում է ազատ բանավեճերի ակումբ: 1956-ի հունիսին Պոզնանի ապստամբության ազդեցությամբ Հունգարիայում սրվում են ընդդիմադիր և հակախորհրդային տրամադրությունները: Փակվում է «Շանդոր Պետեֆի» խմբակը, մի քանի ուսանող ձերբակալվում է: Մնացածները հոկտեմբերի 16-ին ստեղծում են «Հունգարիայի համալսարանների և ակադեմիաների ուսանողների միությունը», որը ղեկավարում է հակակառավարական ցույցերն ու ապստամբությունը:
Առաջին հուժկու ցույցերը
Առաջին զանգվածային հակակոմունիստական ցույցը տեղի է ունենում 1956թ. հոկտեմբերի 6-ին, որին մասնակցում է մոտ 100.000 մարդ, հնչում են հակաստալինյան, հակառուսկան կոչեր: Հոկտեմբերի 22-ին ուսանողները ներկայացնում են 16 պահանջ, այդ թվում՝ խորհրդային զորքերի դուրս բերումը, քաղբանտարկյալների ազատ արձակումը և այլն:
Ապստամբության սկիզբը
Հոկտեմբերի 23-ին երթին մասնակցում է 200.000 մարդ, հնչում են հակակոմունիստական և հակախորհրդային կոչեր, պետական դրոշների վրայից կտրում-հեռացնում են խորհրդային խորհրդանիշը: Հոկտեմբերի 24-ին ցուցարարները գրավում են հունգարական զորքերի ռազմակայաններից մեկը և զինվում, մի քանի հազար հունգարացի զինվոր անցնում է ցուցարարների կողմը: Ապստամբները գրավում են Ազգային ռադիոյի շենքը, ջարդուփշուր անում Ստալինի հուշարձանը, ինչից հետո խորհրդային տանկերը մտնում են Բուդապեշտ, վերահսկողության տակ վերցնում խորհրդարանը և օդանավակայանը: Սկսվում են զինված բախումները:
Խորհրդային կայսրության հակազդեցությունը
Հոկտեմբերի 25-ին Կրեմլը Հունգարիա է գործուղում Յանոշ Կադարին: Իմռե Նաձը Միկոյանի և Սուսլովի հետ բանակցություններ է սկսում: Հոկտեմբերի 30-ին Իմռե Նաձը հայտարարում է կոալիցիոն կառավարություն ձևավորելու մասին: Հոկտեմբերի 31-ին ԽՄԿԿ կենտկոմի նիստում Խրուշչովը պահանջում է Յանոշ Կադարի գլխավորությամբ նոր կառավարություն ստեղծել Հունգարիայում, իսկ հեղափոխության ճնշումը հանձնարարվում է մարշալ Իվան Կոնևին: Խորհրդային նոր զորամիավորումներ են մտնում Հունգարիա: Ի պատասխան Իմռե Նաձը հայտարարում է Հուգարաիայի ՎՊԿ-ից դուրս գալու մասին:
Խորհրդային զորքի ներխուժումը
1956թ. նոյեմբերի 4-ի առավոտյան սկսվում է «Վիխր» գործողությունը, որին մասնակցում է խորհրդային 60.000 զինվոր: Ապստամբները փողոցային բարիկադներ են կառուցում և կռվում զավթիչների դեմ, իսկ նրանց գործակալներին հրապարակավ կախում: Խորհրդային զինվորները կրակ են բացում ոչ միայն ապստամբների, այլև խաղաղ բնակչության վրա, զոհված հունգարացիների հազարավոր դիակները փողոցներից հավաքվում ու նետում են Դանուբ գետը: Նոյեմբերի 7-ին հեղափոխությունը ճնշվում է, խորհրդային բանակի ուղեկցությամբ Յանոշ Կադարը մտնում է Բուդապեշտ: Իռմե Նաձին ձերբակալում են ու տանում Մոսկվա:
Կորուստներն ու բռնաճնշումները
«Վիխր» գործողության ժամանակ զոհվում է 3.000 հունգարացի ապստամբ, 700 սովետական զինվոր, վիրավորվում են տասնյակ հազար մարդիկ: Հեղափոխությունը ճնշելուց հետո ձերբակալվում է 15.000 մարդ, որից 280-ը մահապատժի է դատապարտվում: Հետապնդումից խուսափելու համար ավելի քան 200.000 մարդ արտագաղթում է երկրից: 1958թ. հունիսի 9-ին սկսվում է Իմռե Նաձի և նրա համախոհների դատավարությունը: Իմռե Նաձին մեղադրում են պետական դավաճանության մեջ և հունիսի 15-ին մահապատժի դատապարտում: Պատիժը կիրառվում է հաջորդ օրը:
Հունգարիայի ներկայիս Սահմանադրության մեջ գրված է. «Մեր ներկայիս ազատությունը ծաղկել է 1956 թվականի հեղափոխությունից»: [1]