«Ջրածին»–ի խմբագրումների տարբերություն

1	Ջրածին → Հելիում
H; ↓; Li	Քիմիական տարրերի պարբերական համակարգ 1H
Պարզ նյութի արտաքին տեսք
	; Առանց գույն, հոտ և համ
Ատոմի հատկություններ
Անվանում, սիմվոլ, կարգաթիվ	Ջրածին/ Hydrogenium (H), H, 1
Ատոմային զանգված ; (մոլային զանգված)	[1,00784; 1,00811] զ. ա. մ. (գ/մոլ)
Էլեկտրոնային կոնֆիգուրացիա	1s1
Ատոմի շառավիղ	53 պմ
Քիմիական հատկություններ
Կովալենտ շառավիղ	32 պմ
Իոնի շառավիղ	54 (−1 e) պմ
Էլեկտրաբացասականություն	2,20 (Պոլինգի սանդղակ)
Օքսիդացման աստիճաններ	1,0, −1
Իոնացման էներգիա ; (առաջին էլեկտրոն)	1311,3 (13,595) կՋ/մոլ (էՎ)
Պարզ նյութի թերմոդինամիկական հատկություններ
Հալման ջերմաստիճան	14,01 Կ
Եռման ջերմաստիճան	20,28 Կ
Հալման տեսակարար ջերմունակություն	0,117 կՋ/մոլ
Մոլյար ջերմունակություն	28,47 Ջ/(Կ·մոլ)
Մոլային ծավալ	14,1 սմ³/մոլ
Պարզ նյութի բյուրեղային ցանց
Բյուրեղացանցի կառուցվածք	հեքսագոնալ
Բյուրեղացանցի տվյալներ	a=3,780 c=6,167
Այլ հատկություններ
Ջերմահաղորդականություն	(300 Կ) 0,1815 Վտ/(մ·Կ)
CAS համար	CAS գրանցման համար?

Դիտել պատմությունը

← Նախորդ տարբ Հաջորդ տարբ →

Content deleted Content added

ՎիզուալԵլատեքստ

Գծային

14:46, 1 Հոկտեմբերի 2014-ի տարբերակ

1	Ջրածին
H 1,0079
1s¹

Ջրածինը (H) պարբերական համակարգի առաջին տարրն է։ Առաջին անգամ մաքուր վիճակում ստացել է Հենրի Կավենդիշը 1766թ.։ Այն տիեզերքում ամենատարածված տարրն է։ Երկրի վրա այն գտնվում է հիմնականում միացությունների ձևով։ Ջրածինը միացություններում միավալենտ է։ Ջրածնի ատոմը կազմված է մեկ պրոտոն ունեցող միջուկից և մեկ էլեկտրոնից։ Հանդես է գալիս H₂ պարզ նյութի ձևով։

Իզոտոպները ¹₁H-պրոտիում (ըստ զանգվածի 99,98 %), ²₁H-դեյտերիում (ըստ զանգվածի 0,02 %)։ Արհեստական եղանակով ստացվել է ³₁H տրիտիում։

Ատոմական համարը՝ 1, ատոմական զանգվածը՝ 1.008։ Ամենաթեթև տարրն է պարբերական համակարգում։ Երկրի կեղևի ամբողջ զանգվածի, ներառյալ ջուրը և օդը ջրածնին բաժին է ընկնում ընդամենը 1%։ Ջրածինը 14 անգամ թեթև է օդից։ Ջրածինը հայտնաբերվել է XVI դարի կեսերին Պարացելսի կողմից, որը ստացել է երկաթի վրա ծծմբական թթու ազդելով։ 1766թ. Կավենդիշը հաստատել է նրա հատկությունները և ցույց է տվել նրա տարբերությունը մյուս գազերից և անվանել է «այրվող օդ»։ Լավուազիեն 1783թ. առաջին անգամ ջրածին ստացավ ջրից և ապացուցեց, որ ջուրը ջրածնի և թթվածնի քիմիական միացությունն է և նրան անվանեց «հիդրոգենիում», որը նշանակում է ջուր ծնող։ Ջրածինը երկրի վրա հանդես է գալիս միացություններում՝ ջրում, նավթում, կենդանի հյուսվածքներում, իսկ ազատ վիճակում՝ շատ չնչին քանակներով մթնոլորտի վերին շերտերում։ Ջրածին անջատվում է նաև հրաբխային ժայթքումների ժամանակ։ Սպեկտրոսկոպի օգնությամբ ջրածին հայտնաբերվել է արեգակի և աստղերի վրա։ Տիեզերքի նյութը ժամանակակից պատկերացումներով կազմված է 30-50%-ի չափով ազատ ջրածնից, որի ատոմը հանդիսանում է տիեզերքի կառուցման հիմնական աղյուսիկը։

Բացի ջրածնից՝ 1 ատոմական զանգվածով, հայտնի են նաև 2 և 3 ատոմական զանգվածներով ջրածիններ՝ ծանր ջրածիններ՝ դեյտերիում (D) և տրիտիում (T), որոնք թթվածնի հետ առաջացնում են ծանր ջուր՝ (M=2Օ)։

Ջրածինը կիրառվում է դիրիժաբլների լցման համար, որպես թեթև գազ, վեր բարձրացնող ուժ, ավտոգեն զոդման ժամանակ բոցի ջերմաստիճանը հասնում է 2000 °C–ի։ Քիմիական արդյունաբերությունում որպես վերականգնիչ հատկապես Ni, Pt, Pd-ի առկայությամբ, 1 ծավալ Pd-ի մեջ լուծվում Է 850 ծավալ ջրածին։ Օգտագործվում է քարածուխից արհեստական բենզինի ստացման համար, ամոնիակի, սպիրտների, հալոգենաջրածինների սինթեզում։

Անգլիացի քիմիկոս Ջոն Դալտոնը 19-րդ դարի սկզբին առաջարկել է ջրածնի ատոմի զանգվածը, որպես ամենաթեթև տարր, ընդունել որպես ատոմական զանգվածի միավոր։ 1815թ. անգլիացի գիտնական Պրաուտր հայտնել է այն միտքր, որ բոլոր տարրերի ատոմները կառուցված Են ջրածնի n ատոմներից։

Արեգակի վրա հայտնաբերվել է 69 քիմիական տարր՝ ջրածնի գերակշռությամբ։ Ջրածինը 5.1 անգամ շատ է, քան հելիումը և 10 հազար անգամ ավելի, քան բոլոր մետաղները միասին վերցրած (վերցրած ոչ թե կշռով, այլ ատոմների թվով)։ Այդ ջրածինը ծախսվում է ոչ միայն էներգիա արտադրելու վրա։ Ջերմա- միջուկային պրոցեսների ընթացքում նրանից առաջանում են նոր քիմիական տարրեր, իսկ արագացված պրոտոնները արտանետվում են՝ մերձարեգակնային քամի։ Այս երևույթը հայտնաբերվել է վերջերս՝ կոսմիկական տարածքն ուսումնասիրելու ժամանակ՝ արհեստական արբանյակների օգնությամբ։ Այն որոշակի վտանգ է ներկայացնում տիեզերագնացների համար։ Բացի այդ՝ պրոտոնների հոսքն առաջ է բերում երկրորդային կոսմիկական ճառագայթում, որը հասնում է մինչև երկրի մակերևույթ։ Առաջացող մագնիսային փոթորիկները կարող են ազդել կենսագործունեության պրոցեսների վրա և երկրի մագնիսային դաշտի կողմից կլանված ջրածնի միջուկը չի կարող չազդել կոսմոսի հետ նրա զանգվածափոխանակության վրա։

Ֆիզիկական հատկությունները

Ջրածինը սովորական պայմաններում անգույն, անհամ, անհոտ գազ է։14,5 անգամ թեթև է օդից (ամենաթեթև գազն է)։Ջրում քիչ է լուծվում՝ 1 լ ջրում 20°С-ում լուծվում է 18 մլ ջրածին։-252,8°С-ում 1 մթնոլորտային ճնշման տակ ջրածինը դառնում է շարժուն հեղուկ, որը ևս անգույն է։ Ջրածինը լավ լուծվում է որոշ մետաղներում (Ni,Pd,Pt) 1 ծավալ պալադիումում լուծվում է 850 ծավալ ջրածին՝ տաքացնելիս այն քանակապես անջատվում է։ ջրածնի դիրքը 1 եվ 7 րդ խմբում պայմանավորված է նրանով, որ ջրածնի ատոմը կարող է կորցնել էլեկտրոն նմանվելով ալկալիական մետաղներին եվ վերցնել էլեկտրոն նմանվելով հալոգեններին աիսպիսով ջրածնի ատոմը օժտված է վերօքս երկակիությամբ կարող է լինել եվ օքսիդիչ եվ վերականգնիչ։

Ստացումը

1. Ջրածնից փոքր իոնացման պոտենցիալներով մետաղների և թթուների փոխազդեցությունից (բացի HNO₃ և խիտ H₂SO₄-ից).

Zn+2HCl=ZnCl₂+H₂↑

Fe+H₂SO₄(_նոսր)=FeSO₄+H₂↑

2. Ալկալիական և հողալկալիական մետաղների ու ջրի փոխազդեցությունից.

2Na+2H₂O=2NaOH+H₂↑

Ca+2H₂O=Ca(OH)₂+H₂↑

3. Որոշ մետաղների կամ ոչ մետաղների և ալկալու ջրային լուծույթի փոխազդեցությունից.

2Al+2NaOH+6H₂O=2Na[Al(OH)₄]+3H₂↑

Zn+2NaOH+2H₂O=Na₂[Zn(OH)₄]+H₂↑

Si+2NaOH+H₂O=Na₂SiO₃+2H₂↑

4. Մետաղների հիդրիդների և ջրի կամ թթուների փոխազդեցությունից.

2NaH+H₂O=2NaOH+H₂↑

CaH₂+2HCl=CaCl₂+2H₂↑

5. Ալկալիների, թթուների և որոշ աղերի ջրային լուծույթների էլեկտրոլիզով.

~\mathrm {2NaCl+2H_{2}O{\xrightarrow {electroliz^{\circ }}}\ 2NaOH+Cl_{2}\uparrow +H_{2}\uparrow }

~\mathrm {2H_{2}O{\xrightarrow {NaOH^{\circ }}}\ 2H_{2}+O_{2}\uparrow }

6. Շիկացած ածխի և ջրային գոլորշու փոխազդեցությունից (1000°С).

C+H₂O=CO+H₂ (ջրագազ)

7. Երկաթագոլորշային եղանակով՝ շիկացած երկաթի և ջրային գոլորշու փոխազդեցությունից.

3Fe+4H₂O=Fe₃O₄+4H₂

8. Մեթանի կոնվերսիայով (փոխարկմամբ) (900°С).

CH₄+H₂O=CO+3H₂ կամ

CH₄+2H₂O=CO₂+4H₂

Քիմիական հատկությունները

H-ի ատոմը խիստ ռեակցիոունակ է և շատ արագ առաջացնում է H₂ մոլեկուլը։ Ատոմական ջրածնով աշխատող այրիչը ստեղծում է 4000°С բարձր ջերմաստիճան, որը պայմանավորված է H₂-ի կապի մեծ էներգիայով H+H→H₂ ΔH=-436 կՋ է։ Բացի հիդրիդներից, որտեղ ջրածնի օքսիդացման աստիճանը -1 է, մնացած միացություններում ունի +1 օքսիդացման աստիճան։

1.Լույսի կամ ջերմության ազդեցությամբ H₂ միանում է հալոգենների և այլ ոչ մետաղների հետ։

H₂ + Cl₂ ⇌ 2HCl↑

H₂+S=H₂S

3H₂+N₂=2NH₃ (400-500°С,p,Fe)

2.Ջրածինը միանում է թթվածնի հետ՝ հսկայական քանակի էներգիայի անջատմամբ (ջրածնաթթվածնային բոցի ջերմաստիճանը հասնում է 3000°С։

2H₂+O₂=2H₂O+Q

այս գազերի 2։1 հարաբերությունը կոչվում է շառաչող գազ, քանի որ ավարտվում է պայթյունով։

3.Ջրածինը ուժեղ վերականգնիչ է, այն վերականգնում է շատ մետաղներ իրենց օքսիդներից.

PbO+H₂=Pb+H₂O

CuO+H₂=Cu+H₂O

MoO₃+3H₂=Mo+3H₂

փոխազդում է նաև որոշ ոչ մետաղների օքսիդների հետ, ստացվում է ոչ մետաղ.

2NO₂+4H₂=N₂+4H₂O

4.Մետաղների հետ ջրածինը առաջացնում է հիդրիդներ, որոնք պինդ նյութեր են և կարծես ջրածնի շտեմարան լինեն, որովհետև ջրի հետ՝ տալիս են ջրածին, որը հնարավոր է ապագայում օգտագործել որպես վառելիք՝ բենզինի փոխարեն։

H₂+2Na=2NaH

Ca+H₂=CaH₂

5.Օրգանական քիմիական ռեակցիաներում ջրածինը օգտագործում են հիդրացնելու համար։

H₂C=CH₂+H₂→C₂H₆

Կիրառությունը

Մեծ քանակությամբ ջրածին կիրառվում է ամոնիակ, HCl սինթեզելու համար, հեղուկ ճարպերի հիդրոգենացման համար։ Որպես թեթև գազ հելիումի հետ լցնում էին օդապարիկները։ Ջրածինը օգտագործում են բարձր ջերմաստիճան ստանալու համար (3000-4000°С)։ Սակայն ջրածնի ամենալուրջ խնդիրը՝ միջուկային այս ռեակցիան է ²₁H+³₁H=⁴₂He+n+17,6 կՋ

Այս ռեակցիան ընթանում է 10 մլն աստիճանում, եթե հնարավոր լիներ կառավարել այս ռեակցիան, մարդկությունը կլուծեր էներգիայի պրոբլեմը։

Կարևոր է նաև պինդ վիճակում ջրածնի ստացումը (մետաղական ջրածին), որը օժտված է գերհաղորդականությամբ։

Տես նաև

Պարբերական աղյուսակ

Ծանոթագրություններ

↑ Указан диапазон значений атомной массы в связи с различной распространённостью изотопов в природе.
↑ Michael E. Wieser, Norman Holden, Tyler B. Coplen, John K. Böhlke, Michael Berglund, Willi A. Brand, Paul De Bièvre, Manfred Gröning, Robert D. Loss, Juris Meija, Takafumi Hirata, Thomas Prohaska, Ronny Schoenberg, Glenda O’Connor, Thomas Walczyk, Shige Yoneda, Xiang‑Kun Zhu Atomic weights of the elements 2011 (IUPAC Technical Report)(անգլ.) // Pure and Applied Chemistry. — 2013. — Т. 85. — № 5. — С. 1047-1078. — doi:10.1351/PAC-REP-13-03-02
↑ «Hydrogen: electronegativities» (անգլերեն). Webelements. Վերցված է 2010-07-15-ին.
↑ Редкол.:Кнунянц И. Л. (гл. ред.) Химическая энциклопедия: в 5 т. — М.: Советская энциклопедия, 1988. — Т. 1. — С. 400—402. — 623 с. — 100 000 экз.

Մոլորակի աղյուսները, հեղինակ՝ Մ. Գ. Զալինյան, էջեր՝ 7-8

Սա գիտության Քիմիա բնագավառի մասին անավարտ հոդված է։ Դուք կարող եք օգնել Վիքիպեդիային՝ ուղղելով և լրացնելով այն։

Կաղապար:Link FA Կաղապար:Link FA Կաղապար:Link FA Կաղապար:Link FA Կաղապար:Link FA Կաղապար:Link FA Կաղապար:Link FA Կաղապար:Link FA Կաղապար:Link GA Կաղապար:Link GA Կաղապար:Link GA

[range-1] Указан диапазон значений атомной массы в связи с различной распространённостью изотопов в природе.

[iupac_atomic_weights-2] Michael E. Wieser, Norman Holden, Tyler B. Coplen, John K. Böhlke, Michael Berglund, Willi A. Brand, Paul De Bièvre, Manfred Gröning, Robert D. Loss, Juris Meija, Takafumi Hirata, Thomas Prohaska, Ronny Schoenberg, Glenda O’Connor, Thomas Walczyk, Shige Yoneda, Xiang‑Kun Zhu Atomic weights of the elements 2011 (IUPAC Technical Report)(անգլ.) // Pure and Applied Chemistry. — 2013. — Т. 85. — № 5. — С. 1047-1078. — doi:10.1351/PAC-REP-13-03-02

[3] «Hydrogen: electronegativities» (անգլերեն). Webelements. Վերցված է 2010-07-15-ին.

[ХЭ-4] Редкол.:Кнунянц И. Л. (гл. ред.) Химическая энциклопедия: в 5 т. — М.: Советская энциклопедия, 1988. — Т. 1. — С. 400—402. — 623 с. — 100 000 экз.

[1]

[2]

[3]

[4]

@@ Տող 20. / Տող 20. @@
 | խտություն = 0,0000899 (273 [[Կելվին|Կ]] (0&nbsp;°C))
 | ջերմունակություն = 28,47<ref name="ХЭ">{{Ռուսերեն գիրք
-|автор          = Редкол.:Кнунянц И. Л. (гл. ред.)
+|автор = Редкол.:Кнунянц И. Л. (гл. ред.)
-|заглавие       = Химическая энциклопедия: в 5 т
+|заглавие = Химическая энциклопедия: в 5 т
-|место          = М.
+|место = М.
-|издательство   = Советская энциклопедия
+|издательство = Советская энциклопедия
-|год            = 1988
+|год = 1988
-|том            = 1
+|том = 1
-|страницы       = 400—402
+|страницы = 400—402
-|страниц        = 623
+|страниц = 623
-|тираж          = 100 000
+|тираж = 100 000
 }}
 </ref>
@@ Տող 56. / Տող 56. @@
 == Ֆիզիկական հատկությունները ==
 Ջրածինը սովորական պայմաններում անգույն, անհամ, անհոտ [[գազ]] է։14,5 անգամ թեթև է [[օդ]]ից (ամենաթեթև գազն է)։[[Ջուր|Ջրում]] քիչ է լուծվում՝ 1 լ ջրում 20°С-ում լուծվում է 18 մլ ջրածին։-252,8°С-ում 1 [[մթնոլորտ]]ային ճնշման տակ ջրածինը դառնում է շարժուն հեղուկ, որը ևս անգույն է։ Ջրածինը լավ լուծվում է որոշ մետաղներում (Ni,Pd,Pt) 1 ծավալ [[պալադիում]]ում լուծվում է 850 ծավալ ջրածին՝ տաքացնելիս այն քանակապես անջատվում է։
 ջրածնի դիրքը 1 եվ 7 րդ խմբում պայմանավորված է նրանով, որ ջրածնի ատոմը կարող է կորցնել էլեկտրոն նմանվելով ալկալիական մետաղներին եվ վերցնել էլեկտրոն նմանվելով հալոգեններին աիսպիսով ջրածնի ատոմը օժտված է վերօքս երկակիությամբ կարող է լինել եվ օքսիդիչ եվ վերականգնիչ։
 == Ստացումը ==
+. Ջրածնից փոքր իոնացման պոտենցիալներով [[մետաղ]]ների և [[թթու]]ների փոխազդեցությունից (բացի HNO<sub>3</sub> և խիտ H<sub>2</sub>SO<sub>4</sub>-ից).
-.Ջրածնից փոքր իոնացման պոտենցիալներով [[մետաղ]]ների և [[թթու]]ների փոխազդեցությունից (բացի HNO<sub>3</sub> և խիտ H<sub>2</sub>SO<sub>4</sub>-ից).
 Zn+2HCl=ZnCl<sub>2</sub>+H<sub>2</sub>↑
@@ Տող 68. / Տող 66. @@
 Fe+H<sub>2</sub>SO<sub>4</sub>(<sub>նոսր</sub>)=FeSO<sub>4</sub>+H<sub>2</sub>↑
-.[[Ալկալիական մետաղներ|Ալկալիական]] և [[հողալկալիական մետաղներ|հողալկալիական]] մետաղների ու ջրի փոխազդեցությունից.
+. [[Ալկալիական մետաղներ|Ալկալիական]] և [[հողալկալիական մետաղներ|հողալկալիական]] մետաղների ու ջրի փոխազդեցությունից.
 Na+2H<sub>2</sub>O=2NaOH+H<sub>2</sub>↑
@@ Տող 74. / Տող 72. @@
 Ca+2H<sub>2</sub>O=Ca(OH)<sub>2</sub>+H<sub>2</sub>↑
-.Որոշ մետաղների կամ [[ոչ մետաղ]]ների և ալկալու ջրային լուծույթի փոխազդեցությունից.
+. Որոշ մետաղների կամ [[ոչ մետաղ]]ների և ալկալու ջրային լուծույթի փոխազդեցությունից.
 Al+2NaOH+6H<sub>2</sub>O=2Na[Al(OH)<sub>4</sub>]+3H<sub>2</sub>↑
@@ Տող 82. / Տող 80. @@
 Si+2NaOH+H<sub>2</sub>O=Na<sub>2</sub>SiO<sub>3</sub>+2H<sub>2</sub>↑
-.Մետաղների հիդրիդների և ջրի կամ թթուների փոխազդեցությունից.
+. Մետաղների հիդրիդների և ջրի կամ թթուների փոխազդեցությունից.
 NaH+H<sub>2</sub>O=2NaOH+H<sub>2</sub>↑
@@ Տող 88. / Տող 86. @@
 CaH<sub>2</sub>+2HCl=CaCl<sub>2</sub>+2H<sub>2</sub>↑
-.Ալկալիների, թթուների և որոշ [[աղեր]]ի ջրային լուծույթների [[էլեկտրոլիզ]]ով.
+. Ալկալիների, թթուների և որոշ [[աղեր]]ի ջրային լուծույթների [[էլեկտրոլիզ]]ով.
 : <math>~\mathrm{ 2NaCl+2H_2O\xrightarrow{electroliz^\circ }\ 2NaOH + Cl_2\uparrow +H_2\uparrow}</math>
@@ Տող 94. / Տող 92. @@
 : <math>~\mathrm{2H_2O\xrightarrow{NaOH^\circ }\ 2H_2 +O_2\uparrow}</math>
-.Շիկացած ածխի և ջրային գոլորշու փոխազդեցությունից (1000°С).
+. Շիկացած ածխի և ջրային գոլորշու փոխազդեցությունից (1000°С).
 C+H<sub>2</sub>O=CO+H<sub>2</sub> (ջրագազ)
-.Երկաթագոլորշային եղանակով՝ շիկացած [[երկաթ]]ի և ջրային գոլորշու փոխազդեցությունից.
+. Երկաթագոլորշային եղանակով՝ շիկացած [[երկաթ]]ի և ջրային գոլորշու փոխազդեցությունից.
 Fe+4H<sub>2</sub>O=Fe<sub>3</sub>O<sub>4</sub>+4H<sub>2</sub>
-.[[Մեթան]]ի կոնվերսիայով (փոխարկմամբ) (900°С).
+. [[Մեթան]]ի կոնվերսիայով (փոխարկմամբ) (900°С).
 CH<sub>4</sub>+H<sub>2</sub>O=CO+3H<sub>2</sub> կամ
@@ Տող 109. / Տող 107. @@
 == Քիմիական հատկությունները ==
 H-ի ատոմը խիստ ռեակցիոունակ է և շատ արագ առաջացնում է H<sub>2</sub> [[մոլեկուլ]]ը։ Ատոմական ջրածնով աշխատող այրիչը ստեղծում է 4000°С բարձր [[ջերմաստիճան]], որը պայմանավորված է H<sub>2</sub>-ի կապի մեծ [[էներգիա]]յով H+H→H<sub>2</sub> ΔH=-436 կՋ է։ Բացի հիդրիդներից, որտեղ ջրածնի [[օքսիդացման աստիճան]]ը -1 է, մնացած միացություններում ունի +1 օքսիդացման աստիճան։
@@ Տող 149. / Տող 146. @@
 == Կիրառությունը ==
 Մեծ քանակությամբ ջրածին կիրառվում է [[ամոնիակ]], [[HCl]] սինթեզելու համար, հեղուկ [[ճարպ]]երի հիդրոգենացման համար։ Որպես թեթև [[գազ]] [[հելիում]]ի հետ լցնում էին օդապարիկները։ Ջրածինը օգտագործում են բարձր [[ջերմաստիճան]] ստանալու համար (3000-4000°С)։ Սակայն ջրածնի ամենալուրջ խնդիրը՝ միջուկային այս ռեակցիան է <sup>2</sup></tt><sub>1</sub>H+<sup>3</sup></tt><sub>1</sub>H=<sup>4</sup></tt><sub>2</sub>He+n+17,6 կՋ
@@ Տող 165. / Տող 161. @@
 {{Փոքր պարբերական աղյուսակ}}
+{{Chem-stub}}
-[[Կատեգորիա:Տարրեր]]
+[[Կատեգորիա:Ոչ մետաղներ]]
+[[Կատեգորիա:Սննդային հավելումներ]]
-{{Chem-stub}}
+[[Կատեգորիա:Վերականգնիչներ]]
+[[Կատեգորիա:Վառելանյութեր]]
+[[Կատեգորիա:Ջրածին]]
 {{Link FA|af}}

դ ք խ Պարբերական աղյուսակ
H																															He
Li	Be																									B	C	N	O	F	Ne
Na	Mg																									Al	Si	P	S	Cl	Ar
K	Ca															Sc	Ti	V	Cr	Mn	Fe	Co	Ni	Cu	Zn	Ga	Ge	As	Se	Br	Kr
Rb	Sr															Y	Zr	Nb	Mo	Tc	Ru	Rh	Pd	Ag	Cd	In	Sn	Sb	Te	I	Xe
Cs	Ba	La	Ce	Pr	Nd	Pm	Sm	Eu	Gd	Tb	Dy	Ho	Er	Tm	Yb	Lu	Hf	Ta	W	Re	Os	Ir	Pt	Au	Hg	Tl	Pb	Bi	Po	At	Rn
Fr	Ra	Ac	Th	Pa	U	Np	Pu	Am	Cm	Bk	Cf	Es	Fm	Md	No	Lr	Rf	Db	Sg	Bh	Hs	Mt	Ds	Rg	Cn	Nh	Fl	Mc	Lv	Ts	Og