«Ցունամի»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added

Գծային

10:45, 16 Դեկտեմբերի 2014-ի տարբերակ

Թայլանդի ափերին հարվածող ցունամի,
2004թ. դեկտեմբերի 26։

Ցունամի (Ճապոներեն՝津波 նշանակում է՝ ծովախորշի ալիք), հսկայական չափերի հասնող ջրային ալիքներ։ Ցունամիները հաճախակի երևույթ են Ճապոնիայում։ Դրանք կարող են պատճառել մեծ ավերածություններ, ինչպես նաև մարդկային զոհեր (ցունամիի ալիքները տարածվում են ավելի մեծ արագությամբ, քան մարդու վազելու արագությունն է)։

Ցունամիները հիմնականում առաջանում են ստորջրյա ուժեղ երկրաշարժերի հետևանքով։ Ցունամի կարող է առաջանալ նաև հրաբուխների ժայթքումից, գետնի սողանքից և ստորջրյա պայթյուններից։

2009 թվականի Սեպտեմբերի Սամոայի ցունամին

Երկրաշարժի կենտրոնից բոլոր կողմերի վրա, ջրի մեջ նետած քարից հեռացող շրջանագծերի նման, տարածվում են ցունամիի ալիքները։ Բաց ծովում ցունամիի ալիքները նավերի համար գրեթե աննկատելի են։ Բայց երբ ցունամիի ալիքներն իրենց ճանապարհին հանդիպում են մայրցամաքի կամ կղզու, ապա հասնում են 10 մ-ի, իսկ երբեմն էլ՝ ավելի մեծ բարձրության, իսկ ծովախորշ մտնելիս հասնում են 20 մ բարձրության։

Ցունամին տարածվում է հսկայական արագությամբ՝ մեկ ժամում 800 կմ։ Չիլիի Վալդիվյան երկրաշարժի (եղել է 1960 թվականին, առ այսօր համարվում է աշխարհի ամենաուժգին երկրաշարժը) ժամանակ այդ ալիքները Հարավային Ամերիկայի ափերից ամբողջ Խաղաղ օվկիանոսի վրայով կտրեցին-անցան 15 հազար կմ ճանապարհ և փլվեցին Հավայան կղզիների, Նոր Զելանդիայի, Ավստրալիայի, Ճապոնիայի ափերի վրա ու հասան Կուրիլյան կղզիներ։

Վերջին տարիների ավերիչ ցունամիները

2004 թվականի դեկտեմբերի 26-ին Հարավ-արևելյան Ասիայում, հայտնի ցունամիներից որպես ամենաշատ զոհերովը, այս մեկն առաջացել է գիշերվա ժամը 00։58-ին^[1] տեղի ունեցած 9.3 մագնիտուդով հզոր երկրաշարժից, որի էպիկենտրոնը գտնվում էր Ինդոնեզիայի Սումատրա կղզու արևմուտքում։ Զոհեր եղան ասիական մի քանի երկրներում. Ինդոնեզիայում՝ 180 հազար մարդ, Շրի-Լանկայում՝ 31-39 հազար մարդ, Հնդկաստանում՝ 12 հազար մարդ, Թայլանդում՝ ավելի քան 5 հազար մարդ։ Ցունամիի ալիքները հասան մինչև Աֆրիկա՝ զոհեր եղան Սոմալիում և Հարավ-Աֆրիկյան Հանրապետությունում: Զոհվածների ընդհանուր թիվը կազմեց 235 հազար մարդ:

Այս ցունամիին ասում են նաև Նվերների օրվա^[2] ցունամի:

2011 թվականի մարտի 11 Ճապոնիայում, Տոկիոյից 373 կմ դեպի հյուսիս-արևելք գտնվող էպիկենտրոնով 9.0 մագնիտուդ ուժգնության երկրաշարժից առաջացավ ավելի քան 40մ բարձրության ալիքներով ցունամի: Երկրաշարժի հիպոկենտրոնը գտնվում էր 32 կմ խորության վրա: Երկրաշարժն ու նրան հետևած ցունամին դարձան Ֆուկուշիմայի ատոմակայանի վթարի պատճառ: Երկրաշարժի և ցունամիի հետևանքով զոհվածների թիվը պաշտոնապես կազմում է 15 524 մարդ, 7 130 մարդ համարվում է անհետ կորած:

Երկրաշարժի, ցունամիի և ատոմակայանի վթարի հետևանքով երկրին հասցված տնտեսական վնասը գնահատվեց $198-309 մլրդ դոլար:
Ճապոնիայի վարչապետ Նաոտո Կանն այդ առիթով հայտարարեց, որ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից հետո սա ամենադժվար հաղթահարելի ճգնաժամն էր Ճապոնիայի համար:

Տես նաև

Երկրաշարժ

Ծանոթագրություններ

↑ UTC-ով
↑ «Նվերների օրը» կաթոլիկ և մի շարք այլ եկեղեցիների Սուրբ Ծնունդին հաջորդող օրն է:

Աղբյուր

Ն․ Ա․ Մաքսիմով «Ֆիզիկական աշխարհագրություն», 1990 թ․, «Լույս» հրատարակչություն

Կաղապար:Link FA Կաղապար:Link FA Կաղապար:Link GA

[1] UTC-ով

[2] «Նվերների օրը» կաթոլիկ և մի շարք այլ եկեղեցիների Սուրբ Ծնունդին հաջորդող օրն է:

[1]

[2]

@@ Տող 2. / Տող 2. @@
 թ. դեկտեմբերի 26։]]
-'''Ցունամի'''՝ (<small>Ճապոներեն՝</small>津波 նշանակում է՝ ծովախորշի ալիք) հսկայական չափերի հասնող ջրային ալիքներ։ Ցունամիները հաճախակի երևույթ են [[Ճապոնիա]]յում։ Ցունամիները կարող են պատճառել մեծ ավերածություններ, ինչպես նաև մարդկային զոհեր (ցունամիի ալիքները տարածվում են ավելի մեծ արագությամբ, քան մարդու վազելու արագությունն է)։
+'''Ցունամի''' (<small>Ճապոներեն՝</small>津波 նշանակում է՝ ծովախորշի ալիք), հսկայական չափերի հասնող ջրային ալիքներ։ Ցունամիները հաճախակի երևույթ են [[Ճապոնիա]]յում։ Դրանք կարող են պատճառել մեծ ավերածություններ, ինչպես նաև մարդկային զոհեր (ցունամիի ալիքները տարածվում են ավելի մեծ արագությամբ, քան մարդու վազելու արագությունն է)։
 Ցունամիները հիմնականում առաջանում են ստորջրյա ուժեղ [[երկրաշարժ]]երի հետևանքով։ Ցունամի կարող է առաջանալ նաև [[հրաբուխ]]ների ժայթքումից, գետնի [[սողանք]]ից և ստորջրյա պայթյուններից։
@@ Տող 12. / Տող 12. @@
 [[Պատկեր:2004 Indonesia Tsunami Complete.gif|շրջափակել|աջից|Ցունամիի տարածումը [[Հնդկական օվկիանոս]]ով]]
-Երկրաշարժի կենտրոնից բոլոր կողմերի վրա, ջրի մեջ նետած քարից հեռացող շրջանագծերի նման, տարածվում են ցունամիի ալիքները։ Բաց ծովում ցունամիի ալիքները նավերի համար գրեթե աննկատելի են։ Բայց երբ ցունամիի ալիքներն իրենց ճանապարհին հանդիպում են [[մայրցամաք]]ի կամ [[կղզի|կղզու]], ապա հասնում են 10 մ, իսկ երբեմն է՛լ ավելի մեծ բարձրության, իսկ [[ծովախորշ]] մտնելիս հասնում են 20 մ բարձրության։
+Երկրաշարժի կենտրոնից բոլոր կողմերի վրա, ջրի մեջ նետած քարից հեռացող շրջանագծերի նման, տարածվում են ցունամիի ալիքները։ Բաց ծովում ցունամիի ալիքները նավերի համար գրեթե աննկատելի են։ Բայց երբ ցունամիի ալիքներն իրենց ճանապարհին հանդիպում են [[մայրցամաք]]ի կամ [[կղզի|կղզու]], ապա հասնում են 10 մ-ի, իսկ երբեմն էլ՝ ավելի մեծ բարձրության, իսկ [[ծովախորշ]] մտնելիս հասնում են 20 մ բարձրության։
-Ցունամին տարածվում է հսկայական արագությամբ՝ մեկ ժամում 800 կմ։ [[Չիլի]]ի [[Վալդիվյան երկրաշարժ]]ի (եղել է 1960 թվականին, առ այսօր համարվում է աշխարհի ամենաուժգին երկրաշարժը) ժամանակ այդ ալիքները [[Հարավային Ամերիկա]]յի ափերից ամբողջ [[Խաղաղ օվկիանոս]]ի վրայով կտրեցին-անցան 15 հազ կմ ճանապարհ և փլվեցին [[Հավայան կղզիներ]]ի, [[Նոր Զելանդիա]]յի, [[Ավստրալիա]]յի, Ճապոնիայի ափերի վրա ու հասան [[Կուրիլյան կղզիներ]]։
+Ցունամին տարածվում է հսկայական արագությամբ՝ մեկ ժամում 800 կմ։ [[Չիլի]]ի [[Վալդիվյան երկրաշարժ]]ի (եղել է [[1960]] թվականին, առ այսօր համարվում է աշխարհի ամենաուժգին երկրաշարժը) ժամանակ այդ ալիքները [[Հարավային Ամերիկա]]յի ափերից ամբողջ [[Խաղաղ օվկիանոս]]ի վրայով կտրեցին-անցան 15 հազար կմ ճանապարհ և փլվեցին [[Հավայան կղզիներ]]ի, [[Նոր Զելանդիա]]յի, [[Ավստրալիա]]յի, Ճապոնիայի ափերի վրա ու հասան [[Կուրիլյան կղզիներ]]։
 == Վերջին տարիների ավերիչ ցունամիները ==
+* [[2004]] թվականի [[դեկտեմբերի 26]]-ին Հարավ-արևելյան Ասիայում, հայտնի ցունամիներից որպես ամենաշատ զոհերովը, [[2004թ. Հնդկական օվկիանոսի երկրաշարժն ու ցունամին|այս մեկն]] առաջացել է գիշերվա ժամը 00։58-ին<ref>[[UTC]]-ով</ref> տեղի ունեցած 9.3 [[մագնիտուդ]]ով հզոր [[երկրաշարժ]]ից, որի էպիկենտրոնը գտնվում էր [[Ինդոնեզիա]]յի [[Սումատրա]] կղզու արևմուտքում։ Զոհեր եղան ասիական մի քանի երկրներում. [[Ինդոնեզիա]]յում՝ 180 հազար մարդ, [[Շրի-Լանկա]]յում՝ 31-39 հազար մարդ, [[Հնդկաստան]]ում՝ 12 հազար մարդ, [[Թայլանդ]]ում՝ ավելի քան 5 հազար մարդ։ Ցունամիի ալիքները հասան մինչև [[Աֆրիկա]]՝ զոհեր եղան [[Սոմալի]]ում և [[Հարավ-Աֆրիկյան Հանրապետություն]]ում: Զոհվածների ընդհանուր թիվը կազմեց 235 հազար մարդ:<br />
-* 2004թ. դեկտեմբերի 26-ին Հարավ-արևելյան Ասիայում
-Հայտնի ցունամիներից որպես ամենաշատ զոհերով [[2004թ. Հնդկական օվկիանոսի երկրաշարժն ու ցունամին|այս մեկն]] առաջացել է գիշերվա ժամը 00։58-ին<ref>[[UTC]]-ով</ref> տեղի ունեցած 9.3 [[մագնիտուդ]]ով հզոր [[երկրաշարժ]]ից, որի էպիկենտրոնը գտնվում էր [[Ինդոնեզիա]]յի [[Սումատրա]] կղզու արևմուտքում։ Զոհեր եղան ասիական մի քանի երկրներում. [[Ինդոնեզիա]]յում՝ 180 հազար մարդ, [[Շրի-Լանկա]]յում՝ 31÷39 հազար մարդ, [[Հնդկաստան]]ում՝ 12 հազար մարդ, [[Թայլանդ]]ում՝ ավելի քան 5 հազար մարդ։ Ցունամիի ալիքները հասան մինչև [[Աֆրիկա]]՝ զոհեր եղան [[Սոմալի]]ում և [[Հարավ-Աֆրիկյան Հանրապետություն]]ում: Զոհվածների ընդհանուր թիվը կազմեց 235 հազար մարդ:<br />
 Այս ցունամիին ասում են նաև Նվերների օրվա<ref>«Նվերների օրը» կաթոլիկ և մի շարք այլ եկեղեցիների [[Սուրբ Ծնունդ]]ին հաջորդող օրն է:</ref> ցունամի:
+* [[2011]] թվականի [[մարտի 11]] [[Ճապոնիա]]յում, [[Տոկիո]]յից 373 կմ դեպի հյուսիս-արևելք գտնվող [[էպիկենտրոն]]ով 9.0 մագնիտուդ ուժգնության [[Երկրաշարժ Ճապոնիայում (2011)|երկրաշարժից]] առաջացավ ավելի քան 40մ բարձրության ալիքներով ցունամի: Երկրաշարժի [[հիպոկենտրոն]]ը գտնվում էր 32 կմ խորության վրա: Երկրաշարժն ու նրան հետևած ցունամին դարձան [[Ֆուկուշիմա]]յի [[ատոմակայան]]ի վթարի պատճառ: Երկրաշարժի և ցունամիի հետևանքով զոհվածների թիվը պաշտոնապես կազմում է 15 524 մարդ, 7 130 մարդ համարվում է անհետ կորած:<br />
-* 2011թ. մարտի 11 [[Ճապոնիա]]յում
+Երկրաշարժի, ցունամիի և ատոմակայանի վթարի հետևանքով երկրին հասցված տնտեսական վնասը գնահատվեց $198-309 մլրդ դոլար:<br />
-[[Տոկիո]]յից 373 կմ դեպի հյուսիս-արևելք գտնվող [[էպիկենտրոն]]ով 9.0 մագնիտուդ ուժգնության [[Երկրաշարժ Ճապոնիայում (2011)|երկրաշարժից]] առաջացավ ավելի քան 40մ բարձրության ալիքներով ցունամի: Երկրաշարժի [[հիպոկենտրոն]]ը գտնվում էր 32 կմ խորության վրա: Երկրաշարժն ու նրան հետևած ցունամին դարձան [[Ֆուկուշիմա]]յի [[ատոմակայան]]ի վթարի պատճառ: Երկրաշարժի և ցունամիի հետևանքով զոհվածների թիվը պաշտոնապես կազմում է 15 524 մարդ, 7 130 մարդ համարվում է անհետ կորած:<br />
-Երկրաշարժի, ցունամիի և ատոմակայանի վթարի հետևանքով երկրին հասցված տնտեսական վնասը գնահատվեց $198÷309 մլրդ:<br />
 Ճապոնիայի վարչապետ [[Նաոտո Կան]]ն այդ առիթով հայտարարեց, որ [[Երկրորդ համաշխարհային պատերազմ]]ից հետո սա ամենադժվար հաղթահարելի ճգնաժամն էր Ճապոնիայի համար: