«Աբուսահլ Ա Արծրունի»–ի խմբագրումների տարբերություն

Աբուսահլ-Համազասպ
Վասպուրականի արքա
Իշխանություն	958 - 968
Ծնվել է՝	անհայտ
Մահացել է՝	969 կամ 968
Նախորդ	Դերենիկ Ա Արծրունի
Հաջորդող	Աշոտ–Սահակ
Տոհմ	Արծրունիներ
	քաղաքական գործիչ և գերիշխան
Հայր	Գագիկ Արծրունի
Մայր	Մլքե Բագրատունի
Երեխաներ	Աշոտ–Սահակ, Գուրգեն-Խաչիկ և Սենեքերիմ-Հովհաննես
Հավատք	Հայ Առաքելական Եկեղեցի

Դիտել պատմությունը

← Նախորդ տարբ Հաջորդ տարբ →

Content deleted Content added

ՎիզուալԵլատեքստ

Գծային

13:26, 1 Օգոստոսի 2014-ի տարբերակ

Աբուսահլ Արծրունի կամ Աբուսահլ-Համազասպ (ծննդյան թվականն անհայտ – 972), Վասպուրականի թագավոր (958-972), Գագիկ Արծրունու որդին և Դերենիկ Արծրունու եղբայրը։

Պատմություն

Պատկեր:Հայ-Բագրատունիների-տերությունը-9-րդ-դարի-վերջին-և10-րդ-դարի-սկզբին-600x415.jpg

Բագրատունյաց Հայաստան

Վասպուրականի թագավոր Աբուսահլ-Համազասպը (Աբուսահլ Արծրունի), ծնվել է Վասպուրականի թագավորության մայրաքաղաք Վանում՝ նրա առաջին թագավոր Գագիկ-Խաչիկի ընտանիքում։ Իշխել է 958 թվականից` հաջորդելով ավագ եղբորը՝ Դերենիկին։ Շարունակելով հոր քաղաքականությունը՝ Վասպուրականի թագավորությունը տնտեսական և մշակութային մեծ վերելքի է պատրազտում։ Ամբողջ Վասպուրականով մեկ լայն շինարարություն ծավալվեց։^[3]

Վասպուրականի թագավորությունը հիմնադրվել է Հայաստանում ավատատիրական հարաբերությունների խորացման, ինչպես նաև արտաքին ուժերի միջամտության հետևանքով։ Վասպուրականի իշխան Գագիկը Ատրպատականի արաբական ամիրայության օգնությամբ անջատվել է Բագրատունյաց միասնական պետությունից և իրեն հռչակել անկախ թագավոր։

Վասպուրականի թագավորությունը ընդգրկել է հիմնականում Վասպուրական (բացառությամբ Գաբիթյան և Պարսպատունիք գավառների), Մոկք նահանգները, 910-ական թվականներին՝ նաև Այրարատի Մասյացոտն, Կոգովիտ, Բագրևանդ, Ծաղկոտն գավառները, Դվինն իր մերձակայքով, Աղձնիքի Սասուն և Կորճայքի Ճահուկ գավառը։

Վասպուրականի թագավորությունը Հայաստանի գավառական թագավորությունների շարքում ամենախոշորն Էր։ Գագիկ Արծրունու օրոք նրա տարածքը ձգվում Էր հյուսիսից հարավ՝ Արաքսից մինչև Կորդվաց լեռները և արևմուտքից արևելք՝ Վանա լճից մինչև Կապուտան (Ուրմիո) լիճը։ Հարավում նրա սահմանային գավառներն Էին Մոկաց աշխարհի հարավային շրջանները, Կորճայքի Ճահուկ գավառի հարավային սահմանը կազմող Մեծ Զավ գետը, արևելքից՝ Պարսկահայքի արևմտյան մի քանի շրջանները՝ Կարմիր գետի ավազանով։ Այնուհետև Կարմիր գետի և Արաքսի միախառնման կետից սահմանը Արաքսով ձգվում Էր մինչև Արտաշատի մոտերքը, ապա թեքվելով դեպի հարավ-արևմուտք՝ Աղիովիտ գավառի արևմտյան մասով հասնում Վանա լճին։ Թագա-վորության հիմնական մասն Էր Վասպուրականը, որը Մեծ Հայքի խոշորագույն նահանգն Էր և ուներ 35 գավառ։

11-րդ դարի սկզբին Վասպուրականի թագավորության գերակայությունը ճանաչել են Խլաթի ու Մանազկերտի ամիրայությունները։ Պետության մայրաքաղաքն էր Վանը, հոգևոր կենտրոն՝ Աղթամար կղզին։ Սակայն հետագայում հարկադրված ընդունել է Բագրատունիների գերիշխանությունը։ Եթե Գագիկ-Խաչիկի ու Դերենիկ-Աշոտի օրոք Վասպուրականի թագավորությունը տնտեսական և քաղաքական գործուն կապերի մեջ է եղել Անիի թագավորության և հարևան արաբական ամիրայությունների հետ, ապա Աբուսահլի օրոք հակվում է Բյուզանդիայի կողմը՝ դառնալով հունամոլ տարրերի ապաստան։ Աբուսահլ-Համազասպ հանդիսավորությամբ ընդունեց բյուգանդական կայսեր ներկայացուցիչ Պանդալեոնին (965), պատսպարեց հունադավանության պատճառով Անիից վտարված Վահան կաթողիկոսին (968)։

Աբուսահլի երեք որդիները՝ Աշոտ-Սահակը, Գուրգեն-Խաչիկը և Սենեքերիմ-Հովհաննեսը, իրար հաջորդելով, եղել են Վասպուրականի թագավորության վերջին արքաները՝ միասին իշխելով ավելի քան կես դար։

Տես նաև

Արտաքին հղումներ

Ծանոթագրություններ

↑ ^1,0 ^1,1 Հայկական սովետական հանրագիտարան (հայ.) / Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1974.
↑ ^2,0 ^2,1 Toumanoff C. Les dynasties de la Caucasie chrétienne de l'Antiquité jusqu'au xixe siècle (ֆր.): Tables généalogiques et chronologiques — Rome: 1990. — P. 103.
↑ http://www.lib.armedu.am

Նախորդող
Դերենիկ-Աշոտ 943-958

Վասպուրականի արքա
Աբուսահլ-Համազասպ
958 - 968

Հաջորդող
Աշոտ-Սահակ 968-977

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից։

[_5e5775e65518eefb-1] 1,0 ^1,1 Հայկական սովետական հանրագիտարան (հայ.) / Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1974.

[_a6f6d2daff08255c-2] 2,0 ^2,1 Toumanoff C. Les dynasties de la Caucasie chrétienne de l'Antiquité jusqu'au xixe siècle (ֆր.): Tables généalogiques et chronologiques — Rome: 1990. — P. 103.

[3] ttp://www.lib.armedu.am

[1]

[2]

[3]

@@ Տող 12. / Տող 12. @@
 |թագուհի=
 }}
 '''Աբուսահլ Արծրունի''' կամ '''Աբուսահլ-Համազասպ''' (ծննդյան թվականն անհայտ – [[972]]), [[Վասպուրականի թագավորություն|Վասպուրականի թագավոր]] ([[958]]-[[972]]), [[Գագիկ Արծրունի|Գագիկ Արծրունու]] որդին և [[Դերենիկ Արծրունի|Դերենիկ Արծրունու]] եղբայրը։
 == Պատմություն==
 [[Պատկեր:Հայ-Բագրատունիների-տերությունը-9-րդ-դարի-վերջին-և10-րդ-դարի-սկզբին-600x415.jpg|մինի|[[Բագրատունյաց Հայաստան]]]]
-[[Վասպուրական]]ի թագավոր Աբուսահլ-Համազասպը (Աբուսահլ Արծրունի), ծնվել է [[Վասպուրականի թագավորություն|Վասպուրականի թագավորության]] [[մայրաքաղաք]] [[Վան]]ում՝ նրա առաջին թագավոր [[Գագիկ-Խաչիկ]]ի ընտանիքում: Իշխել է [[958]] թվականից` հաջորդելով ավագ եղբորը՝ [[Դերենիկ Ա Արծրունի|Դերենիկ]]ին: Շարունակելով հոր քաղաքականությունը՝ Վասպուրականի թագավորությունը [[Տնտեսություն|տնտեսական]] և [[Մշակույթ|մշակութային]] մեծ վերելքի է պատրազտում: Ամբողջ [[Վասպուրական]]ով մեկ լայն շինարարություն ծավալվեց:<ref>www.lib.armedu.am</ref>
+[[Վասպուրական]]ի թագավոր Աբուսահլ-Համազասպը (Աբուսահլ Արծրունի), ծնվել է [[Վասպուրականի թագավորություն|Վասպուրականի թագավորության]] [[մայրաքաղաք]] [[Վան]]ում՝ նրա առաջին թագավոր [[Գագիկ-Խաչիկ]]ի ընտանիքում։ Իշխել է [[958]] թվականից` հաջորդելով ավագ եղբորը՝ [[Դերենիկ Ա Արծրունի|Դերենիկ]]ին։ Շարունակելով հոր քաղաքականությունը՝ Վասպուրականի թագավորությունը [[Տնտեսություն|տնտեսական]] և [[Մշակույթ|մշակութային]] մեծ վերելքի է պատրազտում։ Ամբողջ [[Վասպուրական]]ով մեկ լայն շինարարություն ծավալվեց։<ref>http://www.lib.armedu.am</ref>
 Վասպուրականի թագավորությունը հիմնադրվել է [[Հայաստան]]ում [[Ավատատիրություն|ավատատիրական]] հարաբերությունների խորացման, ինչպես նաև [[Արաբական խալիֆայություն|արտաքին ուժերի]] միջամտության հետևանքով։ Վասպուրականի իշխան Գագիկը [[Ատրպատական]]ի [[արաբ]]ական ամիրայության օգնությամբ անջատվել է [[Բագրատունյաց Հայաստան|Բագրատունյաց միասնական պետություն]]ից և իրեն հռչակել անկախ [[թագավոր]]։
@@ Տող 27. / Տող 27. @@
 [[11-րդ դար]]ի սկզբին Վասպուրականի թագավորության գերակայությունը ճանաչել են [[Խլաթ]]ի ու [[Մանազկերտ]]ի ամիրայությունները։ Պետության [[մայրաքաղաք]]ն էր [[Վան]]ը, հոգևոր կենտրոն՝ [[Աղթամար]] կղզին։ Սակայն հետագայում հարկադրված ընդունել է Բագրատունիների գերիշխանությունը։ Եթե Գագիկ-Խաչիկի ու Դերենիկ-Աշոտի օրոք Վասպուրականի թագավորությունը [[Տնտեսություն|տնտեսական]] և [[Քաղաքականություն|քաղաքական]] գործուն կապերի մեջ է եղել Անիի թագավորության և հարևան արաբական ամիրայությունների հետ, ապա Աբուսահլի օրոք հակվում է [[Բյուզանդիա]]յի կողմը՝ դառնալով հունամոլ տարրերի ապաստան։ Աբուսահլ-Համազասպ հանդիսավորությամբ ընդունեց բյուգանդական կայսեր ներկայացուցիչ Պանդալեոնին ([[965]]), պատսպարեց հունադավանության պատճառով [[Անի]]ից վտարված Վահան կաթողիկոսին ([[968]])։
-Աբուսահլի երեք որդիները՝ [[Աշոտ-Սահակ]]ը, [[Գուրգեն-Խաչիկ]]ը և [[Սենեքերիմ-Հովհաննես]]ը, իրար հաջորդելով, եղել են Վասպուրականի թագավորության վերջին արքաները՝ միասին իշխելով ավելի քան կես դար:
+Աբուսահլի երեք որդիները՝ [[Աշոտ-Սահակ]]ը, [[Գուրգեն-Խաչիկ]]ը և [[Սենեքերիմ-Հովհաննես]]ը, իրար հաջորդելով, եղել են Վասպուրականի թագավորության վերջին արքաները՝ միասին իշխելով ավելի քան կես դար։
 [[Պատկեր:Ахтамар Сурб Хач.jpg|մինի|ձախից|[[Աղթամարի Սուրբ Խաչ եկեղեցի]]]]
@@ Տող 51. / Տող 51. @@
  }}
 {{ՀՍՀ}}
 [[Կատեգորիա:Հայոց պատմություն]]
 [[Կատեգորիա:Հայոց արքաներ]]