Պարտիզաններ

Պատկեր:Soviet guerilla.jpg

Պարտիզաններ, Պարտիզանները ժողովրդական վրիժառուներ են, մարդիկ, ովքեր թշնամու զորքերի խոր թիկունքում զավթիչների դեմ զինվաժ պայքար են մղում հանուն հայրենիքի ազատագրության և անկախության:

Պարտիզանները պատերազմում

1812 թ. Ֆրանսիայի կայսր Նապոլեոն Բոնապարտը վիտխարի բանակի գլուխ անցած հարձակվեց Ռուսաստանի վրա: Ռուսական զորքերը քաջաբար մարտնչում էին ֆելդմարշալ Միխայիլ Իլլարիոնովիչ Կուտուզովի հրամանատարությամբ: Թշնամու դեմ պայքարի ելան նաև պարտիզանական ջոկատները: Նրանք ազատում էին գերիներին, գրավում հակառակորդի պարենու ու զենքի գումակները, տեղեկություններ հավաքում Ֆրանսիացիների շարժման ուղղության վերաբերյալ, ոչնչացնում թշնամուն, բնակչության պաշտպանում կողոպուտից: Գյուղացիներն իրենց առաջնորդներն ունեին: Հաջողությամբ էր գործում մերձմոսկովյան մի գյուղի բնակիչ Գերասիմ Կուրինի ջոկատը, որում հաշվվում էր 5 հազար հետևակային և 500 հեծյալ: Ժողովրդի մեջ իր քաջությամբ հռչակվել էր Վասիլիսա Կոժինան`Սմոլենսկի մոտ գտնվող մի գյուղի գեղջավագի կինը: Նրա ստեղծած ջոկատը, որ կազմված էր եղաններով, կացիններով ու գերանդիներով զինված կանանցից ու պատանիներից, պաշտպանում էր գյուղը, ուղեկցորդում գերիներին: Պարտիզանների գործողությունները ռուսական բանակին օգնեցին ջախջախելու թշնամուն:

1941-1945 թվականների Հայրենական մեծ պատերազմի տարիներին սովետական ողջ ժողովուրդը պայքարի ելավ ֆաշիստական զավթիչների դեմ: Պարտիզաններն անողոք պատերազմ էին մղում թշնամու գրաված ողջ տարածքում: Պատմության մեջ պարտիզանական այդպիսի ծավալուն շարժում դեռ չեր եղել: Այդ շարժումը ղեկավառում էր կոմունիստական կուսակցությունը: Թշնամու զավթած շրջաններում ստեղծվեցին ընդհատակյա կուսակցական կոմիտեներ, որոնք կազմակերպում և ղեկավարում էին պարտիզանակն ջոկատները: Պարտիզանները կամուրջներ էին պայթեցնում, այրում ֆաշիստական պահեստները, սպանում մատնիչներին ու դավաճաններին, խորտակում թշնամու զինվորներով, թնդանոթներով ու տանկերով բեռնավորված գնացքները, մեր զորքերին օգնում ջարդելու ատելի թշնամուն:

1943 թ. ամռանը մեր բանակը հիտլերականների դեմ մեծ ճակատամարտ եր մղում Կուրսկի աղեղում: Սովետական ռազմիկներին օգնելու նպատակով պարտիզանները «ռելսային պատերազմ» սկսեցին: պայթեցնում էին երկաթգծերը` ֆաշիստներին խանգարելով օգնական ուժեր հասցնելու: Այդ ժամանակ պարտիզանները խորտակեցին 440 գնացք: Իսկ ամբողջ պատերազմի ընթացքում նրանք շարքից հանեցին ավելի քան 1 մլն. ֆաշիստական զինվոր, ոչնչացրին 4 հազար տանկ ու զրահամեքենա, 2 հազար հրանոթ, մոտ 800 ինքնաթիռ:

Հայտնի պարտիզաններ

Սովետական ողջ երկրով մեկ հայտնի են պարտիզանական ջոկատների կոմունիստ հրամանատարներ Սիդոր Կովպակի, Ալեքսեյ Ֆեոդորովի, Սերգեյ Ռուդնևի, Պյոտր Վերշիգորայի, Դմիտրի Մենդվեդևի, Կոնստանտին Զասլոնովի և ուրիշների անունները:

Ժողովրդական վրիժառուների շարքում էին «Երիտասարդ գվարդիայի» հերոսները, Զոյա Կոսմոդեմյանսկայան և Լիզա Չայկինան, պարտիզանական խիզախ հետախույզ Նիկոլայ Կուզնեցովը, լիտվական ժողովրդի պանծալի դուստր Մարիա Մելնիկայտեն, պատանի պարտիզան Սաշա Չեկալինը և պսկովցի ութսունամյա գյուղացի Մատվեյ Կուզմինը, որը ֆաշիստական ջոկատը տարավ դեպի անանցանելի ճահիճը:

Հայ պարտիզաններ

Թշնամու թիկունքում ծավալված պարտիզանական պատերազմում սովետական բոլոր ժողովուրդների ներկայացուցիչների հետ կողք կողքի մարտնչել են նաև հայ ժողովրդի զավակները: Արևմտյան Ուկրաինայում իր քաջագործություններով աչքի է ընկել «Հաղթանակ» հայկական պարտիզանական ջոկատը, որը հետագայում միացել է Կովպակի անվան ուկրաինական պարտիզանական դիվիզիային:1943 թվականին ուկրաինայում կազմավորված Միկոյանի անվան հայկական պարտիզանական մարտնչել է Ուկրաինական հեծյալ պարտիզանական միավորման կազմում, մասնակցել Կիևի ազատագրմանը: Բազմաթիվ սխրանքներ են գործել մի շարք ուրիշ հայկական պարտիզանական ջոկատներ, քաջաբար կռվել Հյուսիսային Կովկասում,Ղրիմում, մերձբալթիկայում, ինչպես նաև ֆաշիստական Գերմանիայի օկուպացրած եվրոպական երկրներում: Հայ պարտիզանները եղել են հրամանատարներ ու քաղղեկներ, շարքային ու կապավորներ:

Հայրենիքը բարձր է գնահատել ժողովրդական վրիժառուների սխրագործությունները: Թշնամու թիկունքում հիտլերյան զավթիչների դեմ մղված պայքարում ցուցաբերած քաջության և անվեհերության համար պարտիզանական շարժման 248 մասնակիցներ արժանացելեն Սովետական Միության հերոսի պատվավոր կոչմանը: Հազարավոր ժողովրդական վրիժառուներ պարգևատրվելեն Սովետական Միության մարտական շքանշաններով և մեդալներով, այդ թվում՝«Հայրենական պատերազմի պարտիզանին» մեդալով: