«Ելիզավետպոլի նահանգ»–ի խմբագրումների տարբերություն
No edit summary |
|||
Տող 33. | Տող 33. | ||
|Պատմական շրջան = |
|Պատմական շրջան = |
||
}} |
}} |
||
'''Ելիզավետպոլի նահանգ''' ([[հին ռուսերեն]]՝ ''Елисаветпольская губернiя''), |
'''Ելիզավետպոլի նահանգ''' ([[հին ռուսերեն]]՝ ''Елисаветпольская губернiя''), [[Ցարական Ռուսաստան]]ի նահանգներից մեկը [[Հարավային Կովկաս]]ի կենտրոնական մասում 1868-1917 թվականներին։ Սահմանակցում էր [[Թիֆլիսի նահանգ|Թիֆլիսի]], [[Բաքվի նահանգ|Բաքվի]] և [[Երևանի նահանգ|Երևանի]] նահանգներին, և [[Պարսկաստան]]ին։ |
||
Համապատասխանում է ներկայիս [[Ադրբեջան|Ադրբեջանական հանրապետության]] արևմտյան, [[Հայաստան|Հայաստանի Հանրապետության]] արևելյան շրջանների և [[Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետություն|Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության]] մեծ մասի հետ։ |
Համապատասխանում է ներկայիս [[Ադրբեջան|Ադրբեջանական հանրապետության]] արևմտյան, [[Հայաստան|Հայաստանի Հանրապետության]] արևելյան շրջանների և [[Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետություն|Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության]] մեծ մասի հետ։ |
||
Վարչական կենտրոնը [[Գանձակ]] քաղաքն էր։ Այլ խոշոր քաղաքներ էին [[Շուշի]]ն և [[Շաքի]]ն։ Նախքան 1868 |
Վարչական կենտրոնը [[Գանձակ]] քաղաքն էր։ Այլ խոշոր քաղաքներ էին [[Շուշի]]ն և [[Շաքի]]ն։ Նախքան 1868 թվականը Ելիզավետպոլի նահանգի տարածքը Թիֆլիսի և Բաքվի նահանգների մաս էր կազմում։ Այն ընդգրկում էր [[Հյուսիսային Իրանի խանություններ]]ից [[Գանձակի խանություն|Գանձակի]], [[Շաքիի խանություն|Շաքիի]] և [[Ղարաբաղի խանություն]]ները։ |
||
== Ֆիզիկական առանձնահատկություններ == |
== Ֆիզիկական առանձնահատկություններ == |
||
Տող 43. | Տող 43. | ||
=== Աշխարհագրական դիրքը === |
=== Աշխարհագրական դիրքը === |
||
Ելիզավետպոլի նահանգը [[Անդրկովկաս]]ի կարևորագույն նահանգներից էր, գտնվում էր արևելյան մասում՝ մոտավորապես 38°50' и 41 1/2 ° հյուսիսային լայնությունների և 44°21' и 48°21' արևելյան երկայնությունների միջև ([[Գրինվիչի միջօրեական]]ից): [[Հյուսիս]]ում սահմանակից էր [[Թիֆլիսի նահանգ]]ին, [[Զաքաթալայի շրջան]]ին և [[Դաղստանի շրջան]]ին, [[արևելք]]ում՝ [[Բաքվի նահանգ]]ին, արևմուտքից՝ Թիֆլիսի և [[Երևանի նահանգ]]ներին, հարավից՝ [[Պարսկաստան]]ին ([[Երևանի նահանգ]]ից մինչև [[Արաքս գետ]]ը, որն էլ Պարսկաստանի և [[Ցարական Ռուսաստան]]ի սահմանը՝ [[ |
Ելիզավետպոլի նահանգը [[Անդրկովկաս]]ի կարևորագույն նահանգներից էր, գտնվում էր արևելյան մասում՝ մոտավորապես 38°50' и 41 1/2 ° հյուսիսային լայնությունների և 44°21' и 48°21' արևելյան երկայնությունների միջև ([[Գրինվիչի միջօրեական]]ից): [[Հյուսիս]]ում սահմանակից էր [[Թիֆլիսի նահանգ]]ին, [[Զաքաթալայի շրջան]]ին և [[Դաղստանի շրջան]]ին, [[արևելք]]ում՝ [[Բաքվի նահանգ]]ին, արևմուտքից՝ Թիֆլիսի և [[Երևանի նահանգ]]ներին, հարավից՝ [[Պարսկաստան]]ին ([[Երևանի նահանգ]]ից մինչև [[Արաքս գետ]]ը, որն էլ Պարսկաստանի և [[Ցարական Ռուսաստան]]ի սահմանը՝ [[Թուրքմենչայի պայմանագիր|Թուրքմենչայի պայմանագրով]]): Ցարական կառավարության ժամանակաշրջանում նահանգը զբաղեցրել է 38 782,5 քառ. վերստ կամ 44.136 քառ. կմ տարածք: |
||
=== Աշխարհագրական դիրքը === |
=== Աշխարհագրական դիրքը === |
||
Ելիզավետպոլի նահանգի կլիման բազմազան է: Լեռնային գոտում ([[Փոքր Կովկաս]] լեռնային համակարգ՝ [[Գուգարաց լեռներ]], [[Արցախի լեռներ]], [[Զանգեզուրի լեռներ]] և այլ լեռնաբազուկներ) արոտավայրերը դասավորված են անտառային բուսականությունից վեր: Տարվա երեք եղանակներին դրանք ծածկված են ձյունով ու անմարդաբնակ են: Ամռանը մթնոլորտային խոնավության շնորհիվ առաջանում է մարգագետնային բուսածածկ: Ուստի անասնապահ քոչվորները ամռանը տեղափոխվում են այստեղ: Լեռնային արոտավայրերի գոտուց ցածր կլիման դեռ խիստ է, սակայն այստեղ զբաղվում են հացահատիկաոլոռային բույսերի մշակմամբ (բացառությամբ [[եգիպտացորեն]]ի և [[Բրինձ|բրնձ]]ի): Ձմեռները ձյունառատ են ու խիստ, իսկ [[ամառ]]ները՝ զով և հաճախակի անձրևոտ և կարկուտով, որը մեծ վնաս է հասցնում մշակաբույսերին: Նախալեռներում բացի հացահատիկներից կան պտղատու և խաղողի այգիններ, կատարվում է նաև արհեստական ոռոգում: |
Ելիզավետպոլի նահանգի կլիման բազմազան է: Լեռնային գոտում ([[Փոքր Կովկաս]] լեռնային համակարգ՝ [[Գուգարաց լեռներ]], [[Արցախի լեռներ]], [[Զանգեզուրի լեռներ]] և այլ լեռնաբազուկներ) արոտավայրերը դասավորված են անտառային բուսականությունից վեր: Տարվա երեք եղանակներին դրանք ծածկված են ձյունով ու անմարդաբնակ են: Ամռանը մթնոլորտային խոնավության շնորհիվ առաջանում է մարգագետնային բուսածածկ: Ուստի անասնապահ քոչվորները ամռանը տեղափոխվում են այստեղ: |
||
Լեռնային արոտավայրերի գոտուց ցածր կլիման դեռ խիստ է, սակայն այստեղ զբաղվում են հացահատիկաոլոռային բույսերի մշակմամբ (բացառությամբ [[եգիպտացորեն]]ի և [[Բրինձ|բրնձ]]ի): Ձմեռները ձյունառատ են ու խիստ, իսկ [[ամառ]]ները՝ զով և հաճախակի անձրևոտ և կարկուտով, որը մեծ վնաս է հասցնում մշակաբույսերին: |
|||
Նախալեռներում բացի հացահատիկներից կան պտղատու և խաղողի այգիններ, կատարվում է նաև արհեստական ոռոգում: |
|||
Ընդարձակ հարթավայրային և տափաստանային տարածքները բնութագրվում են տաք և չոր կլիմայով: Կարճատև գարունն արագ անցում է կատարում երկարատև ամառ: Ձմեռները նույնպես կարճատև են ու մեղմ: [[Ապրիլ]]ի վերջերին երաշտ է լինում և ջերմաստիճանը հասնում է 45° C-ի և շարունակվում է մինչև սեպտեմբերի կեսերը ու բուսականությանը սպառնում է չորացման վտանգը և կարիք է լինում արհեստական ոռոգման: Ուշ աշնանը և [[Ձմեռ|Ձմռանը]], կապված անձրևային սեզոնի հետ, տափաստանները ծածկվում են բուսականությամբ՝ վերածվելով ձմեռային արոտավայրերի: Այս շրջաններում ձյունը հազվադեպ է, իսկ սառնամանիքները սովորաբար չեն գերազանցում 5-6° C ջերմաստիճանը: |
|||
Ելիզավետպոլ և Շուշի քաղաքների կլիման ցուցադրված է սանդղակում, որոնցից առաջինը բնութագրում է հարթավայրային տափաստանային, երկորդը՝ անտառային զոնան: |
|||
{| class="wikitable" |
{| class="wikitable" |
||
Տող 63. | Տող 71. | ||
* Ելիզավետպոլի շրջան |
* Ելիզավետպոլի շրջան |
||
* Արեշի շրջան |
* Արեշի շրջան |
||
* |
* Նուխիի (Շաքիի) շրջան |
||
* |
* Ղազախի շրջան |
||
* Ջևանշիրի շրջան |
* Ջևանշիրի շրջան |
||
* Ջեբրայիլի շրջան |
* Ջեբրայիլի շրջան |
09:01, 24 Դեկտեմբերի 2014-ի տարբերակ
| |||
Երկիր | {{Դրոշավորում/Ռուսական կայսրություն, Ռուսական հանրապետություն, Անդրկովկասյան Դեմոկրատական Ֆեդերատիվ Հանրապետություն, Ադրբեջանի Ժողովրդավարական Հանրապետություն
| Դրոշավորում/դրոշավորում | variant = | չափ = }} | ||
Կարգավիճակ | նահանգ | ||
Մտնում է | Ռուսական կայսրություն, Ռուսական հանրապետություն, Ադրբեջանի Ժողովրդավարական Հանրապետություն, Կովկասի փոխարքայություն, Կովկասի փոխարքայություն և Ռուսական կայսրություն | ||
Վարչկենտրոն | Գանձակ | ||
Բնակչություն | 878 415 մարդ (1897) | ||
Տարածք | 44 136 կմ² | ||
Հիմնադրված է | դեկտեմբերի 9, 1867 թ. | ||
Ելիզավետպոլի նահանգ (հին ռուսերեն՝ Елисаветпольская губернiя), Ցարական Ռուսաստանի նահանգներից մեկը Հարավային Կովկասի կենտրոնական մասում 1868-1917 թվականներին։ Սահմանակցում էր Թիֆլիսի, Բաքվի և Երևանի նահանգներին, և Պարսկաստանին։
Համապատասխանում է ներկայիս Ադրբեջանական հանրապետության արևմտյան, Հայաստանի Հանրապետության արևելյան շրջանների և Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության մեծ մասի հետ։
Վարչական կենտրոնը Գանձակ քաղաքն էր։ Այլ խոշոր քաղաքներ էին Շուշին և Շաքին։ Նախքան 1868 թվականը Ելիզավետպոլի նահանգի տարածքը Թիֆլիսի և Բաքվի նահանգների մաս էր կազմում։ Այն ընդգրկում էր Հյուսիսային Իրանի խանություններից Գանձակի, Շաքիի և Ղարաբաղի խանությունները։
Ֆիզիկական առանձնահատկություններ
Աշխարհագրական դիրքը
Ելիզավետպոլի նահանգը Անդրկովկասի կարևորագույն նահանգներից էր, գտնվում էր արևելյան մասում՝ մոտավորապես 38°50' и 41 1/2 ° հյուսիսային լայնությունների և 44°21' и 48°21' արևելյան երկայնությունների միջև (Գրինվիչի միջօրեականից): Հյուսիսում սահմանակից էր Թիֆլիսի նահանգին, Զաքաթալայի շրջանին և Դաղստանի շրջանին, արևելքում՝ Բաքվի նահանգին, արևմուտքից՝ Թիֆլիսի և Երևանի նահանգներին, հարավից՝ Պարսկաստանին (Երևանի նահանգից մինչև Արաքս գետը, որն էլ Պարսկաստանի և Ցարական Ռուսաստանի սահմանը՝ Թուրքմենչայի պայմանագրով): Ցարական կառավարության ժամանակաշրջանում նահանգը զբաղեցրել է 38 782,5 քառ. վերստ կամ 44.136 քառ. կմ տարածք:
Աշխարհագրական դիրքը
Ելիզավետպոլի նահանգի կլիման բազմազան է: Լեռնային գոտում (Փոքր Կովկաս լեռնային համակարգ՝ Գուգարաց լեռներ, Արցախի լեռներ, Զանգեզուրի լեռներ և այլ լեռնաբազուկներ) արոտավայրերը դասավորված են անտառային բուսականությունից վեր: Տարվա երեք եղանակներին դրանք ծածկված են ձյունով ու անմարդաբնակ են: Ամռանը մթնոլորտային խոնավության շնորհիվ առաջանում է մարգագետնային բուսածածկ: Ուստի անասնապահ քոչվորները ամռանը տեղափոխվում են այստեղ:
Լեռնային արոտավայրերի գոտուց ցածր կլիման դեռ խիստ է, սակայն այստեղ զբաղվում են հացահատիկաոլոռային բույսերի մշակմամբ (բացառությամբ եգիպտացորենի և բրնձի): Ձմեռները ձյունառատ են ու խիստ, իսկ ամառները՝ զով և հաճախակի անձրևոտ և կարկուտով, որը մեծ վնաս է հասցնում մշակաբույսերին:
Նախալեռներում բացի հացահատիկներից կան պտղատու և խաղողի այգիններ, կատարվում է նաև արհեստական ոռոգում:
Ընդարձակ հարթավայրային և տափաստանային տարածքները բնութագրվում են տաք և չոր կլիմայով: Կարճատև գարունն արագ անցում է կատարում երկարատև ամառ: Ձմեռները նույնպես կարճատև են ու մեղմ: Ապրիլի վերջերին երաշտ է լինում և ջերմաստիճանը հասնում է 45° C-ի և շարունակվում է մինչև սեպտեմբերի կեսերը ու բուսականությանը սպառնում է չորացման վտանգը և կարիք է լինում արհեստական ոռոգման: Ուշ աշնանը և Ձմռանը, կապված անձրևային սեզոնի հետ, տափաստանները ծածկվում են բուսականությամբ՝ վերածվելով ձմեռային արոտավայրերի: Այս շրջաններում ձյունը հազվադեպ է, իսկ սառնամանիքները սովորաբար չեն գերազանցում 5-6° C ջերմաստիճանը:
Ելիզավետպոլ և Շուշի քաղաքների կլիման ցուցադրված է սանդղակում, որոնցից առաջինը բնութագրում է հարթավայրային տափաստանային, երկորդը՝ անտառային զոնան:
Վայրը | Բարձրությունը մետրով | Հունվարի միջին ջերմաստիճան | Հուլիսի միջին ջերմաստիճան | Միջին ջերմաստիճանը տարվա կտրվածքով | Տեղումների քանակը մմ-ով |
---|---|---|---|---|---|
Ելիզավետպոլ | 445 | 0.1° | 24.9° | 18.1° | 256.9 |
Շուշի | 1368 | −3.3° | 19.2° | 8.8° | 658.9 |
Մեծ Կովկաս լեռնաշղթայի ստորոտին՝ Նուխի քաղաքի շրջակայքում, տարեկան տեղումների քանակը 716.7 մմ է: Ելիզավետպոլի նահանգի անտառները զբաղեցնում են տարածքի 21 տոկոսը, դրանց հիմնական մասը կենտրոնացած է Ղազախի և Զանգեզուրի շրջաններում ու Արցախում:
Գավառներ
Նահանգը բաժանված է եղել 8 գավառի («ույեզդ»)․
- Ելիզավետպոլի շրջան
- Արեշի շրջան
- Նուխիի (Շաքիի) շրջան
- Ղազախի շրջան
- Ջևանշիրի շրջան
- Ջեբրայիլի շրջան
- Զանգեզուրի շրջան
- Շուշիի շրջան
Բնակչությունը
Ըստ 1897 թ․ Ցարական Ռուսաստանի մարդահամարի, նահանգն ուներ 878,415, որից․
- 292.188 հայեր (33,33%, մեծամասնությունը բնակվում էր լեռնային շրջաններում, մասնավորապես Արցախում)
- 534.086 կովկասյան թաթարներ(60.8%)
- 14.503 լեզգիներ (1,7%)
- 14.146 ռուսներ (1,6%)
- 7.040 ուդիներ (0,8%)
- 3.194 գերմանացիներ (0,4%)
- 3.042 քրդեր (0.3%)
Արտաքին հղում
Արևելյան Հայաստան Երևանի կուսակալություն
(1502-1724)Ղարաբաղի կուսակալություն
(1502-1726)Կարսի վիլայեթ
(1639-1878)
ԹուրքիաԵրևանի խանություն
(1747-1828)Նախիջևանի խանություն
(1747-1828)Ղարաբաղի խանություն
(1747-1822)Գանձակի խանություն
(1747-1804)Հայկական մարզ
(1828-1840)Ղարաբաղի գավառ
(1822-1840)Գանձակի գավառ
(1804-1840)Վրացաիմերեթական նահանգի մաս Կասպիական նահանգի մաս Կարսի մարզ
(1878-1918)Երևանի նահանգ
(1849-1918)Ելիզավետպոլի նահանգ
(1867-1918)
Վիքիպահեստ նախագծում կարող եք այս նյութի վերաբերյալ հավելյալ պատկերազարդում գտնել Ելիզավետպոլի նահանգ կատեգորիայում։ |