«Նազարեթ Տաղավարյան»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added

Գծային

19:17, 9 Մարտի 2015-ի տարբերակ

Նագարեթ Նահապետի Տաղավարյան (իրական ազգանուն՝ Չատրճյան, դեկտեմբերի 25, 1862, Սեբաստիա - 1915, [Մեծ եղեռնի զոհ]), հայ հասարակական գործիչ, բնագետ, բժիշկ և գյուղատնտես։

Նախնական կրթությունը ստացել է Կոստանդնուպոլսի վարժարաններում, ապա սովորել Փարիզում, ստացել գյուղատնտեսի և բժշկի մասնագիտություն։ 1883 թվականին վերադարձել է Պոլիս, ապա մեկնել Սեբաստիա, ընդունել ազգային վարժարանների տնօրինությունը, 1885 թվականից՝ Պոլսի Գատըգյուղի Արամյան վարժարանի, 1893 թվականին՝ Սուրբ Փրկիչ ազգային հիվանդանոցի տնօրեն։

Զբաղվել է գիտական գործունեությամբ։

Ծնվել է 1862 թվականի դեկտեմբերի 25-ին, Սեբաստիա քաղաքում, արհեստավորի ընտանիքում: 1869-1878 թվականներին սովորել է Կոստանդնուպոլսի Սկյուտար թաղամասի Ամենափրկչյան և Կալաթա թաղամասի ազգային վարժարաններում: 1878-1879 թվականներին սովորել է Փարիզի գործնական երկրագործության վարժարանում: 1879-1881 թվականներին սովորել է է Ֆրանսիայի երկրագործական բարձրագույն ուսումնարանում և երկրագործության գյուղատնտես-ինժեների կոչում ստացել: 1881-1883 թվականներին. հաճախել է նաև Ծառաբուծական և Այգեբանական վարժարաններ: 1883 թվականին վերադարձել է Կոստանդնուպոլիս և աշխատանքի անցել երկրագործության նախարարությունում և նպատակ ունեցել եվրոպական նորագույն մեթոդները ներդնել Օսմանյան կայսրության երկրագործության մեջ: Կարճ ժամանակ անց թողել է պաշտոնը և Սեբաստիա վերադարձել: Այստեղ աշխատել է Ազգային վարժարանների տնօրեն, բարեկարգել դրանք, բարեփոխումներ կատարել ուսումնական ծրագրերում: Ժողովրդին եվրոպական քաղաքակրթությանը հաղորդակից դարձնելու նպատակով, չափահասների լսարան ու կիրակնօրյա կրթարան է հիմնադրել: Հիմնել է իգական սեռի դաստիարակության հարցերով զբաղվող Հայուհիների ընկերություն և այլն:

Սակայն Սեբաստիայում ցուցաբերած նրա աշխուժությունը, բնական գիտություններ տարածելու ձգտումը հարուցել է տեղի պահպանողական իշխանությունների և հայ հոգևորականների անբարեհաճությունն ու թշնամանքը, ինչի հետևանքով կրկին վերադարձել է Կոստանդնուպոլիս: 1885-86 թվականներին. աշխատել է Կոստանդնուպոլսի Արամյան վարժարանի տնօրեն և այն կարճ ժամանակում օրինակելի կրթօջախ դարձրել: 1885-1887 թվականներին. Կոստանդնուպոլսում մասնակցել է հայերեն բնագիտական առաջին հանդեսի` «Գիտական շարժումի» հիմնադրմանը և հրատարակմանը: Եռանդուն կերպով աշխատակցել է Կոստանդնուպոլսի և Փարիզի հայկական ու ֆրանսիական պարբերականներին: 1885 թվականին, բնագիտական առաջադիմական հայացքների համար Կոստանդնուպոլսի պատրիարքարանի Ազգային խառը ժողովի Կրոնական ժողովը նրան բանադրել է: 1887 թվականին, խուսափելով հալածանքներից, հրաժարվել է մանկավարժական գործունեությունից և մեկնել Կահիրե, ապա` Ֆրանսիա: 1887-1893 թվականներին ուսանել է Փարիզի համալսարանի բժշկական ֆակուլտետում և, միաժամանակ, Սորբոնի համալսարանի բնագիտական ֆակուլտետում: Սակայն հիվանդության պատճառով ուսումն ընդհատել է և Սեբաստիա վերադարձել: 1890 թվականին կրկին մեկնել է Փարիզ և ուսումը շարունակել: 1891 թվականին ավարտել է Փարիզի համալսարանի բնագիտական ֆակուլտետը: 1892 թվականին հընթացս մասնագիտացել է Փարիզի Պաստյորի մանրէաբանության ինստիտուտում: 1893 թվականին ավարտել է Փարիզի համալսարանի բժշկական ֆակուլտետը և բժշկագիտության դոկտորի կոչում ստացել: 1893 թվականին վերադարձել է Կոստանդնուպոլիս և Բերա թաղամասում սեփական բուժարան բացել:

1896 թվականին Տաղավարյանը Կոստանդնուպոլսում հայրենասիրական գործունեության համար ձերբակալվել է ու բանտարկվել: Չորս ամիս անց, ընդհանուր համաներման շնորհիվ ազատ է արձակվել: 1897 թվականին Կոստանդնուպոլսի Բերա թաղամասի Ֆրանսիական՝ սբ. Փրկիչ ազգային հիվանդանոցի օժանդակ բժիշկ է նշանակվել, միաժամանակ եղել է Բերայի ազգային վարժարանների հոգաբարձու: Նորից բանտարկվել է 1900 թվականին և արձակվել Ֆրանսիայի դեսպանության միջնորդությամբ։ Խուսափելով հետագա հալածանքներից՝ 1905 թվականին մեկնել է Եվրոպա, անցել Եգիպտոս և հաստատվել Կահիրեում, որտեղ սկսել է աշխատել որպես բժիշկ, մանկավարժ, մասնակցել Հայկական բարեգործական ընդհանուր միության հիմնադրմանը։ 1908 թվականի երիտթուրքական հեղաշրջումից հետո վերադարձել է Կոստանդնուպոլիս, ընտրվել խորհրդարանի երեսփոխան (Սեբաստիայից), զբաղվել հողային հարցի նախագծի մշակմամբ։ Տաղաավարյանիը հասարակական եռանդուն գործունեություն է ծավալել հատկապես ազգային կենտրոնական վարչությունում (որի քաղաքական ժողովի անդամ էր 1910-1912 թվականներին) և Կ. Կոստանդնուպոլսի քաղաքապետարանում (1912-1913 թթ.)։

1914 թվականին ՀԲԸՄ մասնաճյուղեր բացելու նպատակով այցելել է Կովկաս։ 1915 թվականի ապրիլի 24-ին ձերբակալվել է Կոստանդնուպոլսում և գազանաբար սպանվել աքսորի ճանապարհին։

Տաղավարյանը գրել է բազմաթիվ գիտական աշխատություններ՝ նվիրված բնագիտությանը, բժշկությանը (հրատարակվել են ֆրանսերեն և թուրքերեն լեզուներով), Հայաստանի պատմությանն ու հայ եկեղեցուն։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբանական տարբերակը վերցված է «Հայկական հարց» հանրագիտարանից, որի նյութերը թողարկված են Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թույլատրագրի ներքո։

@@ Տող 1. / Տող 1. @@
 [[Պատկեր:Նազարեթ Տաղավարյան.jpg|250px|մինի|Նազարեթ Տաղավարյան]]
-'''Նագարեթ Նահապետի Տաղավարյան''' (իրական ազգանուն՝ ''Չատրճյան'', [[1862]], [[Սեբաստիա]]&nbsp;-&nbsp;[[1915]], <nowiki>[</nowiki>[[Մեծ եղեռն]]ի զոհ<nowiki>]</nowiki>), [[Հայեր|հայ]] հասարակական գործիչ, բնագետ, բժիշկ և գյուղատնտես։
+'''Նագարեթ Նահապետի Տաղավարյան''' (իրական ազգանուն՝ ''Չատրճյան'', [[դեկտեմբերի 25]], [[1862]], [[Սեբաստիա]]&nbsp;-&nbsp;[[1915]], <nowiki>[</nowiki>[[Մեծ եղեռն]]ի զոհ<nowiki>]</nowiki>), [[Հայեր|հայ]] հասարակական գործիչ, բնագետ, բժիշկ և գյուղատնտես։
 Նախնական կրթությունը ստացել է [[Կոստանդնուպոլիս|Կոստանդնուպոլս]]ի վարժարաններում, ապա սովորել [[Փարիզ]]ում, ստացել [[Գյուղատնտեսություն|գյուղատնտես]]ի և [[Բժշկություն|բժշկի]] մասնագիտություն։ [[1883]] թվականին վերադարձել է Պոլիս, ապա մեկնել Սեբաստիա, ընդունել ազգային վարժարանների տնօրինությունը, [[1885]] թվականից՝ Պոլսի Գատըգյուղի Արամյան վարժարանի, [[1893]] թվականին՝ Սուրբ Փրկիչ ազգային հիվանդանոցի տնօրեն։
@@ Տող 6. / Տող 6. @@
 Զբաղվել է գիտական գործունեությամբ։
+Ծնվել է 1862 թվականի դեկտեմբերի 25-ին, Սեբաստիա քաղաքում, արհեստավորի ընտանիքում: 1869-1878 թվականներին սովորել է Կոստանդնուպոլսի Սկյուտար թաղամասի Ամենափրկչյան և Կալաթա թաղամասի ազգային վարժարաններում: 1878-1879 թվականներին սովորել է [[Փարիզ]]ի գործնական երկրագործության վարժարանում: 1879-1881 թվականներին սովորել է է [[Ֆրանսիա]]յի երկրագործական բարձրագույն ուսումնարանում և երկրագործության գյուղատնտես-ինժեների կոչում ստացել: 1881-1883 թվականներին. հաճախել է նաև Ծառաբուծական և Այգեբանական վարժարաններ: 1883 թվականին վերադարձել է Կոստանդնուպոլիս և աշխատանքի անցել երկրագործության նախարարությունում և նպատակ ունեցել եվրոպական նորագույն մեթոդները ներդնել [[Օսմանյան կայսրություն|Օսմանյան կայսրության]] երկրագործության մեջ: Կարճ ժամանակ անց թողել է պաշտոնը և Սեբաստիա վերադարձել: Այստեղ աշխատել է Ազգային վարժարանների տնօրեն, բարեկարգել դրանք, բարեփոխումներ կատարել ուսումնական ծրագրերում: Ժողովրդին եվրոպական քաղաքակրթությանը հաղորդակից դարձնելու նպատակով, չափահասների լսարան ու կիրակնօրյա կրթարան է հիմնադրել: Հիմնել է իգական սեռի դաստիարակության հարցերով զբաղվող Հայուհիների ընկերություն և այլն:
-[[1896]] թվականին Տաղավարյանը բանտարկվել է թուրքական իշխանությունների կողմից, ավելի ուշ ազատվել է ներմամբ, ապա նորից բանտարկվել [[1900]] թվականին և արձակվել Ֆրանսիայի դեսպանության միջնորդությամբ։ Խուսափելով հետագա հալածանքներից՝ [[1905]] թվականին տեղափոխվել է [[Կահիրե]], որտեղ սկսել է աշխատել որպես բժիշկ, [[Մանկավարժություն|մանկավարժ]], մասնակցել [[Հայկական Բարեգործական Ընդհանուր Միություն|Հայկական բարեգործական ընդհանուր միության]] հիմնադրմանը։ [[1908]] թվականի [[Երիտթուրքական հեղափոխություն|երիտթուրքական հեղաշրջում]]ից հետո վերադարձել է Կոստանդնուպոլիս, ընտրվել խորհրդարանի երեսփոխան (Սեբաստիայից), զբաղվել [[հող]]ային հարցի նախագծի մշակմամբ։ Տաղաավարյանիը հասարակական եռանդուն գործունեություն է ծավալել հատկապես ազգային կենտրոնական վարչությունում (որի քաղաքական ժողովի անդամ էր 1910-12 թվականներին) և Կ. Կոստանդնուպոլսի քաղաքապետարանում (1912-13 թթ.)։
+Սակայն Սեբաստիայում ցուցաբերած նրա աշխուժությունը, բնական գիտություններ տարածելու ձգտումը հարուցել է տեղի պահպանողական իշխանությունների և հայ հոգևորականների անբարեհաճությունն ու թշնամանքը, ինչի հետևանքով կրկին վերադարձել է Կոստանդնուպոլիս: 1885-86 թվականներին. աշխատել է Կոստանդնուպոլսի Արամյան վարժարանի տնօրեն և այն կարճ ժամանակում օրինակելի կրթօջախ դարձրել: 1885-1887 թվականներին. Կոստանդնուպոլսում մասնակցել է հայերեն բնագիտական առաջին հանդեսի` «Գիտական շարժումի» հիմնադրմանը և հրատարակմանը: Եռանդուն կերպով աշխատակցել է Կոստանդնուպոլսի և Փարիզի հայկական ու ֆրանսիական պարբերականներին: 1885 թվականին, բնագիտական առաջադիմական հայացքների համար Կոստանդնուպոլսի պատրիարքարանի Ազգային խառը ժողովի Կրոնական ժողովը նրան բանադրել է: 1887 թվականին, խուսափելով հալածանքներից, հրաժարվել է մանկավարժական գործունեությունից և մեկնել [[Կահիրե]], ապա` Ֆրանսիա: 1887-1893 թվականներին ուսանել է Փարիզի համալսարանի բժշկական ֆակուլտետում և, միաժամանակ, [[Սորբոնի համալսարան]]ի բնագիտական ֆակուլտետում: Սակայն հիվանդության պատճառով ուսումն ընդհատել է և Սեբաստիա վերադարձել: 1890 թվականին կրկին մեկնել է Փարիզ և ուսումը շարունակել: 1891 թվականին ավարտել է Փարիզի համալսարանի բնագիտական ֆակուլտետը: 1892 թվականին հընթացս մասնագիտացել է Փարիզի Պաստյորի մանրէաբանության ինստիտուտում: 1893 թվականին ավարտել է Փարիզի համալսարանի բժշկական ֆակուլտետը և բժշկագիտության դոկտորի կոչում ստացել: 1893 թվականին վերադարձել է Կոստանդնուպոլիս և Բերա թաղամասում սեփական բուժարան բացել:
+[[1896]] թվականին Տաղավարյանը Կոստանդնուպոլսում հայրենասիրական գործունեության համար ձերբակալվել է ու բանտարկվել: Չորս ամիս անց, ընդհանուր համաներման շնորհիվ ազատ է արձակվել: 1897 թվականին Կոստանդնուպոլսի Բերա թաղամասի Ֆրանսիական՝ սբ. Փրկիչ ազգային հիվանդանոցի օժանդակ բժիշկ է նշանակվել, միաժամանակ եղել է Բերայի ազգային վարժարանների հոգաբարձու: Նորից բանտարկվել է [[1900]] թվականին և արձակվել Ֆրանսիայի դեսպանության միջնորդությամբ։ Խուսափելով հետագա հալածանքներից՝ [[1905]] թվականին մեկնել է [[Եվրոպա]], անցել [[Եգիպտոս]] և հաստատվել [[Կահիրե]]ում, որտեղ սկսել է աշխատել որպես բժիշկ, [[Մանկավարժություն|մանկավարժ]], մասնակցել [[Հայկական Բարեգործական Ընդհանուր Միություն|Հայկական բարեգործական ընդհանուր միության]] հիմնադրմանը։ [[1908]] թվականի [[Երիտթուրքական հեղափոխություն|երիտթուրքական հեղաշրջում]]ից հետո վերադարձել է Կոստանդնուպոլիս, ընտրվել խորհրդարանի երեսփոխան (Սեբաստիայից), զբաղվել [[հող]]ային հարցի նախագծի մշակմամբ։ Տաղաավարյանիը հասարակական եռանդուն գործունեություն է ծավալել հատկապես ազգային կենտրոնական վարչությունում (որի քաղաքական ժողովի անդամ էր 1910-1912 թվականներին) և Կ. Կոստանդնուպոլսի քաղաքապետարանում (1912-1913 թթ.)։
 [[1914]] թվականին ՀԲԸՄ մասնաճյուղեր բացելու նպատակով այցելել է [[Կովկաս]]։ [[1915]] թվականի [[ապրիլի 24]]-ին ձերբակալվել է Կոստանդնուպոլսում և գազանաբար սպանվել աքսորի ճանապարհին։
 Տաղավարյանը գրել է բազմաթիվ գիտական աշխատություններ՝ նվիրված բնագիտությանը, բժշկությանը (հրատարակվել են [[ֆրանսերեն]] և [[թուրքերեն]] լեզուներով), [[Հայաստանի պատմություն|Հայաստանի պատմության]]ն ու [[Հայ Եկեղեցի|հայ եկեղեցուն]]։
 {{ՀՀ}}