«Ելիզավետպոլի նահանգ»–ի խմբագրումների տարբերություն

Ելիզավետպոլի նահանգ
	Զինանշան
	;
Երկիր	{{Դրոշավորում/Ռուսական կայսրություն, Ռուսական հանրապետություն, Անդրկովկասյան Դեմոկրատական Ֆեդերատիվ Հանրապետություն, Ադրբեջանի Ժողովրդավարական Հանրապետություն \| Դրոշավորում/դրոշավորում \| variant = \| չափ = }}
Կարգավիճակ	նահանգ
Մտնում է	Ռուսական կայսրություն, Ռուսական հանրապետություն, Ադրբեջանի Ժողովրդավարական Հանրապետություն, Կովկասի փոխարքայություն, Կովկասի փոխարքայություն և Ռուսական կայսրություն
Վարչկենտրոն	Գանձակ
Բնակչություն	878 415 մարդ (1897)
Տարածք	44 136 կմ²
Հիմնադրված է	դեկտեմբերի 9, 1867 թ.
	Ելիզավետպոլի նահանգ Վիքիպահեստում

Դիտել պատմությունը

← Նախորդ տարբ Հաջորդ տարբ →

Content deleted Content added

ՎիզուալԵլատեքստ

Գծային

08:55, 24 Դեկտեմբերի 2014-ի տարբերակ

Ելիզավետպոլի նահանգ (հին ռուսերեն՝ Елисаветпольская губернiя), 1868-1917 թթ․ Ցարական Ռուսաստանի նահանգներից մեկը Հարավային Կովկասի կենտրոնական մասում։ Սահմանակցում էր Թիֆլիսի, Բաքվի և Երևանի նահանգներին, և Պարսկաստանին։

Համապատասխանում է ներկայիս Ադրբեջանական հանրապետության արևմտյան, Հայաստանի Հանրապետության արևելյան շրջանների և Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության մեծ մասի հետ։

Վարչական կենտրոնը Գանձակ քաղաքն էր։ Այլ խոշոր քաղաքներ էին Շուշին և Շաքին։ Նախքան 1868 թ․, Ելիզավետպոլի նահանգի տարածքը Թիֆլիսի և Բաքվի նահանգների մաս էր կազմում։ Այն ընդգրկում էր Հյուսիսային Իրանի խանություններից Գանձակի, Շաքիի և Ղարաբաղի խանությունները։

Ֆիզիկական առանձնահատկություններ

Աշխարհագրական դիրքը

Ելիզավետպոլի նահանգը Անդրկովկասի կարևորագույն նահանգներից էր, գտնվում էր արևելյան մասում՝ մոտավորապես 38°50' и 41 1/2 ° հյուսիսային լայնությունների և 44°21' и 48°21' արևելյան երկայնությունների միջև (Գրինվիչի միջօրեականից): Հյուսիսում սահմանակից էր Թիֆլիսի նահանգին, Զաքաթալայի շրջանին և Դաղստանի շրջանին, արևելքում՝ Բաքվի նահանգին, արևմուտքից՝ Թիֆլիսի և Երևանի նահանգներին, հարավից՝ Պարսկաստանին (Երևանի նահանգից մինչև Արաքս գետը, որն էլ Պարսկաստանի և Ցարական Ռուսաստանի սահմանը՝ Թուրքմենչիայի պայմանագրով): Ցարական կառավարության ժամանակաշրջանում Ելիզավետպոլը զբաղեցրել է 38 782,5 քառ. վերստ կամ 44.136 քառ. կմ տարածք:

Աշխարհագրական դիրքը

Ելիզավետպոլի նահանգի կլիման բազմազան է: Լեռնային գոտում (Փոքր Կովկաս լեռնային համակարգ՝ Գուգարաց լեռներ, Արցախի լեռներ, Զանգեզուրի լեռներ և այլ լեռնաբազուկներ) արոտավայրերը դասավորված են անտառային բուսականությունից վեր: Տարվա երեք եղանակներին դրանք ծածկված են ձյունով ու անմարդաբնակ են: Ամռանը մթնոլորտային խոնավության շնորհիվ առաջանում է մարգագետնային բուսածածկ: Ուստի անասնապահ քոչվորները ամռանը տեղափոխվում են այստեղ: Լեռնային արոտավայրերի գոտուց ցածր կլիման դեռ խիստ է, սակայն այստեղ զբաղվում են հացահատիկաոլոռային բույսերի մշակմամբ (բացառությամբ եգիպտացորենի և բրնձի): Ձմեռները ձյունառատ են ու խիստ, իսկ ամառները՝ զով և հաճախակի անձրևոտ և կարկուտով, որը մեծ վնաս է հասցնում մշակաբույսերին: Նախալեռներում բացի հացահատիկներից կան պտղատու և խաղողի այգիններ, կատարվում է նաև արհեստական ոռոգում: Լայնածավալ հարթավայրային և տափաստանային տարածքները բնութագրվում են տաք և չոր կլիմայով: Կարճատև գարունն արագ անցում է կատարում երկարատև ամառ: Ձմեռները նույնպես կարճատև են ու մեղմ: Ապրիլի վերջերին երաշտ է լինում և ջերմաստիճանը հասնում է 45° C-ի և շարունակվում է մինչև սեպտեմբերի կեսերը ու բուսականությանը սպառնում է չորացման վտանգը և կարիք է լինում արհեստական ոռոգման: Ուշ աշնանը և Ձմռանը, կապված անձրևային սեզոնի հետ, տափաստանները ծածկվում են բուսականությամբ՝ վերածվելով ձմեռային արոտավայրերի: Այս շրջաններում ձյունը հազվադեպ է, իսկ սառնամանիքները սովորաբար չեն գերազանցում 5-6° C ջերմաստիճանը: Ելիզավետպոլ և Շուշի քաղաքների կլիման ցուցադրված է սանդղակում, որոնցից առաջինը բնութագրում է հարթավայրային տափաստանային, երկորդը՝ անտառային զոնան:

Վայրը	Բարձրությունը մետրով	Հունվարի միջին ջերմաստիճան	Հուլիսի միջին ջերմաստիճան	Միջին ջերմաստիճանը տարվա կտրվածքով	Տեղումների քանակը մմ-ով
Ելիզավետպոլ	445	0.1°	24.9°	18.1°	256.9
Շուշի	1368	−3.3°	19.2°	8.8°	658.9

Մեծ Կովկաս լեռնաշղթայի ստորոտին՝ Նուխի քաղաքի շրջակայքում, տարեկան տեղումների քանակը 716.7 մմ է: Ելիզավետպոլի նահանգի անտառները զբաղեցնում են տարածքի 21 տոկոսը, դրանց հիմնական մասը կենտրոնացած է Ղազախի և Զանգեզուրի շրջաններում ու Արցախում:

Գավառներ

Նահանգը բաժանված է եղել 8 գավառի («ույեզդ»)․

Ելիզավետպոլի շրջան
Արեշի շրջան
Նուխայի (Շաքիի) շրջան
Կազախի շրջան
Ջևանշիրի շրջան
Ջեբրայիլի շրջան
Զանգեզուրի շրջան
Շուշիի շրջան

Բնակչությունը

Ըստ 1897 թ․ Ցարական Ռուսաստանի մարդահամարի, նահանգն ուներ 878,415, որից․

292.188 հայեր (33,33%, մեծամասնությունը բնակվում էր լեռնային շրջաններում, մասնավորապես Արցախում)
534.086 կովկասյան թաթարներ(60.8%)
14.503 լեզգիներ (1,7%)
14.146 ռուսներ (1,6%)
7.040 ուդիներ (0,8%)
3.194 գերմանացիներ (0,4%)
3.042 քրդեր (0.3%)

Արտաքին հղում

Ելիզավետպոլի նահանգի մասին Բրիտանիկա հանրագիտարանում (անգլերեն)

Արևելյան Հայաստան
Երևանի կուսակալություն (1502-1724)			Ղարաբաղի կուսակալություն (1502-1726)
Կարսի վիլայեթ (1639-1878) Թուրքիա	Երևանի խանություն (1747-1828)	Նախիջևանի խանություն (1747-1828)	Ղարաբաղի խանություն (1747-1822)	Գանձակի խանություն (1747-1804)
	Հայկական մարզ (1828-1840)		Ղարաբաղի գավառ (1822-1840)	Գանձակի գավառ (1804-1840)
	Վրացաիմերեթական նահանգի մաս		Կասպիական նահանգի մաս
Կարսի մարզ (1878-1918)	Երևանի նահանգ (1849-1918)		Ելիզավետպոլի նահանգ (1867-1918)

Հայաստանի Հանրապետություն (1918-1920)

Վիքիպահեստ նախագծում կարող եք այս նյութի վերաբերյալ հավելյալ պատկերազարդում գտնել Ելիզավետպոլի նահանգ կատեգորիայում։

@@ Տող 43. / Տող 43. @@
 === Աշխարհագրական դիրքը ===
-[[Ելիզավետպոլ]]ի նահանգը [[Անդրկովկաս]]ի կարևորագույն նահանգներից էր, գտնվում էր Անդրկովկասի արևելյան մասում: [[Հյուսիս]]ում սահմանակից էր [[Թիֆլիսի մարզ]]ին, [[Զաքաթալայի շրջան]]ին և [[Դաղստանյան շրջան]]ին, [[արևելք]]ից սահմանակից էր [[Բաքվի նահանգ]]ին, արևմուտքից՝ Թիֆլիսի և [[Երևանի նահանգ]]ներին, հարավից՝ [[Պարսկաստան]]ին (Երևանի նահանգից մինչև [[Արաքս գետ]]ը, որն էլ հանդիսանում էր Պարսկաստանի և [[Ցարական Ռուսաստան]]ի սահմանը՝ [[Թուրքմենչիա]]յի պայմանագրով): Ցարական կառավարության ժամանակաշրջանում Ելիզավետպոլը զբաղեցրել է 38 782.5 քառակուսի, մեկ մղոն կամ 44.136 կիլոմետր քառակուսի տարածք:
+Ելիզավետպոլի նահանգը [[Անդրկովկաս]]ի կարևորագույն նահանգներից էր, գտնվում էր արևելյան մասում՝ մոտավորապես 38°50' и 41 1/2 ° հյուսիսային լայնությունների և 44°21' и 48°21' արևելյան երկայնությունների միջև ([[Գրինվիչի միջօրեական]]ից): [[Հյուսիս]]ում սահմանակից էր [[Թիֆլիսի նահանգ]]ին, [[Զաքաթալայի շրջան]]ին և [[Դաղստանի շրջան]]ին, [[արևելք]]ում՝ [[Բաքվի նահանգ]]ին, արևմուտքից՝ Թիֆլիսի և [[Երևանի նահանգ]]ներին, հարավից՝ [[Պարսկաստան]]ին ([[Երևանի նահանգ]]ից մինչև [[Արաքս գետ]]ը, որն էլ Պարսկաստանի և [[Ցարական Ռուսաստան]]ի սահմանը՝ [[Թուրքմենչիա]]յի պայմանագրով): Ցարական կառավարության ժամանակաշրջանում Ելիզավետպոլը զբաղեցրել է 38 782,5 քառ. վերստ կամ 44.136 քառ. կմ տարածք:
 === Աշխարհագրական դիրքը ===
-Ելիզավետպոլի նահանգի կլիման բազմազան է: Լեռնային գոտում արոտավայրերը դասավորված են անտառային բուսականությունից վեր, համարյա տարվա 3 ամիսների ընթացքում լեռները ծածկված են լինում ձյունով: Ամռանը մթնոլորտային խոնավության պատճառով հողը խոնավ է: Լեռնային արոտավայրերում կլիման ավելի խիստ է, այստեղ զբաղվում են հացահատիկաոլոռային բույսերի մշակմամբ (բացառությամբ [[եգիպտացորեն]]ի և [[Բրինձ|բրնձ]]ի): Ձմռանը բավականին առատ ձյուն կա, իսկ [[ամառ]]ը զով է և հաճախակի անձրևոտ և կարկուտով, որը մեծ վնաս է հասցնում մշակաբույսերին: Ստորոտում բացի հացահատիկներից կան պտղատու խաղողի այգիններ, որտեղ դիմում են արհեստական ոռոգման: Լայնածավալ հարթավայրային և տափաստանային տարածքները բնութլագրվում են տաք և չոր կլիմայով: Ամառը տաք է և կարճ, ձմեռը՝ մեղմ, [[գարուն]]ը ևս կարճ է: Քանի որ ապրիլի վերջերին երաշտ է լինում և ջերմաստիճանը հասնում է 45° C-ի և շարունակվում է մինչև սեպտեմբերի կեսերը ու բուսականությանը սպառնում է չորացման վտանգը և կարիք է լինում արհեստական ոռոգման: [[Ձմեռ|Ձմռանը]] ջերմաստիճանը չի գերազանցում 5-6° C-ը:
+Ելիզավետպոլի նահանգի կլիման բազմազան է: Լեռնային գոտում ([[Փոքր Կովկաս]] լեռնային համակարգ՝ [[Գուգարաց լեռներ]], [[Արցախի լեռներ]], [[Զանգեզուրի լեռներ]] և այլ լեռնաբազուկներ) արոտավայրերը դասավորված են անտառային բուսականությունից վեր: Տարվա երեք եղանակներին դրանք ծածկված են ձյունով ու անմարդաբնակ են: Ամռանը մթնոլորտային խոնավության շնորհիվ առաջանում է մարգագետնային բուսածածկ: Ուստի անասնապահ քոչվորները ամռանը տեղափոխվում են այստեղ: Լեռնային արոտավայրերի գոտուց ցածր կլիման դեռ խիստ է, սակայն այստեղ զբաղվում են հացահատիկաոլոռային բույսերի մշակմամբ (բացառությամբ [[եգիպտացորեն]]ի և [[Բրինձ|բրնձ]]ի): Ձմեռները ձյունառատ են ու խիստ, իսկ [[ամառ]]ները՝ զով և հաճախակի անձրևոտ և կարկուտով, որը մեծ վնաս է հասցնում մշակաբույսերին: Նախալեռներում բացի հացահատիկներից կան պտղատու և խաղողի այգիններ, կատարվում է նաև արհեստական ոռոգում: Լայնածավալ հարթավայրային և տափաստանային տարածքները բնութագրվում են տաք և չոր կլիմայով: Կարճատև գարունն արագ անցում է կատարում երկարատև ամառ: Ձմեռները նույնպես կարճատև են ու մեղմ: [[Ապրիլ]]ի վերջերին երաշտ է լինում և ջերմաստիճանը հասնում է 45° C-ի և շարունակվում է մինչև սեպտեմբերի կեսերը ու բուսականությանը սպառնում է չորացման վտանգը և կարիք է լինում արհեստական ոռոգման: Ուշ աշնանը և [[Ձմեռ|Ձմռանը]], կապված անձրևային սեզոնի հետ, տափաստանները ծածկվում են բուսականությամբ՝ վերածվելով ձմեռային արոտավայրերի: Այս շրջաններում ձյունը հազվադեպ է, իսկ սառնամանիքները սովորաբար չեն գերազանցում 5-6° C ջերմաստիճանը: Ելիզավետպոլ և Շուշի քաղաքների կլիման ցուցադրված է սանդղակում, որոնցից առաջինը բնութագրում է հարթավայրային տափաստանային, երկորդը՝ անտառային զոնան:
 {| class="wikitable"
@@ Տող 53. / Տող 53. @@
 ! Վայրը!! Բարձրությունը մետրով  !!  Հունվարի միջին ջերմաստիճան  !! Հուլիսի միջին ջերմաստիճան  !! Միջին ջերմաստիճանը տարվա կտրվածքով !! Տեղումների քանակը մմ-ով
 |-
-| Ելիզավետպոլ || 445 || 0.1°|| 24.9° || 18.1° || 256.9
+| [[Ելիզավետպոլ]] || 445 || 0.1°|| 24.9° || 18.1° || 256.9
 |-
-| Շուշի ||1368 || −3.3° || 19.2° || 8.8° || 658.9
+| [[Շուշի]] ||1368 || −3.3° || 19.2° || 8.8° || 658.9
 |}
+[[Մեծ Կովկաս լեռնաշղթա]]յի ստորոտին՝ [[Նուխի]] քաղաքի շրջակայքում, տարեկան տեղումների քանակը 716.7 մմ է: Ելիզավետպոլի նահանգի անտառները զբաղեցնում են տարածքի 21 տոկոսը, դրանց հիմնական մասը կենտրոնացած է [[Ղազախ (քաղաք)|Ղազախի]] և [[Զանգեզուր]]ի շրջաններում ու [[Արցախ նահանգ|Արցախ]]ում:
-[[Մեծ Կովկաս լեռնաշղթա]]յում Նուխայի ատորոտին տեղումների քանակը 716.7 մմ է: Ելիզավետպոլի մարզի անտառներում ապրում են 856 հազար մարդ, կամ ընդհանուր բնակչության մոտ 21 տոկոսը: Ամենամեծ կենտրոններից են [[Ղազախստան]]ը և [[Զանգեզուր]]ը:
 == Գավառներ ==