«Համանուններ»–ի խմբագրումների տարբերություն
No edit summary |
|||
Տող 10. | Տող 10. | ||
Այս կարգի բառերի նույնահնչությունը ժամանակակից հայերենում հիմնականում առաջանում է ձայնեղների խլացման, խուլերի ձայնեղացման, խուլերի շնչեղացման հնչյունական օրինաչափությունների հիման վրա: |
Այս կարգի բառերի նույնահնչությունը ժամանակակից հայերենում հիմնականում առաջանում է ձայնեղների խլացման, խուլերի ձայնեղացման, խուլերի շնչեղացման հնչյունական օրինաչափությունների հիման վրա: |
||
== Համանունների ձևաբանական-ձևույթաբանական դասակարգում == |
== Համանունների ձևաբանական-ձևույթաբանական դասակարգում == |
||
*''Բացարձակ համանուններ'' - իմաստով տարբեր, բայց գրությամբ ու արտասանությամբ նույն այն բառերն են, որոնց մեջ համընկնում է քերականական ձևերի ամբողջ համակարգը: Օրինակ` ա) Ափ (ձեռքի ափ), 2. Ափ (ջրի եզր), բ) Վարել (հողը հերկել), 2. Վարել (կառավարել): |
*''Բացարձակ համանուններ'' - իմաստով տարբեր, բայց գրությամբ ու արտասանությամբ նույն այն բառերն են, որոնց մեջ համընկնում է քերականական ձևերի ամբողջ համակարգը: Օրինակ` ''ա) Ափ (ձեռքի ափ), 2. Ափ (ջրի եզր), բ) Վարել (հողը հերկել), 2. Վարել (կառավարել)'': |
||
*Մասնակի համանուններ - իմաստով տարբեր, բայց գրությամբ ու արտասանությամբ նույն այն բառերն են, որոնք համընկնում են իրենց ոչ բոլոր [[քերականական կարգ]]երով ու ձևերով: Օրինակ` ա) 1. Անել (կատարել), 2. Անել (անելանելի, դժվարին), բ) 1. Սեր (զգացմունք), 2. Սեր (կաթի): |
*''Մասնակի համանուններ'' - իմաստով տարբեր, բայց գրությամբ ու արտասանությամբ նույն այն բառերն են, որոնք համընկնում են իրենց ոչ բոլոր [[քերականական կարգ]]երով ու ձևերով: Օրինակ` ''ա) 1. Անել (կատարել), 2. Անել (անելանելի, դժվարին), բ) 1. Սեր (զգացմունք), 2. Սեր (կաթի)'': |
||
*Բառական և քերականական համանուններ - համանունների շարք են կազմում հնչյունական նույն կազմն ունեցաղ բառն ու բառաձևը: Օրինակ` ''ա) 1. Անցավ («անցնել» [[բայ]]ի [[սահմանական եղանակ]]ի անցյալ կատարյալի երրորդ դեմք), 2. Անցավ (առանց ցավի, [[ածական]]), բ) 1. հորդ (առատ), 2. հորդ (քո հորը)'': |
|||
Հայերենում բառաքերականական համաունների առաջացման պատճառ են դառնում հոլովման, խոնարհման և հոդառության ժամանակ բառի կրած փոփոխությունները: |
|||
== Աղբյուրներ == |
== Աղբյուրներ == |
||
* Ա. Սուքիասյան, Ժամանակակից հայոց լեզու, Երևան, 2008, էջ 114-121: |
* Ա. Սուքիասյան, Ժամանակակից հայոց լեզու, Երևան, 2008, էջ 114-121: |
14:15, 21 Հոկտեմբերի 2014-ի տարբերակ
Համանուններ (հին հունարեն՝ ὁμός — նման + ὄνομα — անուն), նույն գրությունը կամ արտասանությունն ունեցող այն բառերը, որոնք իմաստով կամ քերականորեն կամ և՛ իմաստով, և՛ քերականորեն միաժամանակ: Երկու և ավելի համանունները կազմում են համանունների շարք, որոնք կարող են լինել երկանդամ, եռանդամ, քառանդամ և այլն: Ժամանակակից հայերենում գերակշռում են երկանդամ շարքերը:
Համանունությունը` որպես լեզվական ընդհանուր իրողությւոն, կարող է վերաբերել ոչ միայն բառերին, այլ նաև քերականությանը` ձևաբանությանն ու շարահյուսությանը: Ըստ այդմ էլ տարբերում են բառային և քերականական համանուններ:
Համանունների դասակարգումն ըստ հնչման և գրության նույնության
Ըստ հնչման և գրության համանունները բաժանվում են հետևյալ տիպերի`
- Բուն համանուններ կամ նույնանունները տարբեր իմաստներ ունեցաղ այն բառերն են, որանք նույն կերպ են գրվում կամ հնչում: Օրինակ` ա) 1. Բուն (ծառի), 2. Բուն (բույն, որջ), 3. Բուն (իսկական), բ)1. Նվագ (նվագելը, երաժշտություն), 2. Նվագ (անգամ, հեղ):
- Նույնագիր կամ համագիր բառեր (հուն.` homos - նույն, նույն կերպ, graphŌ - գրում եմ)- այն բառերն են, որոնք ժամանակակից հայերենում գրությամբ նույնն են, բայց տարբերվում են արտասանությամբ: Օրինակ` ա) 1. միակնություն (մի-ակնություն - մեկ աչք ունենալը), 2. Միակնություն (միա-կընություն, մեկ կին ունենալը):
- Նույնահունչ կամ համահունչ բառեր (հուն.` homos - նույն, նույն կերպ, phŌne - ձայն, հնչյուն) - այն բառերը, որոնք տարբերվում են գրությամբ, բայց նույնն են հնչումով կամ արտասանությամբ: Օրինակ` ա) 1. Ախտ (հիվանդություն), 2. Աղտ (կեղտ) բ) Անոթ («անօթ», աման), 2. Անօդ («անօթ», օդազուրկ):
Այս կարգի բառերի նույնահնչությունը ժամանակակից հայերենում հիմնականում առաջանում է ձայնեղների խլացման, խուլերի ձայնեղացման, խուլերի շնչեղացման հնչյունական օրինաչափությունների հիման վրա:
Համանունների ձևաբանական-ձևույթաբանական դասակարգում
- Բացարձակ համանուններ - իմաստով տարբեր, բայց գրությամբ ու արտասանությամբ նույն այն բառերն են, որոնց մեջ համընկնում է քերականական ձևերի ամբողջ համակարգը: Օրինակ` ա) Ափ (ձեռքի ափ), 2. Ափ (ջրի եզր), բ) Վարել (հողը հերկել), 2. Վարել (կառավարել):
- Մասնակի համանուններ - իմաստով տարբեր, բայց գրությամբ ու արտասանությամբ նույն այն բառերն են, որոնք համընկնում են իրենց ոչ բոլոր քերականական կարգերով ու ձևերով: Օրինակ` ա) 1. Անել (կատարել), 2. Անել (անելանելի, դժվարին), բ) 1. Սեր (զգացմունք), 2. Սեր (կաթի):
- Բառական և քերականական համանուններ - համանունների շարք են կազմում հնչյունական նույն կազմն ունեցաղ բառն ու բառաձևը: Օրինակ` ա) 1. Անցավ («անցնել» բայի սահմանական եղանակի անցյալ կատարյալի երրորդ դեմք), 2. Անցավ (առանց ցավի, ածական), բ) 1. հորդ (առատ), 2. հորդ (քո հորը):
Հայերենում բառաքերականական համաունների առաջացման պատճառ են դառնում հոլովման, խոնարհման և հոդառության ժամանակ բառի կրած փոփոխությունները:
Աղբյուրներ
- Ա. Սուքիասյան, Ժամանակակից հայոց լեզու, Երևան, 2008, էջ 114-121:
- Հ. Պետրոսյան, Հայերենագիտական բառարան, Երևան, 1987: