«Նկարելուկ»–ի խմբագրումների տարբերություն

'''Նկարելուկներ''' - նկարների, նշանների, տառերի, նրանց փոխադարձ դասավորության և պատկերային այլ հնարքների համակցության միջոցով ծածկագրված բառեր[[բառ]]եր կամ արտահայտություններ, որոնք ենթակա են վերծանման: Օտար բառով սա հայտնի է '''ռեբուս''' անվամբ ('''ռեբուս''' բառը տարածում է ստացել լատիներեն '''non verbis, sed rebus''' արտահայտությունից, որը նշանակում է '''ոչ թե բառերով, այլ իրերով'''): Ոչ [[հայերեն]] բառի փոխարեն ստեղծվել է '''նկարելուկ''' բառը ('''նկար''' + հան'''ելուկ'''):<ref>'''Սարգսյան Վաչագան, Վարդանյան Հրանտ.''' «Նկարելուկները հայերենում: Ձեռնարկ»: Ընդգրկում է հեղինակային 1000 նկարելուկ (ռեբուս), դրանց կազմման սկզբունքները, պատմությունը, դասակարգումը և տեսակները.- Ե., «Մաքմիլան-Արմենիա», 2001 թ.:</ref>

Վերը բերված բացատրության համաձայն լիիրավ կերպով նկարելուկ պետք է համարել նաև հնագույն ժողովուրդների[[ժողովուրդ]]ների, այդ թվում՝ հայերի[[հայեր]]ի ժայռապատկերները[[ժայռապատկեր]]ները, [[սեպագիր արձանագրություններըարձանագրություններ]]ը, գաղափարագրերը, մեհենագրերը (հիերոգլիֆները), տապանագրերն ու որմնագրերը: Իսկ առաջին նկարելուկները ծնվել են [[Ֆրանսիա]]յում [[XV դար]]ում: Սկզբնապես Պիկարդիայում[[Պիկարդիա]]յում (պատմական մարզ [[Ֆրանսիա]]յի հյուսիսում) ռեբուս էին անվանում ամենամյա դիմակահանդեսների[[դիմակահանդես]]ների այն հատուկ ելույթները, որոնք պատկերում էին տեղական կենցաղի սրամիտ տեսարաններ և կոչվում էին «օրվա նորություններ» (լատիներեն՝ '''De rebus, quae geruntur''', բառացիորեն՝ '''կատարվող գործերի մասին'''): Ռեբուսներ էին պատկերվում նաև ասպետների վահաններին[[վահան]]ներին, ազնվականների զինանշաններին[[զինանշան]]ներին, մեդալներին[[մեդալ]]ներին, պանդոկների և արհեստանոցների ցուցանակներին, առևտրական տների անվանումներում, զանազան գրքերում, սպասքի առարկաների, հովհարների, քաղցրեղենի ու ծխախոտի տուփերի և, անգամ, տապանաքարերի վրա: Միայն հետագայում '''ռեբուս''' բառն ստացավ այն նշանակությունը, որով կիրառվում է ներկայումս: Նկարելուկի առաջին ժողովածուն լույս է տեսել Ֆրանսիայում [[1582]] թ. (կազմող՝ Է. Տաբուրո):

Քանի որ արևելահայ ընթերցողը նկարելուկներին առավել հաճախ հանդիպում էր [[ռուսերեն]] պարբերականներում և հատուկ ժամանցային ժողովածուներում, ապա նշենք, որ ռուսերենով[[ռուսերեն]]ով առաջին նկարելուկը տպագրվել է [[1845]] թ. պետերբուրգյան «Սովրեմեննիկ» ամսագրում:

Նկարելուկը զարգացում ապրեց, երբ սկսեց լույս տեսնել «[[9-րդ Հրաշալիք]]» շաբաթաթերթը (առաջին համարը՝ [[1994]] թ.): Թերթի խմբագիր Հրանտ Վարդանյանի առաջարկով շրջանառության մեջ դրվեց [[հայերեն]] «նկարելուկ» բառը, որը դիմացավ տարիների[[տարի]]ների փորձությանը և այժմ լայնորեն օգտագործվում է: Իր գոյության ընթացքում թերթը կիրառել է նկարելուկներ կազմելու բազմաբնույթ եղանակներ ու հնարքներ: Թերթում ստեղծված ավանդույթների հիման վրա գրվեց [[Վաչագան Սարգսյան]]ի և Հրանտ Վարդանյանի «Նկարելուկները հայերենում» գիրքը:<ref>'''Սարգսյան Վաչագան, Վարդանյան Հրանտ.''' «Նկարելուկները հայերենում: Ձեռնարկ»: Ընդգրկում է հեղինակային 1000 նկարելուկ (ռեբուս), դրանց կազմման սկզբունքները, պատմությունը, դասակարգումը և տեսակները.- Ե., «Մաքմիլան-Արմենիա», 2001 թ.:</ref>

Սրանք ամենապարզունակ նկարելուկներն են: Կազմվում են այն դեպքում, երբ տվյալ բառը հնարավոր է մասնատել այնպիսի բաղադրիչների, որոնցից յուրաքանչյուրը կարող է պատկերվել որևէ նկարի[[նկար]]ի տեսքով: Օրինակ, '''ՍՈԽԱԿ''' բառը[[բառ]]ը նկարելուկի միջոցով ներկայացված է նկարելուկ 1-ում, '''ԶԱՆԳԱԿ''' բառը՝ նկարելուկ 2-ում:

Նկարելուկների այս տիպը կազմելու հիմքում հայոց լեզվի ընձեռած հնարավորություններն են, տեսանելի և անտես կապերն[[կապ]]երն ու շաղկապները[[շաղկապ]]ները, տառանուններն ու հոլովական[[հոլով]]ական վերջավորությունները, հոգնակերտ ու ժխտական մասնիկները և այլն: Նկարելուկը կազմող նկարները, տառերը, պատկերները, նշանները կոչվում են '''նկարելուկի բաղադրիչներ։'''

Կռահման շնորհիվ բաղադրիչների թիվը կրճատելու համար օգտագործում են բաղադրիչի դիրքը կամ բաղադրիչների փոխադարձ դիրքերը, նախածանցներ[[նախածանց]]ներ, նախդիրներ[[նախդիր]]ներ, կապեր[[կապ]]եր, շաղկապներ[[շաղկապ]]ներ, հոլովական վերջավորություններ և այլն: Հայերենի նախդիրները[[նախդիր]]ները ('''առ, ընդ, զ, ըստ, ի, ց''') քիչ են, և նրանցով նկարելուկ կազմելը չափազանց դժվար է: Փոխարենը լայն հնարավորություններ են ընձեռում հայերենի[[հայերեն]]ի կապերն ու հոլովական վերջավորությունները: Օրինակ` նկարելուկ 3-ում պատկերված են '''Տ'''-եր, այսինքն՝ '''ՏԵՐ''' բառը: Սակայն, նկատի առնելով '''Տ'''-երի երկու խմբավորումը, այս նույն նկարելուկը կարելի է կարդալ նաև '''Տ-եր Տ-եր''', այսինքն՝ '''ՏԵՐՏԵՐ''': Նկարելուկ 4-ը կարելի է վերծանել երկու ձևով. և´ '''Ց՝ Ց-ում''' ('''ՑՑՈՒՄ'''), և´ '''Ց-ն՝ Ց-ում''' ('''ՑՆՑՈՒՄ'''): Նկարելուկ 5-ի պատասխանն է` '''ՍՊԻՏԱԿ''' ('''Ս` Պ-ի տակ'''):