«Կատաղի վարունգ»–ի խմբագրումների տարբերություն
No edit summary |
No edit summary |
||
Տող 35. | Տող 35. | ||
}} |
}} |
||
'''Կատաղի վարունգ''', իշավարունգ ({{lang-lat|''Ecballium elaterium''}}), [[դդմազգիներ]]ի ընտանիքի բազմամյա խոտաբույս։ |
'''Կատաղի վարունգ''', իշավարունգ ({{lang-lat|''Ecballium elaterium''}}), [[դդմազգիներ]]ի ընտանիքի բազմամյա խոտաբույս։ |
||
Լատիներեն անվանումը գալիս է {{lang-grc|''ἐκβάλλω''}} - «նետել», պտղի կառուցվածքից կախված:<ref name="Флора СССР">По данным книги «Флора СССР» (см. раздел [[#Литература|Литература]]).</ref> |
|||
== Կենսաբանական նկարագիր == |
|||
⚫ | |||
[[Պատկեր:Ecballium elaterium fruit and flower.jpg|մինի|ձախից]] |
|||
Ցողունը փռվող է կամ կանգուն, անհարթ, առանց խիղբերի, բարձրությունը՝ մինչև 1 մ: Տերևները սրտաձև են, հերթադիր՝ թույլ բլթակավոր: Ծաղիկները բաց դեղնավուն են, միատուն (հանդիպում են նաև երկտուն), բաժանասեռ, արականները՝ ողկույզներով, իգականները՝ մեկական: Ծաղկում է մայիս-հունիսին: Պտուղը սալորի մեծության հյութալի բազմասերմ դդմիկ է: |
|||
== Տարածում և էկոլոգիա == |
|||
Տարածված է Ազորյան կղզիներում, [[Փոքր Ասիա]]յում, իսկ հարավում եվրոպական՝ [[Ռուսաստան]]ի [[Ղրիմ]]ում, [[Կովկաս]]ում և Կենտրոնական Ասիայում: |
|||
ՀՀ-ում հանդիպում է Երևանի շրջակայքում, Տավուշի և Արմավիրի մարզերում: Աճում է ճամփեզրերին, թեթևակի աղուտ-ալկալի և կավային լանջերին: [[Էջմիածին|էջմիածնի]], [[Իջևան]]ի ճանապարհների եզրերին։ |
|||
== Նշանակություն == |
|||
⚫ | |||
Հասունացածը թեթևակի հպումից պոկվում է պտղակոթունից՝ արտանետելով սերմերը և լորձնային դառնահամ հեղուկ: Պտուղը պարունակում է |
|||
գլիկոզիդներ, վիտամին C, սերմերը՝ |
|||
ճարպայուղեր և այլն: |
|||
;Հակացուցումներ |
|||
Թունավոր բույսեր են, դրա համար բուժումը կատարվում է միայն բժշկի խորհրդով և բժշկական վերահսկողության տակ: |
|||
== Տաքսոնոմիա == |
|||
===== Ներկայացուցիչներ ===== |
|||
Տեսակի սահմաներում առանձնացնում են 2 ենթատեսակ <ref name="NCBI">По данным сайта [[Национальный центр биотехнологической информации|NCBI]] (см. карточку растения).</ref>: |
|||
* {{bt|Ecballium elaterium|subsp=dioicum|([[Batt.]]) [[Costich]]}} |
|||
* {{bt|Ecballium elaterium|subsp=elaterium}} |
|||
{{Աղյուսակ122222 |
|||
|a=Բաժին [[Ծաղկավորներ{{!}}Ծաղկավորներ կամ Ծածկասերմեր]] |
|||
|b1=Կարգ [[ |
|||
Դդմածաղկավորներ]] |
|||
|b2=ևս 44 ծաղկավոր բույսերի կարգ <br /> (համաձայն[[APG II Համակարգի{{!}} APG II Համակարգի]]) |
|||
|c1=ևս 6 ընտանիք <br />(համաձայն[[APG II Համակարգի{{!}} APG II Համակարգի]]) |
|||
|c2=ընտանիք '''[[Դդմազգիներ]]''' |
|||
|d1=Ենթաընտանիք '''[[Դդմազգիներ]]''' |
|||
|d2=Ենթաընտանիք '''''[[Zanonioideae]]''''' <br />(համաձայն [[APG II Համակարգի|համակարգ APG III]]) |
|||
|e1=6 ցեղ <br />(համաձայն [[APG II Համակարգի|համակարգ APG III]]) |
|||
|e2=ցեղ '''''[[Benincaseae]]''''' |
|||
|f1=մոնոտիպ տեսակ <br /><span style="background-color:#FF8888; font-size:170%; font-weight:900">'''Կատաղի վարունգ'''</span><br />(''Ecballium'') |
|||
|f2=18 սերունդ <br />(համաձայն [[APG II Համակարգի|համակարգ APG III]]) |
|||
|g=միակ տեսակ<br /><span style="background-color:#FF8888; font-size:150%; font-weight:900">'''Կատաղի վարունգ սովորական'''</span><br />(''Ecballium elaterium'') |
|||
|color=#235623 |
|||
|bgcolor=#CAEA9A |
|||
}} |
|||
== Ծանոթագրություններ == |
|||
{{ծանցանկ}} |
|||
== Գրականություն == |
|||
*Род 1423. Бешеный огурец — Ecballium A.Rich. // Флора СССР. В 30 т. / Начато при руководстве и под главной редакцией акад. В. Л. Комарова; Ред. тома Б. К. Шишкин и Е. Г. Бобров. — М.—Л.: Изд-во АН СССР, 1957. — Т. XXIV. — С. 109—110. — 501 + XVII с. — 2500 экз. |
|||
*Мазнев Н. И. Энциклопедия лекарственных растений. — 3-е изд., испр. и доп.. — М.: Мартин, 2004. — С. 101—102. — 496 с. — 10 000 экз. — ISBN 5-8475-0213-3. |
|||
*Траншель В. А. Бешенные огурцы // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907. |
|||
== Արտաքին հղումներ == |
|||
* [http://flower.onego.ru/annual/ecballiu.html ''Бешеный огурец''] в Энциклопедии декоративных садовых растений |
|||
* [http://www.youtube.com/watch?v=CRHzhy6w3X8] Видео: бешеный огурец в действии. |
|||
{{ՀԲ}} |
|||
{{ՀՍՀ}} |
{{ՀՍՀ}} |
||
11:08, 16 Նոյեմբերի 2014-ի տարբերակ
Կատաղի վարունգ | ||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Գիտական դասակարգում | ||||||||||||||
|
||||||||||||||
Լատիներեն անվանում | ||||||||||||||
Ecballium elaterium | ||||||||||||||
Հայերեն տարանուններ | ||||||||||||||
Իշավարունգ |
||||||||||||||
Հոմանիշներ | ||||||||||||||
Momordica elaterium L.
| ||||||||||||||
|
Կատաղի վարունգ, իշավարունգ (լատին․՝ Ecballium elaterium), դդմազգիների ընտանիքի բազմամյա խոտաբույս։ Լատիներեն անվանումը գալիս է հին հունարեն՝ ἐκβάλλω - «նետել», պտղի կառուցվածքից կախված:[1]
Կենսաբանական նկարագիր
Ցողունը փռվող է կամ կանգուն, անհարթ, առանց խիղբերի, բարձրությունը՝ մինչև 1 մ: Տերևները սրտաձև են, հերթադիր՝ թույլ բլթակավոր: Ծաղիկները բաց դեղնավուն են, միատուն (հանդիպում են նաև երկտուն), բաժանասեռ, արականները՝ ողկույզներով, իգականները՝ մեկական: Ծաղկում է մայիս-հունիսին: Պտուղը սալորի մեծության հյութալի բազմասերմ դդմիկ է:
Տարածում և էկոլոգիա
Տարածված է Ազորյան կղզիներում, Փոքր Ասիայում, իսկ հարավում եվրոպական՝ Ռուսաստանի Ղրիմում, Կովկասում և Կենտրոնական Ասիայում: ՀՀ-ում հանդիպում է Երևանի շրջակայքում, Տավուշի և Արմավիրի մարզերում: Աճում է ճամփեզրերին, թեթևակի աղուտ-ալկալի և կավային լանջերին: էջմիածնի, Իջևանի ճանապարհների եզրերին։
Նշանակություն
Պտուղները երկարավուն են, սալորի մեծության, հյութալի։ Հասուն վիճակում ամենաթեթև հպումից պոկվում են պտղակոթունից. միջից դուրս են ժայթքում սերմերը և դառնահամ լորձնային հեղուկը (նպաստում է սերմերի տարածմանը)։ Հասունացածը թեթևակի հպումից պոկվում է պտղակոթունից՝ արտանետելով սերմերը և լորձնային դառնահամ հեղուկ: Պտուղը պարունակում է գլիկոզիդներ, վիտամին C, սերմերը՝ ճարպայուղեր և այլն:
- Հակացուցումներ
Թունավոր բույսեր են, դրա համար բուժումը կատարվում է միայն բժշկի խորհրդով և բժշկական վերահսկողության տակ:
Տաքսոնոմիա
Ներկայացուցիչներ
Տեսակի սահմաներում առանձնացնում են 2 ենթատեսակ [2]:
ևս 6 ընտանիք (համաձայն APG II Համակարգի) |
6 ցեղ (համաձայն համակարգ APG III) |
|||||||||||||||
Կարգ [[
Դդմածաղկավորներ]] |
Ենթաընտանիք Դդմազգիներ | մոնոտիպ տեսակ Կատաղի վարունգ (Ecballium) | ||||||||||||||
Բաժին Ծաղկավորներ կամ Ծածկասերմեր | ընտանիք Դդմազգիներ | ցեղ Benincaseae | ||||||||||||||
ևս 44 ծաղկավոր բույսերի կարգ (համաձայն APG II Համակարգի) |
Ենթաընտանիք Zanonioideae (համաձայն համակարգ APG III) |
18 սերունդ (համաձայն համակարգ APG III) | ||||||||||||||
Ծանոթագրություններ
- ↑ По данным книги «Флора СССР» (см. раздел Литература).
- ↑ По данным сайта NCBI (см. карточку растения).
Գրականություն
- Род 1423. Бешеный огурец — Ecballium A.Rich. // Флора СССР. В 30 т. / Начато при руководстве и под главной редакцией акад. В. Л. Комарова; Ред. тома Б. К. Шишкин и Е. Г. Бобров. — М.—Л.: Изд-во АН СССР, 1957. — Т. XXIV. — С. 109—110. — 501 + XVII с. — 2500 экз.
- Мазнев Н. И. Энциклопедия лекарственных растений. — 3-е изд., испр. и доп.. — М.: Мартин, 2004. — С. 101—102. — 496 с. — 10 000 экз. — ISBN 5-8475-0213-3.
- Траншель В. А. Бешенные огурцы // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907.
Արտաքին հղումներ
- Бешеный огурец в Энциклопедии декоративных садовых растений
- [1] Видео: бешеный огурец в действии.
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական տարբերակը վերցված է Հայաստանի բնաշխարհ հանրագիտարանից, որի նյութերը թողարկված են Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թույլատրագրի ներքո։ |
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից։ |