«Իներտ գազեր»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added

Գծային

11:58, 6 Սեպտեմբերի 2014-ի տարբերակ

Իներտ գազերը քիմիական տարրեր են, որոնք կազմում են պարբերական համակարգի 8-րդ խմբի գլխավոր ենթախումբը՝ հելիում՝ He, նեոն՝ Ne, արգոն՝ Ar, կրիպտոն՝ Kr, քսենոն՝ Xe, ռադոն՝ Rn։ Իներտ գազերն այս անվանումն ստացել են իրենց քիմիական մեծ կայունության համար, որի շնորհիվ կոչվում են նաև ազնիվ գազեր։ Իներտ գազերի քանակն օդում շատ փոքր է։ Սովորական պայմաններում անհոտ, անգույն, միատոմանի գազեր են։ Էլեկտրական պարպում առաջացնելիս (գովազդային և լուսավորման լամպեր) յուրաքանչյուր գազ գունավորվում է յուրահատուկ գույնով. հելիումը՝ դեղին, նեոնը՝ վառ կարմիր, արգոնը՝ կապույտ, կրիպտոնը՝ կանաչավուն, քսենոնը՝ երկնագույն։

Հելիում

He 1868 թվականին ֆրանսիացի գիտնական Ժանսենը և անգլիացի Լոկիերը արեգակի սպեկտրում հայտնաբերեցին վառ դեղին գիծ։ 1871 թվականին Լոկիերը պարզեց նաև, որ դա բնորոշ է նոր տարրին, և անվանեց հելիում (հունարեն նշանակում է արեգակ)։ 1895 թվականին անգլիացի գիտնական Ռամզայը ճառագայթաակտիվ կլեվիտ հանքաքարի տաքացումից անջատված գազի սպեկտրում նույնպես գտավ նույն դեղին գիծը։ Տիեզերքում, ըստ տարածվածության, հելիումը երկրորդն է ջրածնից հետո, Երկրի վրա 4He իզոտոպն առաջանում է ուրանի, թորիումի և ճառագայթաակտիվ այլ տարրերի տրոհումից։ 4He-ի ատոմի միջուկները (բաղկացած են 2 պրոտոնից և 2 նեյտրոնից) կոչվում են ալֆա-մասնիկներ։ Հելիումն ստանում են օդի խորը սառեցմամբ, որի դեպքում բոլոր գազերը հեղուկանում են, բացի հելիումից։ Նրա սառեցման ջերմաստիճանը հայտնի նյութերի սառեցման ջերմաստիճանից ամենացածրն է՝ -273,15օC։ Հեղուկ հելիումն օգտագործվում է գիտական հետազոտություններում՝ որպես սառեցնող միջոց։ Բարձր ջերմահաղորդականության, քիմիական իներտության շնորհիվ հելիումը կիրառում են ատոմային ռեակտորները սառեցնելու, իսկ ոչ մեծ խտության և անայրելիության շնորհիվ՝ օդապարիկները լցնելու համար։

Նեոն

Ne Նեոնը հայտնաբերել են անգլիացի գիտնականներ Ռամզայը և Թրավերսը 1898 թվականին՝ հեղուկ օդի դյուրաեռ ֆրակցիայի սպեկտրում։ Նեոն ստանում են հեղուկ օդի կոտորակային թորմամբ։ 40% նեոն պարունակող ազոտի և հելիումի խառնուրդն օգտագործվում է գովազդային լամպեր լցնելու համար։ Օդանավակայանների և նավահանգիստների փարոսներում օգտագործվում են նեոնային աղեղային լամպեր։

Արգոն

Ar Արգոնը հայտնաբերել են անգլիացի գիտնականներ Ռամզայը և Ռելեն 1894 թվականին։ Արգոնը իներտ գազերից ամենատարածվածն է։ 40Ar իզոտոպը հանդիպում է կալիում պարունակող միներալներում. այն 40K իզոտոպի ճառագայթաակտիվ քայքայման արդյունք է։ Դրանով է բացատրվում 40Ar-ի բարձր պարունակությունը (ըստ ծավալի` 0,933%) մթնոլորտում: Արգոնն ստանում են հեղուկ օդի կոտորակային թորմամբ: Արգոնը կիրառվում է իներտ միջավայր պահանջող քիմիական ու մետաղաձուլական շարժընթացներում՝ հազվագյուտ և գունավոր մետաղների եռակցման, կտրման, հալման ժամանակ:

Կրիպտոն

Kr Կրիպտոնը հայտնաբերել են Ռամզայը և Թրավերսը 1898 թվականին՝ հեղուկ օդի դժվարաեռ ֆրակցիայի սպեկտրում: Կրիպտոնն ստանում են հեղուկ օդից: Կիրառվում է էլեկտրավակուումային տեխնիկայում:

Քսենոն

Xe Քսենոնը հայտնաբերել են Ռամզայը և Թրավերսը` կրիպտոնի հետ խառնուրդում (այստեղից էլ նրա անվանումը, որը հունարեն նշանակում է օտար)։ Իներտ գազերից ամենաակտիվն է, որի միացություններն էլ ստացվել են առաջինը։ Քսենոնը ստանում են հեղուկ օդից։ Օգտագործվում է նաև բժշկության մեջ, գլխուղեղի ռենտգենյան հետազոտման ժամանակ` որպես ռենտգենյան ճառագայթների կլանիչ։

Ռադոն

Rn Ռադոնը հիմնականում գտնվում է մթնոլորտում, աննշան քանակներով պարունակվում է բնական ջրերում։ Ռադոնի պարունակությունը ճառագայթաակտիվ հանքանյութերում համեմատաբար մեծ է։ Այն հայտնաբերվել է ռադիումի քայքայման արդյունքում առաջացող` օդի հոսանքով հեռացող ճառագայթաակտիվ գազում 1903 թվականին, որին 1923 թվականին տրվել է ռադոն անունը։ Ռադոնը ճառագայթաակտիվ գազ է։ Նրա քայքայումից ստանում են չցնդող ճառագայթաակտիվ իզոտոպներ, որոնք կուտակվում են օրգանիզմում և վտանգավոր են։ Ռադոնն ստանում են` ռադիումի աղերի ջրային լուծույթով ազոտի կամ արգոնի հոսանք բաց թողնելով։ Ստացվում է ռադոն պարունակող գազ, որտեղից այն կլանում են ակտիվացրած ածխով կամ այլ կլանիչներով։ Ռադոնը և ռադոնային պատրաստուկներն օգտագործում են բժշկության մեջ նյութափոխանակության խանգարումների, նյարդային և սիրտանոթային համակարգերի, հենաշարժական ապարատի, ներզատիչ գեղձերի հիվանդությունների բուժման համար` ռադոնային և չոր օդառադոնային լոգանքների, ռադոնային ջուրը խմելու, ռադոնով հարստացված օդը շնչելու, միկրոհոգնաների, ճառագայթաակտիվ վիրակապերի ձևերով։ Ռադոնը լայն կիրառություն ունի ճառագայթաակտիվ հանքաղբյուրներով հարուստ առողջարաններում՝ Պյատիգորսկում (ՌԴ), Ծղալտուբոյում (Վրաստան) և այլուր։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից։

@@ Տող 1. / Տող 1. @@
-Իներտ գազերը քիմիական տարրեր են, որոնք կազմում են [[պարբերական համակարգ]]ի 8-րդ խմբի գլխավոր ենթախումբը՝ հելիում՝ He, [[նեոն]]՝ Ne, [[արգոն]]՝ Ar, [[կրիպտոն]]՝ Kr, [[քսենոն]]՝ Xe, [[ռադոն]]՝ Rn: Իներտ գազերն այս անվանումն ստացել են իրենց քիմիական մեծ կայունության համար, որի շնորհիվ կոչվում են նաև ազնիվ գազեր: Իներտ գազերի քանակն օդում շատ փոքր է: Սովորական պայմաններում անհոտ, անգույն, միատոմանի [[գազ]]եր են: Էլեկտրական պարպում առաջացնելիս ([[գովազդ]]ային և լուսավորման լամպեր) յուրաքանչյուր [[գազ]] գունավորվում է յուրահատուկ [[գույն]]ով. [[հելիում]]ը՝ դեղին, [[նեոն]]ը՝ վառ կարմիր, արգոնը՝ կապույտ, կրիպտոնը՝ կանաչավուն, քսենոնը՝ երկնագույն:
+Իներտ գազերը քիմիական տարրեր են, որոնք կազմում են [[պարբերական համակարգ]]ի 8-րդ խմբի գլխավոր ենթախումբը՝ հելիում՝ He, [[նեոն]]՝ Ne, [[արգոն]]՝ Ar, [[կրիպտոն]]՝ Kr, [[քսենոն]]՝ Xe, [[ռադոն]]՝ Rn։ Իներտ գազերն այս անվանումն ստացել են իրենց քիմիական մեծ կայունության համար, որի շնորհիվ կոչվում են նաև ազնիվ գազեր։ Իներտ գազերի քանակն օդում շատ փոքր է։ Սովորական պայմաններում անհոտ, անգույն, միատոմանի [[գազ]]եր են։ Էլեկտրական պարպում առաջացնելիս ([[գովազդ]]ային և լուսավորման լամպեր) յուրաքանչյուր [[գազ]] գունավորվում է յուրահատուկ [[գույն]]ով. [[հելիում]]ը՝ դեղին, [[նեոն]]ը՝ վառ կարմիր, արգոնը՝ կապույտ, կրիպտոնը՝ կանաչավուն, քսենոնը՝ երկնագույն։
 == [[Հելիում]] ==
 [[Պատկեր:He-TableImage.png|մինի|ձախից]]
-He [[1868]] թվականին [[ֆրանսիա]]ցի [[գիտնական]] Ժանսենը և [[անգլիա]]ցի  Լոկիերը [[արեգակ]]ի [[սպեկտր]]ում հայտնաբերեցին վառ դեղին գիծ: [[1871]] թվականին Լոկիերը պարզեց նաև, որ դա բնորոշ է նոր տարրին, և անվանեց [[հելիում]] ([[հունարեն]] նշանակում է [[արեգակ]]): [[1895]] թվականին [[անգլիա]]ցի [[գիտնական]] Ռամզայը ճառագայթաակտիվ կլեվիտ հանքաքարի տաքացումից անջատված [[գազ]]ի սպեկտրում նույնպես գտավ նույն դեղին գիծը: [[Տիեզերք]]ում, ըստ տարածվածության, [[հելիում]]ը երկրորդն է [[Ջրածին|ջրածն]]ից հետո, [[Երկիր (տարածք)|Երկր]]ի վրա 4He իզոտոպն առաջանում է ուրանի, թորիումի և ճառագայթաակտիվ այլ տարրերի տրոհումից: 4He-ի [[ատոմ]]ի միջուկները (բաղկացած են [[2]] [[պրոտոն]]ից և [[2]] [[նեյտրոն]]ից) կոչվում են [[ալֆա]]-մասնիկներ:
+He [[1868]] թվականին [[ֆրանսիա]]ցի [[գիտնական]] Ժանսենը և [[անգլիա]]ցի  Լոկիերը [[արեգակ]]ի [[սպեկտր]]ում հայտնաբերեցին վառ դեղին գիծ։ [[1871]] թվականին Լոկիերը պարզեց նաև, որ դա բնորոշ է նոր տարրին, և անվանեց [[հելիում]] ([[հունարեն]] նշանակում է [[արեգակ]])։ [[1895]] թվականին [[անգլիա]]ցի [[գիտնական]] Ռամզայը ճառագայթաակտիվ կլեվիտ հանքաքարի տաքացումից անջատված [[գազ]]ի սպեկտրում նույնպես գտավ նույն դեղին գիծը։ [[Տիեզերք]]ում, ըստ տարածվածության, [[հելիում]]ը երկրորդն է [[Ջրածին|ջրածն]]ից հետո, [[Երկիր (տարածք)|Երկր]]ի վրա 4He իզոտոպն առաջանում է ուրանի, թորիումի և ճառագայթաակտիվ այլ տարրերի տրոհումից։ 4He-ի [[ատոմ]]ի միջուկները (բաղկացած են [[2]] [[պրոտոն]]ից և [[2]] [[նեյտրոն]]ից) կոչվում են [[ալֆա]]-մասնիկներ։
-Հելիումն ստանում են օդի խորը սառեցմամբ, որի դեպքում բոլոր գազերը հեղուկանում են, բացի հելիումից: Նրա սառեցման ջերմաստիճանը հայտնի նյութերի սառեցման ջերմաստիճանից ամենացածրն է՝ -[[273]],[[15]]օC: Հեղուկ հելիումն օգտագործվում է գիտական հետազոտություններում՝ որպես սառեցնող միջոց: Բարձր ջերմահաղորդականության, քիմիական իներտության շնորհիվ հելիումը կիրառում են [[ատոմ]]ային ռեակտորները սառեցնելու, իսկ ոչ մեծ [[խտություն|խտությ]]ան և անայրելիության շնորհիվ՝ [[օդապարիկ]]ները լցնելու համար:
+Հելիումն ստանում են օդի խորը սառեցմամբ, որի դեպքում բոլոր գազերը հեղուկանում են, բացի հելիումից։ Նրա սառեցման ջերմաստիճանը հայտնի նյութերի սառեցման ջերմաստիճանից ամենացածրն է՝ -[[273]],[[15]]օC։ Հեղուկ հելիումն օգտագործվում է գիտական հետազոտություններում՝ որպես սառեցնող միջոց։ Բարձր ջերմահաղորդականության, քիմիական իներտության շնորհիվ հելիումը կիրառում են [[ատոմ]]ային ռեակտորները սառեցնելու, իսկ ոչ մեծ [[խտություն|խտությ]]ան և անայրելիության շնորհիվ՝ [[օդապարիկ]]ները լցնելու համար։
 == Նեոն ==
 [[Պատկեր:Ne-TableImage.png|մինի|աջից]]
-Ne [[Նեոն]]ը հայտնաբերել են [[անգլիա]]ցի [[գիտնական]]ներ Ռամզայը և  Թրավերսը [[1898]] թվականին՝ հեղուկ [[օդ]]ի դյուրաեռ ֆրակցիայի [[սպեկտր]]ում:
+Ne [[Նեոն]]ը հայտնաբերել են [[անգլիա]]ցի [[գիտնական]]ներ Ռամզայը և  Թրավերսը [[1898]] թվականին՝ հեղուկ [[օդ]]ի դյուրաեռ ֆրակցիայի [[սպեկտր]]ում։
-Նեոն ստանում են [[հեղուկ]] օդի կոտորակային թորմամբ: [[40]]% [[նեոն|նեոն պ]]արունակող [[ազոտ|ազո]]տի և [[հելիում]]ի խառնուրդն օգտագործվում է [[գովազդ]]ային լամպեր լցնելու համար: [[Օդանավակայան]]ների և [[նավահանգիստ]]ների փարոսներում օգտագործվում են նեոնային աղեղային լամպեր:
+Նեոն ստանում են [[հեղուկ]] օդի կոտորակային թորմամբ։ [[40]]% [[նեոն|նեոն պ]]արունակող [[ազոտ|ազո]]տի և [[հելիում]]ի խառնուրդն օգտագործվում է [[գովազդ]]ային լամպեր լցնելու համար։ [[Օդանավակայան]]ների և [[նավահանգիստ]]ների փարոսներում օգտագործվում են նեոնային աղեղային լամպեր։
 == Արգոն ==
 [[Պատկեր:Ar-TableImage.png|մինի|ձախից]]
-Ar [[Արգոն]]ը հայտնաբերել են [[անգլիա]]ցի [[գիտնական]]ներ Ռամզայը և  Ռելեն [[1894]] թվականին: [[Արգոն]]ը իներտ գազերից ամենատարածվածն է: [[40]]Ar իզոտոպը հանդիպում է [[կալիում]] պարունակող միներալներում. այն [[40]]K իզոտոպի ճառագայթաակտիվ քայքայման արդյունք է: Դրանով է բացատրվում 40Ar-ի բարձր պարունակությունը (ըստ [[ծավալ]]ի` 0,[[933]]%) [[մթնոլորտ]]ում:
+Ar [[Արգոն]]ը հայտնաբերել են [[անգլիա]]ցի [[գիտնական]]ներ Ռամզայը և  Ռելեն [[1894]] թվականին։ [[Արգոն]]ը իներտ գազերից ամենատարածվածն է։ [[40]]Ar իզոտոպը հանդիպում է [[կալիում]] պարունակող միներալներում. այն [[40]]K իզոտոպի ճառագայթաակտիվ քայքայման արդյունք է։ Դրանով է բացատրվում 40Ar-ի բարձր պարունակությունը (ըստ [[ծավալ]]ի` 0,[[933]]%) [[մթնոլորտ]]ում:
 Արգոնն ստանում են հեղուկ օդի կոտորակային թորմամբ: Արգոնը կիրառվում է իներտ միջավայր պահանջող քիմիական ու [[մետաղ]]աձուլական շարժընթացներում՝ հազվագյուտ և գունավոր մետաղների եռակցման, կտրման, հալման ժամանակ:
 == Կրիպտոն ==
@@ Տող 17. / Տող 17. @@
 == Քսենոն ==
 [[Պատկեր:Xe-TableImage.png|մինի|ձախից]]
-Xe  [[Քսենոն]]ը հայտնաբերել են  Ռամզայը և  Թրավերսը` կրիպտոնի հետ խառնուրդում (այստեղից էլ նրա անվանումը, որը հունարեն նշանակում է օտար): Իներտ գազերից ամենաակտիվն է, որի միացություններն էլ ստացվել են առաջինը: Քսենոնը ստանում են հեղուկ օդից: Օգտագործվում է նաև բժշկության մեջ, գլխուղեղի ռենտգենյան հետազոտման ժամանակ` որպես ռենտգենյան ճառագայթների կլանիչ:
+Xe  [[Քսենոն]]ը հայտնաբերել են  Ռամզայը և  Թրավերսը` կրիպտոնի հետ խառնուրդում (այստեղից էլ նրա անվանումը, որը հունարեն նշանակում է օտար)։ Իներտ գազերից ամենաակտիվն է, որի միացություններն էլ ստացվել են առաջինը։ Քսենոնը ստանում են հեղուկ օդից։ Օգտագործվում է նաև բժշկության մեջ, գլխուղեղի ռենտգենյան հետազոտման ժամանակ` որպես ռենտգենյան ճառագայթների կլանիչ։
 == Ռադոն  ==
 [[Պատկեր:Rn-TableImage.png|մինի|աջից]]
-Rn Ռադոնը հիմնականում գտնվում է մթնոլորտում, աննշան քանակներով պարունակվում է բնական ջրերում: Ռադոնի պարունակությունը ճառագայթաակտիվ [[հանքանյութ]]երում համեմատաբար մեծ է: Այն հայտնաբերվել է [[ռադիում]]ի քայքայման արդյունքում առաջացող` [[օդ]]ի հոսանքով հեռացող ճառագայթաակտիվ գազում [[1903]] թվականին, որին [[1923]] թվականին տրվել է [[ռադոն]] անունը:
+Rn Ռադոնը հիմնականում գտնվում է մթնոլորտում, աննշան քանակներով պարունակվում է բնական ջրերում։ Ռադոնի պարունակությունը ճառագայթաակտիվ [[հանքանյութ]]երում համեմատաբար մեծ է։ Այն հայտնաբերվել է [[ռադիում]]ի քայքայման արդյունքում առաջացող` [[օդ]]ի հոսանքով հեռացող ճառագայթաակտիվ գազում [[1903]] թվականին, որին [[1923]] թվականին տրվել է [[ռադոն]] անունը։
-Ռադոնը ճառագայթաակտիվ [[գազ]] է: Նրա քայքայումից ստանում են չցնդող ճառագայթաակտիվ իզոտոպներ, որոնք կուտակվում են [[օրգանիզմ]]ում և վտանգավոր են: Ռադոնն ստանում են` [[ռադիում]]ի աղերի ջրային լուծույթով ազոտի կամ արգոնի հոսանք բաց թողնելով: Ստացվում է ռադոն պարունակող գազ, որտեղից այն կլանում են ակտիվացրած ածխով կամ այլ կլանիչներով:
+Ռադոնը ճառագայթաակտիվ [[գազ]] է։ Նրա քայքայումից ստանում են չցնդող ճառագայթաակտիվ իզոտոպներ, որոնք կուտակվում են [[օրգանիզմ]]ում և վտանգավոր են։ Ռադոնն ստանում են` [[ռադիում]]ի աղերի ջրային լուծույթով ազոտի կամ արգոնի հոսանք բաց թողնելով։ Ստացվում է ռադոն պարունակող գազ, որտեղից այն կլանում են ակտիվացրած ածխով կամ այլ կլանիչներով։
-Ռադոնը և ռադոնային պատրաստուկներն օգտագործում են [[Բժշկություն|բժշկությ]]ան մեջ նյութափոխանակության խանգարումների, [[նյարդ]]ային և սիրտանոթային համակարգերի, հենաշարժական ապարատի, ներզատիչ [[գեղձ]]երի հիվանդությունների բուժման համար`  ռադոնային և չոր օդառադոնային լոգանքների, ռադոնային ջուրը խմելու, ռադոնով հարստացված օդը շնչելու, միկրոհոգնաների, ճառագայթաակտիվ վիրակապերի ձևերով: Ռադոնը լայն կիրառություն ունի ճառագայթաակտիվ հանքաղբյուրներով հարուստ առողջարաններում՝ Պյատիգորսկում ([[ՌԴ]]), Ծղալտուբոյում ([[Վրաստան]]) և այլուր:
+Ռադոնը և ռադոնային պատրաստուկներն օգտագործում են [[Բժշկություն|բժշկությ]]ան մեջ նյութափոխանակության խանգարումների, [[նյարդ]]ային և սիրտանոթային համակարգերի, հենաշարժական ապարատի, ներզատիչ [[գեղձ]]երի հիվանդությունների բուժման համար`  ռադոնային և չոր օդառադոնային լոգանքների, ռադոնային ջուրը խմելու, ռադոնով հարստացված օդը շնչելու, միկրոհոգնաների, ճառագայթաակտիվ վիրակապերի ձևերով։ Ռադոնը լայն կիրառություն ունի ճառագայթաակտիվ հանքաղբյուրներով հարուստ առողջարաններում՝ Պյատիգորսկում ([[ՌԴ]]), Ծղալտուբոյում ([[Վրաստան]]) և այլուր։
 {{ՀՍՀ}}