«Էպիֆիզ»–ի խմբագրումների տարբերություն

Էպիֆիզ
Տեսակ	գլխուղեղի հատված և անատոմիական կառուցվածքների դաս
Ենթադաս	organ component gland? և անհատական անատոմիական կառուցվածք
Մասն է	epithalamus?
Անատոմիական; կառուցվածքի զարգացում	pineal gland development?
MeSH	A06.300.635, A06.688.733, A08.186.211.180.200.680, A08.186.211.200.317.200.620 և A08.713.733
Foundational Model of Anatomy	62033
Terminologia Anatomica 98	A11.2.00.001
Նկարագրված է	Գրեյի անատոմիա (20-րդ հրատարակություն), Սովետական մեծ հանրագիտարան (1926—1947), բազմահատոր տեղեկագիրք և Բրոքհաուզի և Եֆրոնի հանրագիտական բառարան
	Pineal gland Վիքիպահեստում

Դիտել պատմությունը

← Նախորդ տարբ Հաջորդ տարբ →

Content deleted Content added

ՎիզուալԵլատեքստ

Գծային

07:04, 15 Սեպտեմբերի 2014-ի տարբերակ

Էպիֆիզը, կարգավորում է օրգանիզմում ռիթմիկ կամ ցիկլիկ ընթացող (օրինակ՝ օվարիալ դաշտանային ցիկլը) պրոցեսները։ Այլ պարբերական ֆունկցիաների ռիթմիկ տատանումները, որոնց ինտենսիվությունը օրինաչափորեն փոխվում է օրվա ընթացքում, կոչվում են ցիրկադային (լատ. «circa diem» – շուրջ օր)։ Ցիրկադային ռիթմերով պայմանավորված՝ էպիֆիզը առաջացնում է հորմոններ և տարբերակում օրգանիզմում լուսային գրգիռների փոխարինումը մթնայինի։

Զարգացումը

Մարդու էպիֆիզը սաղմնադրվում է ներարգանդային շրջանի 5–6–րդ շաբաթում՝ միջանկյալ ուղեղի արտափքման տեսքով։ Երկկենցաղների և սողունների մոտ առաջանում են մի քանի այդպիսի պարապինեալ արտափքումներ, այդ թվում նաև կենտ գագաթային աչք։ Կաթնասունների և մարդու գագաթային աչքը չի զարգանում, բայց էպիֆիզը պահպանում է լուսային գրգռիչներին պատասխանելու ունակությունը։ Վերջիններս հաղորդվում են նրան զույգ աչքերի ցանցաթաղանթից՝ սիմպաթիկ նյարդերով։ Էպիֆիզար դիվերտիկուլի պատը հաստանում է, իսկ լուսանցքը՝ խցանվում։ Նույն արտափքումից էպենդիմը հաստանում է՝ առաջացնելով հավելյալ սուբկոմիսուրալ օրգան, որը հետագա զարգացման ընթացքում մտնում է էպիֆիզի կազմության մեջ։

Կառուցվածքը

Արտաքինից էպիֆիզը շրջապատված է շարակցահյուսվածքային թաղանթով, որից դեպի գեղձ են գնում ճյուղավորվող խտրոցներ՝ գոյացնելով նրա հենքը և բաժանելով պարենքիման բլթակների։ Պինեալ պարենքիմայում տարբերում են 2 տեսակի բջիջ՝ սեկրետ առաջացնող պինեալոցիտներ (endocrinocytus pinealis) և նեցուկային գլիալ (gliocytus centralis) բջիջներ։ Պինեալոցիտները բախշված են բլթակների կենտրոնական մասում, փոքր– ինչ ավելի խոշոր են նեցուկային նեյրոգլիալ բջիջներից, ձևով բազմանկյուն են, ունեն բշտաձև կորիզներ՝ խոշոր կորիզակներով։ Պինեալոցիտի մարմնից անջատվում են երկար ելուստներ, ճյուղավորվում դենդրիտների նման՝ միահյուսվելով գլիալ բջիջների ելուստներին։ Ելուստները, լախտաձև լայնանալով, ուղղվում են դեպի մազանոթներ և հպվում նրանց։ Այդ լախտաձև լայնացումների ցիտոպլազմայում կան օսմիոֆիլ հատիկներ, վակուոլներ և միտոքոնդրիումներ։ Կան բջիջներ, որոնք գտնվում են տարբեր ֆունկցիոնալ վիճակներում, և կան բջիջներ, որոնք ենթարկվում են տարիքային փոփոխությունների։ Պինեալոցիտների ցիտոպլազմայում հայտնաբերվում են բազմաթիվ միտոքոնդրիումներ, լավ զարգացած Գոլջիի կամպլեքս, լիզոսոմներ, ագրանուլյար էնդոպլազմատիկ ցանցի բշտիկներ, ռիբոսոմներ և պոլիսոմներ։ Գլիալ բջիջները գերակշռում են բլթակների ծայրամասերում։ Դրանց ցիտոպլազման աղքատ է, կորիզները՝ խտացած։ Ելուստները ուղղվում են դեպի միջբլթակային շարակցահյուսվածքային խտրոցները՝ կազմելով բլթակի յուրահատուկ եզրային երիզ։

Ֆունկցիաները

Կլինիկական և էքսպերիմենտալ ուսումնասիրությունները ցույց են տալիս, որ էպիֆիզը դանդաղեցնում է սեռական համակարգի զարգացումը,որովհետև ոչ սեռահասուն կենդանիների մոտ այդ գեղձի քայքայումը, թերզարգացումը կամ հեռացումը հանգեցնում է անժամանակ սեռական հասունացման։Էպիֆիզի արգելակող ազդեցությունը սեռական ֆունկցիաների վրա պայմանավորված է մի քանի գործոններով։ Նախ՝ պինեալոցիտները արտադրում են սերոտոնին, որը հենց այդտեղ էլ դառնում է մելատոնին։ Այդ նեյրոամինը, ըստ երևույթին, թուլացնում կամ ընկճում է հիպոթալամուսի գոնադոլիբերինի և հիպոֆիզի առաջին բլթի գոնադոտրոպինի արտազատումը։ Պինեալոցիտները արտադրում են նաև մի շարք սպիտակուցային հորմոններ, այդ թվում՝ հակաանտիգոնադոտրոպին, որը թուլացնում է լյուտրոպինի արտազատումը հիպոֆիզի առաջային բլթում։ Անտիգոնադոտրոպինի հետ պինեալոցիտները առաջացնում են մեկ այլ սպիտակուցային հորմոն, որը բարձրացնում է կալիումի քանակը արյան մեջ, հետևաբար՝ մասնակցում է հանքային փոխանակության կարգավորմանը։

Կարգավորումը

Սիմպաթիկ նյարդաթելերը, որոնք մտնում են էպիֆիզ և վերջանում նրա բլթակների պարենքիմայում, սկիզբ են առնում սահմանային ցողունի վերին պարանոցային հանգույցներից։ Սիմպաթիկ գրգիռները էպիֆիզում արագացնում են սերոտոնինի վերածումը մելատոնինի։

Տարիքային փոփոխություններ

Ֆոսֆատային և կարբոնատային աղերի կուտակումները

Մարդու էպիֆիզը առավելագույն զարգացման հասնում է կյանքի 5–6–րդ տարում, որից հետո, չնայած գործունեությունը շարունակվում է, բայց սկսվում է նրա տարիքային հետաճը։ Պինեալոցիտների մի մասը ապաճում է, իսկ հենքը աճում է նրա մեջ, ավելանում են ֆոսֆոտային և կարբոնատային աղերի կուտակումները՝ շերտավոր գնդերի ձևով, որոնք կոչվում են ուղեղային ավազ։

Աղբյուրներ

Ա. Վ. Ազնաուրյան, Է. Լ. Թումանյան, Մ. Զ. Բախշինյան, Մասնավոր Հյուսվածքաբանություն,Երևան 2003

[_cb55312be2d205a9-1] անատոմիայի հիմնարար մոդել

[_700610d3bb8d7185-2] ttp://www.bartleby.com/107/276.html

[1]

[2]

@@ Տող 18. / Տող 18. @@
 |DorlandsPre = g_06
 |DorlandsSuf = 12392585}}
-'''Էպիֆիզը,'''  կարգավորում է օրգանիզմում ռիթմիկ կամ ցիկլիկ ընթացող (օրինակ՝ [[օվարիալ դաշտանային ցիկլ]]ը) պրոցեսները: Այլ պարբերական ֆունկցիաների [[ռիթմիկ տատանումներ]]ը, որոնց ինտենսիվությունը օրինաչափորեն փոխվում է օրվա ընթացքում, կոչվում են [[ցիրկադային]] (լատ. «circa diem» – շուրջ օր): Ցիրկադային ռիթմերով պայմանավորված՝ էպիֆիզը առաջացնում է հորմոններ և տարբերակում օրգանիզմում լուսային գրգիռների փոխարինումը մթնայինի:
+'''Էպիֆիզը,'''  կարգավորում է օրգանիզմում ռիթմիկ կամ ցիկլիկ ընթացող (օրինակ՝ [[օվարիալ դաշտանային ցիկլ]]ը) պրոցեսները։ Այլ պարբերական ֆունկցիաների [[ռիթմիկ տատանումներ]]ը, որոնց ինտենսիվությունը օրինաչափորեն փոխվում է օրվա ընթացքում, կոչվում են [[ցիրկադային]] (լատ. «circa diem» – շուրջ օր)։ Ցիրկադային ռիթմերով պայմանավորված՝ էպիֆիզը առաջացնում է հորմոններ և տարբերակում օրգանիզմում լուսային գրգիռների փոխարինումը մթնայինի։
 == Զարգացումը ==
-Մարդու էպիֆիզը սաղմնադրվում է ներարգանդային շրջանի 5–6–րդ շաբաթում՝ միջանկյալ ուղեղի արտափքման տեսքով: Երկկենցաղների և սողունների  մոտ առաջանում են մի քանի այդպիսի [[պարապինեալ արտափքում]]ներ, այդ թվում նաև [[կենտ գագաթային աչք]]: Կաթնասունների և մարդու
+Մարդու էպիֆիզը սաղմնադրվում է ներարգանդային շրջանի 5–6–րդ շաբաթում՝ միջանկյալ ուղեղի արտափքման տեսքով։ Երկկենցաղների և սողունների  մոտ առաջանում են մի քանի այդպիսի [[պարապինեալ արտափքում]]ներ, այդ թվում նաև [[կենտ գագաթային աչք]]։ Կաթնասունների և մարդու
-[[գագաթային աչք]]ը չի զարգանում, բայց էպիֆիզը պահպանում է լուսային գրգռիչներին պատասխանելու ունակությունը: Վերջիններս հաղորդվում են նրան զույգ աչքերի [[ցանցաթաղանթ]]ից՝ [[սիմպաթիկ նյարդեր]]ով: Էպիֆիզար դիվերտիկուլի պատը հաստանում է, իսկ լուսանցքը՝ խցանվում: Նույն արտափքումից էպենդիմը հաստանում է՝ առաջացնելով հավելյալ [[սուբկոմիսուրալ օրգան]], որը հետագա զարգացման ընթացքում մտնում է էպիֆիզի կազմության մեջ:
+[[գագաթային աչք]]ը չի զարգանում, բայց էպիֆիզը պահպանում է լուսային գրգռիչներին պատասխանելու ունակությունը։ Վերջիններս հաղորդվում են նրան զույգ աչքերի [[ցանցաթաղանթ]]ից՝ [[սիմպաթիկ նյարդեր]]ով։ Էպիֆիզար դիվերտիկուլի պատը հաստանում է, իսկ լուսանցքը՝ խցանվում։ Նույն արտափքումից էպենդիմը հաստանում է՝ առաջացնելով հավելյալ [[սուբկոմիսուրալ օրգան]], որը հետագա զարգացման ընթացքում մտնում է էպիֆիզի կազմության մեջ։
 == Կառուցվածքը ==
 Արտաքինից էպիֆիզը շրջապատված է [[շարակցահյուսվածքային թաղանթ]]ով, որից դեպի գեղձ են գնում ճյուղավորվող խտրոցներ՝ գոյացնելով նրա հենքը և
-բաժանելով [[պարենքիմա]]ն բլթակների: Պինեալ պարենքիմայում տարբերում են 2 տեսակի բջիջ՝ սեկրետ առաջացնող [[պինեալոցիտներ]] (endocrinocytus pinealis) և [[նեցուկային գլիալ]] (gliocytus centralis) բջիջներ:
+բաժանելով [[պարենքիմա]]ն բլթակների։ Պինեալ պարենքիմայում տարբերում են 2 տեսակի բջիջ՝ սեկրետ առաջացնող [[պինեալոցիտներ]] (endocrinocytus pinealis) և [[նեցուկային գլիալ]] (gliocytus centralis) բջիջներ։
-Պինեալոցիտները բախշված են բլթակների կենտրոնական մասում, փոքր– ինչ ավելի խոշոր են նեցուկային նեյրոգլիալ բջիջներից, ձևով բազմանկյուն են, ունեն բշտաձև կորիզներ՝ խոշոր կորիզակներով: Պինեալոցիտի մարմնից անջատվում են երկար ելուստներ, ճյուղավորվում [[դենդրիտ]]ների նման՝ միահյուսվելով գլիալ բջիջների ելուստներին: Ելուստները, լախտաձև լայնանալով, ուղղվում են դեպի մազանոթներ և հպվում նրանց: Այդ լախտաձև լայնացումների [[ցիտոպլազմա]]յում կան [[օսմիոֆիլ հատիկ]]ներ, [[վակուոլնե]]ր և [[միտոքոնդրիումներ]]: Կան բջիջներ, որոնք գտնվում են տարբեր ֆունկցիոնալ վիճակներում, և կան բջիջներ, որոնք ենթարկվում են տարիքային փոփոխությունների: Պինեալոցիտների ցիտոպլազմայում հայտնաբերվում են բազմաթիվ [[միտոքոնդրիումներ]], լավ զարգացած [[Գոլջիի կամպլեքս]], [[լիզոսոմներ]], [[ագրանուլյար էնդոպլազմատիկ ցանց]]ի բշտիկներ, [[ռիբոսոմներ]] և [[պոլիսոմներ]]:
+Պինեալոցիտները բախշված են բլթակների կենտրոնական մասում, փոքր– ինչ ավելի խոշոր են նեցուկային նեյրոգլիալ բջիջներից, ձևով բազմանկյուն են, ունեն բշտաձև կորիզներ՝ խոշոր կորիզակներով։ Պինեալոցիտի մարմնից անջատվում են երկար ելուստներ, ճյուղավորվում [[դենդրիտ]]ների նման՝ միահյուսվելով գլիալ բջիջների ելուստներին։ Ելուստները, լախտաձև լայնանալով, ուղղվում են դեպի մազանոթներ և հպվում նրանց։ Այդ լախտաձև լայնացումների [[ցիտոպլազմա]]յում կան [[օսմիոֆիլ հատիկ]]ներ, [[վակուոլնե]]ր և [[միտոքոնդրիումներ]]։ Կան բջիջներ, որոնք գտնվում են տարբեր ֆունկցիոնալ վիճակներում, և կան բջիջներ, որոնք ենթարկվում են տարիքային փոփոխությունների։ Պինեալոցիտների ցիտոպլազմայում հայտնաբերվում են բազմաթիվ [[միտոքոնդրիումներ]], լավ զարգացած [[Գոլջիի կամպլեքս]], [[լիզոսոմներ]], [[ագրանուլյար էնդոպլազմատիկ ցանց]]ի բշտիկներ, [[ռիբոսոմներ]] և [[պոլիսոմներ]]։
-Գլիալ բջիջները գերակշռում են բլթակների ծայրամասերում: Դրանց ցիտոպլազման աղքատ է, կորիզները՝ խտացած: Ելուստները ուղղվում են դեպի [[միջբլթակային շարակցահյուսվածքային խտրոցներ]]ը՝ կազմելով բլթակի յուրահատուկ եզրային երիզ:
+Գլիալ բջիջները գերակշռում են բլթակների ծայրամասերում։ Դրանց ցիտոպլազման աղքատ է, կորիզները՝ խտացած։ Ելուստները ուղղվում են դեպի [[միջբլթակային շարակցահյուսվածքային խտրոցներ]]ը՝ կազմելով բլթակի յուրահատուկ եզրային երիզ։
 == Ֆունկցիաները ==
-Կլինիկական և էքսպերիմենտալ ուսումնասիրությունները ցույց են տալիս, որ էպիֆիզը դանդաղեցնում է [[սեռական համակարգ]]ի զարգացումը,որովհետև ոչ սեռահասուն կենդանիների մոտ այդ գեղձի քայքայումը, թերզարգացումը կամ հեռացումը հանգեցնում է [[անժամանակ սեռական հասունացում|անժամանակ սեռական հասունացման]]:Էպիֆիզի արգելակող ազդեցությունը սեռական ֆունկցիաների վրա պայմանավորված է մի քանի գործոններով: Նախ՝ պինեալոցիտները արտադրում են [[սերոտոնին]], որը հենց այդտեղ էլ դառնում է [[մելատոնին]]: Այդ նեյրոամինը, ըստ երևույթին, թուլացնում կամ ընկճում է [[հիպոթալամուսի գոնադոլիբերինի]] և հիպոֆիզի առաջին բլթի գոնադոտրոպինի արտազատումը: Պինեալոցիտները արտադրում են նաև մի շարք [[սպիտակուցային հորմոններ]], այդ թվում՝ [[հակաանտիգոնադոտրոպին]], որը թուլացնում է [[լյուտրոպին]]ի արտազատումը հիպոֆիզի առաջային բլթում: [[Անտիգոնադոտրոպին]]ի հետ պինեալոցիտները առաջացնում են մեկ այլ սպիտակուցային հորմոն, որը բարձրացնում է [[կալիումի քանակը արյան մեջ]], հետևաբար՝ մասնակցում է հանքային փոխանակության կարգավորմանը:
+Կլինիկական և էքսպերիմենտալ ուսումնասիրությունները ցույց են տալիս, որ էպիֆիզը դանդաղեցնում է [[սեռական համակարգ]]ի զարգացումը,որովհետև ոչ սեռահասուն կենդանիների մոտ այդ գեղձի քայքայումը, թերզարգացումը կամ հեռացումը հանգեցնում է [[անժամանակ սեռական հասունացում|անժամանակ սեռական հասունացման]]։Էպիֆիզի արգելակող ազդեցությունը սեռական ֆունկցիաների վրա պայմանավորված է մի քանի գործոններով։ Նախ՝ պինեալոցիտները արտադրում են [[սերոտոնին]], որը հենց այդտեղ էլ դառնում է [[մելատոնին]]։ Այդ նեյրոամինը, ըստ երևույթին, թուլացնում կամ ընկճում է [[հիպոթալամուսի գոնադոլիբերինի]] և հիպոֆիզի առաջին բլթի գոնադոտրոպինի արտազատումը։ Պինեալոցիտները արտադրում են նաև մի շարք [[սպիտակուցային հորմոններ]], այդ թվում՝ [[հակաանտիգոնադոտրոպին]], որը թուլացնում է [[լյուտրոպին]]ի արտազատումը հիպոֆիզի առաջային բլթում։ [[Անտիգոնադոտրոպին]]ի հետ պինեալոցիտները առաջացնում են մեկ այլ սպիտակուցային հորմոն, որը բարձրացնում է [[կալիումի քանակը արյան մեջ]], հետևաբար՝ մասնակցում է հանքային փոխանակության կարգավորմանը։
 == Կարգավորումը ==
 [[Սիմպաթիկ նյարդաթել]]երը, որոնք մտնում են էպիֆիզ և վերջանում նրա բլթակների պարենքիմայում, սկիզբ են առնում սահմանային ցողունի վերին պարանոցային
-հանգույցներից: Սիմպաթիկ գրգիռները էպիֆիզում արագացնում են սերոտոնինի վերածումը մելատոնինի:
+հանգույցներից։ Սիմպաթիկ գրգիռները էպիֆիզում արագացնում են սերոտոնինի վերածումը մելատոնինի։
 == Տարիքային փոփոխություններ ==
 [[Պատկեր:Pineal.jpg|մինի|Ֆոսֆատային և կարբոնատային աղերի կուտակումները]]
-Մարդու էպիֆիզը առավելագույն զարգացման հասնում է կյանքի 5–6–րդ տարում, որից հետո, չնայած գործունեությունը շարունակվում է, բայց սկսվում է նրա [[տարիքային հետաճ]]ը: Պինեալոցիտների մի մասը ապաճում է, իսկ հենքը աճում է նրա մեջ, ավելանում են [[ֆոսֆոտային աղեր|ֆոսֆոտային]] և [[կարբոնատային աղեր]]ի կուտակումները՝ շերտավոր գնդերի ձևով, որոնք կոչվում են [[ուղեղային ավազ]]:
+Մարդու էպիֆիզը առավելագույն զարգացման հասնում է կյանքի 5–6–րդ տարում, որից հետո, չնայած գործունեությունը շարունակվում է, բայց սկսվում է նրա [[տարիքային հետաճ]]ը։ Պինեալոցիտների մի մասը ապաճում է, իսկ հենքը աճում է նրա մեջ, ավելանում են [[ֆոսֆոտային աղեր|ֆոսֆոտային]] և [[կարբոնատային աղեր]]ի կուտակումները՝ շերտավոր գնդերի ձևով, որոնք կոչվում են [[ուղեղային ավազ]]։
 == Աղբյուրներ ==