«Թուլունիների պետություն»–ի խմբագրումների տարբերություն

Թուլունիներ
طولونيون
	Քարտեզ
	Ընդհանուր տեղեկանք
Լեզու	Արաբերեն
Կրոն	Իսլամ
	Իշխանություն
Պետական կարգ	Միապետություն
Դինաստիա	Թուլունիներ
Պետության գլուխ	էմիր
	Պատմություն
-	.

Դիտել պատմությունը

← Նախորդ տարբ Հաջորդ տարբ →

Content deleted Content added

ՎիզուալԵլատեքստ

Գծային

20:02, 17 Օգոստոսի 2014-ի տարբերակ

Խնդրում ենք նշել կաղապարի տեղադրման ամսաթիվը 2024-04-25 12:41:21 ֆորմատով

Թուլունիներ ( 868-905 ) Բաղդադից անկախացած առաջին իշխանություններից , որի տիրապետությունը տարածվում էր Եգիպտոսում , Սիրիայում , Պաղեստինում:

Աբբասյան խալիֆայության տրոհումը

9-րդ դարի 2-րդ կեսին և 10-րդ դարի 1-ին կեսին խալիֆայությունում աճեցին կենտրոնախույզ միտումները և սկսվեց նրա աստիճանական քայքայումը: Տնտեսության զարգացման տարբեր մակարդակով և տարբեր լեզուներով ու մշակութային ավանդույթներով միացած տարածքներով կազմված բազմազգ կայսրության գոյությունը միշտ էլ ամուր չի եղել և ունեցել է կարճ կյանք: Իսլամական պետությունը ևս բացառություն չեղավ: Այն առաջին հերթին պահվում էր հզոր զինվորական իշխանության հաշվին , և երբ կորցրին այդ հզորությունը, սկսվեց խալիֆայության դանդաղ տրոհումը: Արաբ -մուսուլմանների հաղթանակներից հետո ամենուրեք հսկայական չափերի հասած մուսուլմանական համայնքի հոգևոր և քաղաքական կամքի բարձրագույն արտահայտողը համարվեց խալիֆայության իշխանությունը , որը 9-րդ դարի 2-րդ կեսից սկսեց թուլանալ: Միջդինաստիական ընդհարումների արդյունքում , որի հինք դրեցին ալ Ամինն և ալ Մա՛մունը և քաղաքական վարչությունների միջև չդադարող պայքարը, սկսվեց խալիֆայության քայքայումը տեղական դինաստիաների կողմից կառավարվող մի շարք նահանգների: Ստեղծված պայմաններից ելնելով խալիֆը ստիպված էր իշխանությունը կիսել տեղական էլիտայի հետ: Ձևականորեն ենթարկվելով կենտրոնական իշխանությանը ՝ մարզային առաջնորդները փաստորեն հրաժարվեցին ընդունել խալիֆի թե՛ հոգևոր , թե՛ աշխարհիկ իշխանությունը և հարկեր վճարել ընդհանուր պետական գանձարան: Խալիֆայության մայրաքաղաքում խռովություններն ու պալատական հեղաշրջումները բերեցին Բաղդադում կառավարող դինաստիայի հեղինակության անկմանը և ինչպես արևելյան , այնպես էլ արևմտյան նահանգներում նրա ազդեցության թուլացմանը: Հասարակության տարբեր խավերից հայտնվեցին մարդիկ , ովքեր իրենց շուրջը համախմբելով աղքատներին ՝ տեղական կառավարումը վերցնում էին իրենց ձեռքը ՝ խոստանալով վերջ տալ տեղական անարխիային , պետական իշխանության ինքնակամությանը և պա՛տպանել բնակիչներին ավազակներից ու շորթիչներից:Հաճախ աղքատության այդպիսի շարժումները ընդունում էին հոգևոր պատերազմենրի տեսք , եթե պետությունը չէր կարողանում պայքարել դրանց դեմ:

Թուլունիների հիմնումը. Ահմադ իբն Թուլուն

Առաջիններից մեկըմ որը կարողացավ անկախության հասնել Բաղդադի իշխանության նկատմամբ , ֆա Եգիպտոսի կառավարիչ Ահմադ իբն Թուլունն էր , ով դեռևս խալիֆ ալ Մութազզի կողմից խորթ հոր հետ ուղարկվել էր Եգիպտոս՝ գավառներում կենտրոնական իշխանության ֆինանսական շահերը ներկայացնելու: Ահմադը եռանդուն ու փառասեր աստիճանավոր էր: Կարճ ժամանակում նա կարողացավ գրավել գավառում լրիվ վերահսկողությունը, ինքն էլ դարձավ տեղապահ, Եգիպտոսը վերածեց Թուլունիների անկախ էմիրության ( 868 - 905 ): Դա Եգիպտոսի տիրակալի ՝ խալիֆայության սահմաններում անկախության հասնելու առաջին փորձն էր: Բաղդադի խալիֆա ալ Մութամիդի եղբայրը ՝ ալ Մուվաֆֆակը , որ երկրի փաստացի կառավարիչն էր, Ահմադի մեջ տեսնում է առևտրական հակառակորդի, ով ոտնձգություն էր կատարել կենտրոնական իշխանության հետաքրքրություններին: Օգտվելով այն հանգամանքից , որ ալ Մուվաֆֆակի հիմնական ուժերը զբաղված են զանգիների հետ պատերազմով՝ Ահմադ իբն Թուլունը մտավ Սիրիա և Պաղեստին ու դրանք միացրեց իր տիրույթներին ՝ դա բացատրելով Բյուզանդիայի զորքերին դիմակայելու անհրաժեշտությամբ: Ահմադ իբն Թուլունը Եգիպտոսում ստեղծեց պրոֆեսիոնալ բանակ ՝ կազմված թուրքերից, բերբերներից ու սուդանցիներից: Նրա օրոք ծաղկում ապրեցին գյուղատնտեսությունն ու առևտուրը, ծավալվեցին շինարարական աշխատանքներ. հյուսիսում կառուցվեց Ֆուստատ նոր քաղաքը, որի մզկիթը ոչնչով չէր զիջում Սամարայում գտնվող գլխավոր մզկիթին: Ահմադը սկսեց նաև դրամներ հատել , որոնց վրա ՝ խալիֆի անվան կողքին գրում էր իր անունը: Հետագայում եգիպտացի պատմաբանները Ահմադի կառավարման ժամանակաշրջանը անվանեցին « Եգիպտական պատմության ոսկեդար» : Չգոհանալով Եգիպտոսի , Սիրիայի և Պաղեստինի վրա ունեցած իշխանությամբ ՝ Ահմադ իբն Թուլունը սկսեց խառնվել Բաղդադի պալատական գործերին . 883 թվականին նա փորձեց ալ Մուվաֆֆակին զրկել իշխանությունից ի օգուտ նրա եղբոր՝ խալիֆ ալ Մութամիդի: Սակայն նրա այս ծրագիրը չիրագործվեց: 884 թվականին, իր փառքի գագաթնակետին հասած Ահմադ իբն Թուլունը մահացավ և , խալիֆայության ինքնավար մարզերում գործող սովորույթի համաձայն , էմիրի պաշտոնը ժառանգեց նրա 20-ամյա որդին ՝ Խումարավայհը, ով, հետևելով հոր օրինակին , իշխում էի ինքնուրույն և ավելի քիչ էր հաշվի նստում խալիֆի հետ: Զսպելով զանգիների ապստամբությունը և տեղեկանալով Ահմադ իբն Թուլունի մահվան մասին ՝ ալ Մուվաֆֆակը կրկին զորք է ուղարկում Եգիպտոս, որը պարտություն է կրում , ինչի արդյունքում խալիֆը ստիպված է լինում օրինականացնել Թուլունիների ժառանգական իշխանությունը և ընդունել Խումարավայհին և նրա ժառանգներին ՝ որպես Եգիպտոսի ու Սիրիայի տիրակալներ: Ալ Մուվաֆֆակի անունը պետք է նշվեր ուրբաթօրյա աղոթքի ժամին: Հաջորդ խալիֆան ՝ ալ Մուվաֆֆակի որդին, որպեսզի ամրապնդեր հարաբերությունները Թուլունիների հետ , ամուսնացավ Խումարավայհի դստեր հետ:

@@ Տող 1. / Տող 1. @@
 {{խմբագրում եմ| Hasmik.Man}}
 {{Տեղեկաքարտ պատմական երկիր
-| Անվանում = Թուլունիներ<br />طولونيون
+| Անվանում = Թուլունիներ<br /> طولونيون
 | Նախորդ1 =
 | Դրոշ_Նախորդ1=
@@ Տող 52. / Տող 52. @@
 == Աբբասյան խալիֆայության տրոհումը ==
+[[Պատկեր:Fragmentation of the Abbasid Caliphate.jpg|մինի|ձախից|Տրոհված Արաբական խալիֆայությունը ( 9-րդ դարի երկրորդ  կեսին և 10-րդ դարի սկզբին )]]
 -րդ դարի 2-րդ կեսին և 10-րդ դարի 1-ին կեսին [[խալիֆայություն]]ում աճեցին կենտրոնախույզ միտումները և սկսվեց նրա աստիճանական քայքայումը: Տնտեսության զարգացման տարբեր մակարդակով և տարբեր լեզուներով ու մշակութային ավանդույթներով միացած տարածքներով կազմված բազմազգ կայսրության գոյությունը միշտ էլ ամուր չի եղել և ունեցել է կարճ կյանք: [[Իսլամ]]ական պետությունը ևս բացառություն չեղավ: Այն առաջին հերթին պահվում էր հզոր զինվորական իշխանության հաշվին , և երբ կորցրին այդ հզորությունը, սկսվեց խալիֆայության դանդաղ տրոհումը: Արաբ -մուսուլմանների հաղթանակներից հետո ամենուրեք հսկայական չափերի հասած մուսուլմանական համայնքի հոգևոր և  քաղաքական կամքի  բարձրագույն արտահայտողը համարվեց խալիֆայության իշխանությունը , որը 9-րդ  դարի 2-րդ կեսից սկսեց թուլանալ: Միջդինաստիական ընդհարումների արդյունքում , որի հինք դրեցին [[ալ Ամին]]ն և [[ալ Մա՛մուն]]ը և քաղաքական վարչությունների միջև չդադարող պայքարը, սկսվեց  խալիֆայության քայքայումը տեղական դինաստիաների կողմից կառավարվող մի շարք [[նահանգ]]ների: Ստեղծված պայմաններից ելնելով [[խալիֆ]]ը ստիպված էր իշխանությունը կիսել տեղական էլիտայի հետ: Ձևականորեն ենթարկվելով կենտրոնական իշխանությանը ՝ մարզային առաջնորդները փաստորեն հրաժարվեցին ընդունել խալիֆի թե՛ հոգևոր , թե՛ աշխարհիկ իշխանությունը և հարկեր վճարել ընդհանուր պետական գանձարան: Խալիֆայության մայրաքաղաքում խռովություններն ու պալատական հեղաշրջումները բերեցին Բաղդադում կառավարող դինաստիայի հեղինակության անկմանը և ինչպես արևելյան , այնպես էլ արևմտյան նահանգներում նրա ազդեցության թուլացմանը: Հասարակության տարբեր խավերից հայտնվեցին մարդիկ , ովքեր իրենց շուրջը համախմբելով աղքատներին ՝ տեղական կառավարումը վերցնում էին իրենց ձեռքը ՝ խոստանալով վերջ տալ տեղական անարխիային , պետական իշխանության ինքնակամությանը և պա՛տպանել բնակիչներին ավազակներից ու շորթիչներից:Հաճախ աղքատության այդպիսի շարժումները ընդունում էին հոգևոր պատերազմենրի տեսք , եթե պետությունը չէր կարողանում պայքարել դրանց դեմ:
 == Թուլունիների հիմնումը. Ահմադ իբն Թուլուն ==
-[[Պատկեր:Kairo Ibn Tulun Moschee BW 4.jpg|մինի|ձախից|Ահմադ իբն Թուլունի մզկիթը Կահիրեում ( 9 -րդ դար )]]
+[[Պատկեր:Kairo Ibn Tulun Moschee BW 4.jpg|մինի|աջից|Ահմադ իբն Թուլունի մզկիթը Կահիրեում ( 9 -րդ դար )]]
 Առաջիններից մեկըմ որը կարողացավ անկախության հասնել Բաղդադի իշխանության նկատմամբ , ֆա Եգիպտոսի կառավարիչ Ահմադ իբն Թուլունն էր , ով դեռևս խալիֆ [[ալ Մութազզ]]ի կողմից խորթ հոր հետ ուղարկվել էր Եգիպտոս՝ գավառներում կենտրոնական իշխանության ֆինանսական շահերը ներկայացնելու: Ահմադը եռանդուն ու փառասեր աստիճանավոր էր: Կարճ ժամանակում նա կարողացավ գրավել գավառում լրիվ վերահսկողությունը, ինքն էլ դարձավ տեղապահ, Եգիպտոսը վերածեց Թուլունիների անկախ [[էմիրություն|էմիրության]] ( 868 - 905 ): Դա Եգիպտոսի տիրակալի ՝ խալիֆայության սահմաններում անկախության հասնելու առաջին փորձն էր: Բաղդադի խալիֆա ալ Մութամիդի եղբայրը ՝ [[ալ Մուվաֆֆակ]]ը , որ երկրի փաստացի կառավարիչն էր, Ահմադի մեջ տեսնում է առևտրական հակառակորդի, ով ոտնձգություն էր կատարել կենտրոնական իշխանության հետաքրքրություններին: Օգտվելով այն հանգամանքից , որ ալ Մուվաֆֆակի հիմնական ուժերը զբաղված են զանգիների հետ պատերազմով՝ Ահմադ իբն Թուլունը մտավ Սիրիա և Պաղեստին ու դրանք միացրեց իր տիրույթներին ՝ դա բացատրելով [[Բյուզանդիա]]յի զորքերին դիմակայելու անհրաժեշտությամբ:
 Ահմադ իբն Թուլունը Եգիպտոսում ստեղծեց պրոֆեսիոնալ բանակ ՝ կազմված [[թուրք]]երից, [[բերբեր]]ներից ու [[սուդանցի]]ներից: Նրա օրոք ծաղկում ապրեցին [[գյուղատնտեսություն]]ն  ու [[առևտուր]]ը, ծավալվեցին շինարարական աշխատանքներ. հյուսիսում կառուցվեց [[Ֆուստատ]] նոր քաղաքը, որի [[մզկիթ]]ը ոչնչով  չէր զիջում [[Սամարա]]յում գտնվող գլխավոր մզկիթին: Ահմադը սկսեց նաև դրամներ հատել , որոնց վրա ՝ խալիֆի անվան կողքին գրում էր իր անունը: Հետագայում եգիպտացի պատմաբանները Ահմադի կառավարման ժամանակաշրջանը անվանեցին « Եգիպտական պատմության ոսկեդար» : Չգոհանալով Եգիպտոսի , Սիրիայի և Պաղեստինի վրա ունեցած իշխանությամբ ՝ Ահմադ իբն Թուլունը սկսեց խառնվել Բաղդադի պալատական գործերին . [[883]] թվականին նա փորձեց ալ Մուվաֆֆակին զրկել  իշխանությունից ի օգուտ նրա եղբոր՝ խալիֆ ալ Մութամիդի: Սակայն նրա այս ծրագիրը չիրագործվեց: