«Ածխաջրածիններ»–ի խմբագրումների տարբերություն
No edit summary |
No edit summary |
||
Տող 48. | Տող 48. | ||
'''Կառուցվածք''' |
'''Կառուցվածք''' |
||
|| [[Հիբրիդացում (քիմիա)|sp<sup>3</sup>-հիբրիդացում]], 4 էլեկտրոնային ամպերը ուղղված են [[տետրաեդր]]ի գագաթները 109°28' անկյան տակ, ածխածնային կապի բնույթը` [[Կովալենտ կապ|σ-կապ]] || sp<sup>2</sup>-հիբրիդացում, վալենտային անկյունը |
|| [[Հիբրիդացում (քիմիա)|sp<sup>3</sup>-հիբրիդացում]], 4 էլեկտրոնային ամպերը ուղղված են [[տետրաեդր]]ի գագաթները 109°28' անկյան տակ, ածխածնային կապի բնույթը` [[Կովալենտ կապ|σ-կապ]] || sp<sup>2</sup>-հիբրիդացում, վալենտային անկյունը 120°, ածխածնային կապի բնույթը` [[Կովալենտ կապ|π-կապ]], l<sub>c-c</sub> = 0,134 նմ || sp-հիբրիդացում, հարթ մոլեկուլ (180°), եռակի կապ, l<sub>c-c</sub> = 0,120 նմ || sp<sup>2</sup>-հիբրիդացում, l<sub>c-c</sub> = 0,132 նմ – 0,148 նմ, 2 կամ ավելի π-կապեր || sp<sup>2</sup>-հիբրիդացում, վալենտային անկյուն` մոտավորապես 100°, l<sub>c-c</sub> = 0,154 նմ || [[Բենզոլ]]ի մոլեկուլի կառուցվածք (6 р-էլեկտրոն, n = 1), վալենտային անկյուն` 120°, l<sub>c-c</sub> = 0,140 նմ, <nowiki>հարթ մոլեկուլ (6 π | σ)</nowiki> |
||
|- |
|- |
||
| |
| |
||
Տող 58. | Տող 58. | ||
'''Քիմիական հատկություններ''' |
'''Քիմիական հատկություններ''' |
||
|| տեղակալման, օքսիդացման, ռադիկալային հալոգենացման, այրման, անջատման ռեակցիաներ || Միացման, |
|| տեղակալման, օքսիդացման, ռադիկալային հալոգենացման, այրման, անջատման ռեակցիաներ || Միացման, այրման, օքսիդացման ռեակցիաներ||Միացման, այրման, օքսիդացման ռեակցիաներ || Միացման, օքսիդացման, այրման ռեակցիաներ || Տեղակալման, օքսիդացման, այրման ռեակցիաներ|| Էլեկտրոֆիլ տեղակալման, օքսիդացման, այրման ռեակցիաներ |
||
|- |
|- |
||
| |
| |
||
'''Ֆիզիկական հատկություններ''' |
'''Ֆիզիկական հատկություններ''' |
||
|| CH<sub>4</sub> մինչև C<sub>4</sub>H<sub>10</sub> — գազ, C<sub>5</sub>H<sub>12</sub> մինչև C<sub>16</sub>H<sub>34</sub> — հեղուկ, C<sub>17</sub>H<sub>36</sub>- ից հետո — պինդ || C<sub>2</sub>H<sub>4</sub> մինչը C<sub>4</sub>H<sub>8</sub> — գազ, C<sub>5</sub>H<sub>10</sub> մինչև C<sub>17</sub>H<sub>34</sub> — հեղուկ, C<sub>18</sub>H<sub>36</sub>- ից հետո — պինդ || Նման են ալկեններին || Բութադիեն — գազ (t<sub>եռ</sub>= −4,5 °C), [[իզոպրեն]] — հեղուկ (t<sub>եռ</sub>= 36 °C), [[դիմեթիլբութադիեն]] - հեղուկ (t<sub>եռ</sub>= 70 °C), իզոպրենը և այլ դիեններ կարող են |
|| CH<sub>4</sub> մինչև C<sub>4</sub>H<sub>10</sub> — գազ, C<sub>5</sub>H<sub>12</sub> մինչև C<sub>16</sub>H<sub>34</sub> — հեղուկ, C<sub>17</sub>H<sub>36</sub>- ից հետո — պինդ || C<sub>2</sub>H<sub>4</sub> մինչը C<sub>4</sub>H<sub>8</sub> — գազ, C<sub>5</sub>H<sub>10</sub> մինչև C<sub>17</sub>H<sub>34</sub> — հեղուկ, C<sub>18</sub>H<sub>36</sub>- ից հետո — պինդ || Նման են ալկեններին || Բութադիեն — գազ (t<sub>եռ</sub>= −4,5 °C), [[իզոպրեն]] — հեղուկ (t<sub>եռ</sub>= 36 °C), [[դիմեթիլբութադիեն]] - հեղուկ (t<sub>եռ</sub>= 70 °C), իզոպրենը և այլ դիեններ կարող են առաջացնել [[կաուչուկ]]|| C<sub>3</sub>H<sub>6</sub> մինչև C<sub>4</sub>H<sub>8</sub> — գազ, C<sub>5</sub>H<sub>10</sub> մինչև C<sub>16</sub>H<sub>32</sub> — հեղուկ, C<sub>17</sub>H<sub>34</sub>- ից հետո — պինդ ||Բոլորը պինդ կամ հեղուկ նյութեր են |
||
|- |
|- |
||
| |
| |
||
'''Ստացում''' |
'''Ստացում''' |
||
|| [[Ածխաջրածինների հալոգենածանցյալներ]]ի , սպիրտների, կարբոնիլային միացությունների, չհագեցած ածխաջրածինների վերականգնումից || Ածխաջրածինների, [[նավթ]]ի և [[բնական գազ]]ի կատալիտիկ և բարձրջերմաստիճանային [[կրեկինգ]]ից<ref name="World Coal">World Coal, Coal and Electricity, http://www.worldcoal.org/coal/uses-of-coal/coal-electricity/, retrieved 07/03/2012</ref>, սպիրտների դեհիդրատացումից, համապատասխան հալոգենածանցյալների դե(հիդրո)հալոգենացումից || |
|| [[Ածխաջրածինների հալոգենածանցյալներ]]ի , սպիրտների, կարբոնիլային միացությունների, չհագեցած ածխաջրածինների վերականգնումից || Ածխաջրածինների, [[նավթ]]ի և [[բնական գազ]]ի կատալիտիկ և բարձրջերմաստիճանային [[կրեկինգ]]ից<ref name="World Coal">World Coal, Coal and Electricity, http://www.worldcoal.org/coal/uses-of-coal/coal-electricity/, retrieved 07/03/2012</ref>, սպիրտների դեհիդրատացումից, համապատասխան հալոգենածանցյալների դե(հիդրո)հալոգենացումից || Մեթանը ենթարկում են թերմոկրեկինգի, [[կալցիումի կարբիդ|կալցիումի կարբիդի]] հիդրոլիզից || Դիոլների դեհիդրատացում, ալկանների և ալկենների դեհիդրում || Արոմատիկ ածխաջրածինների հիդրատացում || Նավթի մշակումից, ացետիլենի տրիմերումից |
||
|} |
|} |
||
13:12, 28 Սեպտեմբերի 2014-ի տարբերակ
Խնդրում ենք նշել կաղապարի տեղադրման ամսաթիվը 2024-04-25 12:11:05 ֆորմատով
Ածխաջրածիններ, օրգանական միացություններ, կազմված միայն ածխածնի և ջրածնի ատոմներից[1]: Ածխաջրածինները համարվում են օրգանական քիմիայի բազային միացությունները, բոլոր մնացած միացությունները համարվում են ածխաջրածինների ածանցյալներ:
Քանի որ ածխածինն ունի չորս վալենտային էլեկտրոններ, իսկ ջրածինը` մեկ, ապա պարզագույն ածխաջրածինը մեթանն է (CH4):
Որպես կանոն` ածխաջրածինները չեն խառնվում ջրի հետ, քանի որ ածխածնի և ջրածնի ատոմները ունեն գրեթե հավասար էլեկտրաբացասականություններ և կապերը մոլեկուլներում քիչ են բևեռացված:
Դասակարգում
Կախված ածխածնային կմախքի կառուցվածքից ածխաջրածինները բաժանվում են երկու խմբի` ացիկլիկ և կարբոցիկլիկ ածխաջրածիններ:
Կախված ածխածին-ածխածին կապի կարգից ացիկլիկները լինում են հագեցած(ալկաններ[2]) և չհագեցած (ալկեններ[3], ալկիններ[4], դիեններ): Կարբոցիկլերը լինում են ալիցիկլիկ և արոմատիկ:
Ացիկլիկ միացություններ (բաց շղթայով) | Կարբոցիկլիկ միացություններ (փակ շղթայով) | ||||
---|---|---|---|---|---|
հագեցած | չհագեցած | հագեցած | չհագեցած | ||
միակի կապով | կրկնակի կապով | եռակի կապով | երկու կրկնակի կապերով | միակի կապով | բենզոլային օղակով |
ալկաններ | ալկեններ | ալկիններ | դիեններ | ցիկլոալկաններ | արեններ |
Ածխաջրածինների համեմատական աղյուսակ
Ածխաջրածիններ | Ալկաններ | Ալկեններ | Ալկիններ | Ալկադիեններ | Ցիկլոալկաններ | Արեններ |
---|---|---|---|---|---|---|
Ընդհանուր բանաձև |
CnH2n+2 | CnH2n | CnH2n-2 | CnH2n-2 | CnH2n | CnH2n-6 |
Կառուցվածք |
sp3-հիբրիդացում, 4 էլեկտրոնային ամպերը ուղղված են տետրաեդրի գագաթները 109°28' անկյան տակ, ածխածնային կապի բնույթը` σ-կապ | sp2-հիբրիդացում, վալենտային անկյունը 120°, ածխածնային կապի բնույթը` π-կապ, lc-c = 0,134 նմ | sp-հիբրիդացում, հարթ մոլեկուլ (180°), եռակի կապ, lc-c = 0,120 նմ | sp2-հիբրիդացում, lc-c = 0,132 նմ – 0,148 նմ, 2 կամ ավելի π-կապեր | sp2-հիբրիդացում, վալենտային անկյուն` մոտավորապես 100°, lc-c = 0,154 նմ | Բենզոլի մոլեկուլի կառուցվածք (6 р-էլեկտրոն, n = 1), վալենտային անկյուն` 120°, lc-c = 0,140 նմ, հարթ մոլեկուլ (6 π | σ) |
Ածխածնային շղթայի[5] և օպտիկական | Ածխածնային շղթայի, կրկնակի կապի դիրքի, միջդասային և երկրաչափական | Ածխածնային շղթայի, եռակի կապի դիրքի և միջդասային | Ածխածնային շղթայի, կրկնակի կապի դիրքի, միջդասային և երկրաչափական | Ածխածնային շղթայի, կողային շղթայի, միջդասային, տարածական, երկրաչափական և կոնֆորմացիոն | Կողային շղթայի | |
Քիմիական հատկություններ |
տեղակալման, օքսիդացման, ռադիկալային հալոգենացման, այրման, անջատման ռեակցիաներ | Միացման, այրման, օքսիդացման ռեակցիաներ | Միացման, այրման, օքսիդացման ռեակցիաներ | Միացման, օքսիդացման, այրման ռեակցիաներ | Տեղակալման, օքսիդացման, այրման ռեակցիաներ | Էլեկտրոֆիլ տեղակալման, օքսիդացման, այրման ռեակցիաներ |
Ֆիզիկական հատկություններ |
CH4 մինչև C4H10 — գազ, C5H12 մինչև C16H34 — հեղուկ, C17H36- ից հետո — պինդ | C2H4 մինչը C4H8 — գազ, C5H10 մինչև C17H34 — հեղուկ, C18H36- ից հետո — պինդ | Նման են ալկեններին | Բութադիեն — գազ (tեռ= −4,5 °C), իզոպրեն — հեղուկ (tեռ= 36 °C), դիմեթիլբութադիեն - հեղուկ (tեռ= 70 °C), իզոպրենը և այլ դիեններ կարող են առաջացնել կաուչուկ | C3H6 մինչև C4H8 — գազ, C5H10 մինչև C16H32 — հեղուկ, C17H34- ից հետո — պինդ | Բոլորը պինդ կամ հեղուկ նյութեր են |
Ստացում |
Ածխաջրածինների հալոգենածանցյալների , սպիրտների, կարբոնիլային միացությունների, չհագեցած ածխաջրածինների վերականգնումից | Ածխաջրածինների, նավթի և բնական գազի կատալիտիկ և բարձրջերմաստիճանային կրեկինգից[6], սպիրտների դեհիդրատացումից, համապատասխան հալոգենածանցյալների դե(հիդրո)հալոգենացումից | Մեթանը ենթարկում են թերմոկրեկինգի, կալցիումի կարբիդի հիդրոլիզից | Դիոլների դեհիդրատացում, ալկանների և ալկենների դեհիդրում | Արոմատիկ ածխաջրածինների հիդրատացում | Նավթի մշակումից, ացետիլենի տրիմերումից |
Պարզագույն ածխաջրածիններ
Ածխածնի ատոմերի քանակը | Ալկաններ | Ալկեններ | Ալկիններ | Ցիկլոալկաններ | Դիեններ |
---|---|---|---|---|---|
1 | Մեթան | - | - | - | - |
2 | Էթան | Էթեն (էթիլեն) | Էթին (ացետիլեն) | – | – |
3 | Պրոպան | Պրոպեն | Պրոպին | Ցիկլոպրոպան | Պրոպադիեն |
4 | Բութան | Բութեն | Բութին | Ցիկլոբութան | Բութադիեն |
5 | Պենտան | Պենտեն | Պենտին | Ցիկլոպենտան | Պենտադիեն |
6 | Հեքսան | Հեքսեն | Հեքսին | Ցիկլոհեքսան | Հեքսադիեն |
7 | Հեպտան | Հեպտեն | Հեպտին | Ցիկլոհեպտան | Հեպտադիեն |
8 | Օկտան | Օկտեն | Օկտին | Ցիկլոօկտան | Օկտադիեն |
9 | Նոնան | Նոնեն | Նոնին | Ցիկլոնոնան | Նոնադիեն |
10 | Դեկան | Դեկեն | Դեկին | Ցիկլոդեկան | Դեկադիեն |
Ածխածինը այլ տարրերի հետ օրգանական քիմիայում
CH | He | ||||||||||||||||
CLi | CBe | CB | CC | CN | CO | CF | Ne | ||||||||||
CNa | CMg | CAl | CSi | CP | CS | CCl | CAr | ||||||||||
CK | CCa | CSc | CTi | CV | CCr | CMn | CFe | CCo | CNi | CCu | CZn | CGa | CGe | CAs | CSe | CBr | CKr |
CRb | CSr | CY | CZr | CNb | CMo | CTc | CRu | CRh | CPd | CAg | CCd | CIn | CSn | CSb | CTe | CI | CXe |
CCs | CBa | CHf | CTa | CW | CRe | COs | CIr | CPt | CAu | CHg | CTl | CPb | CBi | CPo | CAt | Rn | |
Fr | CRa | Rf | Db | Sg | Bh | Hs | Mt | Ds | Rg | Cn | Uut | Fl | Uup | Lv | Uus | Uuo | |
↓ | |||||||||||||||||
СLa | ССе | СPr | СNd | CPm | СSm | СEu | СGd | СTb | СDy | СHo | СEr | СTm | СYb | СLu | |||
Ac | СTh | СPa | CU | СNp | СPu | СAm | СCm | СBk | CCf | СEs | Fm | Md | No | Lr |
Հիմնական միացություններ | Ունեն մեծ կիրառություն քիմիայում |
Ակադեմիական հետազոտություններ | Միացություններ, որոնք հայտնի չեն կամ չեն ստացվել |