«Լատվիական Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետություն»–ի խմբագրումների տարբերություն

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Content deleted Content added
Տող 56. Տող 56.
== Արդյունաբերություն ==
== Արդյունաբերություն ==
Խորհրդային շինարարության տարիներին ԼԽՍՀ դարձել է ինդուստրիալ-ագրարային հանրապետություն։ ԽՍՀՄ ժողովրդական տնտեսության մեջ այն առանձնանում է առաջին հերթին [[մեքենաշինություն|մեքենաշինությամբ]], թեթև և սննդի արդյունաբերությամբ։ Արդյունաբերության արտադրանքը 1980-ին 45 անգամ գերազանցել է 1940-ի ծավալը։ Էներգիայի հիմքը կազմում է բերովի վառելանյութը։ Աշխատում են [[Պլավինյաս]]ի, [[Կեգում]]ի և Ռիգայի խոշոր հէկերը։ Արդյունաբերության գլխավոր ճյուղերն են մեքենաշինությունը և մետաղամշակությունը (սարքերի, տրանսպորտային և էներգատար մեքենաների, անասնապահական և կերարտադրության մեքենաների, կապի միջոցների, էլեկտրատեխնիկայի և ռադիոէլեկտրոնիկայի արտադրություն)։ Արդյունաբերության հիմնական կենտրոններն են Ռիգան և [[Դաուգավպիլս]]ը։
Խորհրդային շինարարության տարիներին ԼԽՍՀ դարձել է ինդուստրիալ-ագրարային հանրապետություն։ ԽՍՀՄ ժողովրդական տնտեսության մեջ այն առանձնանում է առաջին հերթին [[մեքենաշինություն|մեքենաշինությամբ]], թեթև և սննդի արդյունաբերությամբ։ Արդյունաբերության արտադրանքը 1980-ին 45 անգամ գերազանցել է 1940-ի ծավալը։ Էներգիայի հիմքը կազմում է բերովի վառելանյութը։ Աշխատում են [[Պլավինյաս]]ի, [[Կեգում]]ի և Ռիգայի խոշոր հէկերը։ Արդյունաբերության գլխավոր ճյուղերն են մեքենաշինությունը և մետաղամշակությունը (սարքերի, տրանսպորտային և էներգատար մեքենաների, անասնապահական և կերարտադրության մեքենաների, կապի միջոցների, էլեկտրատեխնիկայի և ռադիոէլեկտրոնիկայի արտադրություն)։ Արդյունաբերության հիմնական կենտրոններն են Ռիգան և [[Դաուգավպիլս]]ը։
[[Պատկեր:Rafik 2007.jpg|մինի|ՌԱՖ (Ռիգայի ավտոֆաբրիկա)]]
[[Պատկեր:Rafik 2007.jpg|մինի|ձախից|ՌԱՖ (Ռիգայի ավտոֆաբրիկա)]]
Քիմիական արդյունաբերությունը արտադրում է [[մանրաթելեր]] ու թելեր, ապակեթելեր, խողովակներ, խողովակատարերի դետալներ են (Դաուգավպիլս, Օլայնե)։ Անտառաարդյունաբերության մեջ առանձնանում է կահույքի և լուցկու արտադրությունը։ Թեթև արդյունաբերության մեջ հատկապես զարգացած է տրիկոտաժի արտադրությունը։ Զարգացած է նաև սննդի արդյունաբերությունը։ Համախառն արտադրանքը գյուղատնտեսության մեջ 1940-ի համեմատ 1980-ին ավելացել է 1,4 անգամ։ Գյուղատնտեսական հողահանդակները 1980-ին կազմել էին 2,5 մլն [[հեկտար]], այդ թվում՝ 1,7 մլն հեկտար վարելահող։ Մեծ նշանակություն ունի մելիորացիան։ Չորացվող հողերի մակերեսը 1980-ին հասել է 1844,9 հազար հեկտարի։ ԼԽՍՀ գյուղատնտեսությունն ունի անասնապահական ուղղվածություն։ Գյուղատնտեսական համախառն արտադրանքի 71% ֊ը ստացվում է անասնապահությունից։ Տարածված է [[մեղվաբուծություն]]ը, լճակային ձկնաբուծությունը և գազանաբուծությունը։ Աճեցնում են ջրաքիս, աղվես և բևեռաղվես։ Փոխադրումներ կատարվում են հիմնականում [[երկաթուղի|երկաթուղով]] և ծովով։ Երկաթուղիների երկարությունը 2380 կմ է (1980), ավտոճանապարհներինը՝ 27100 կմ, այդ թվում կոշտ ծածկով՝ 16900 կմ։ Նավահանգիստներն են Ռիգան, [[Լիեպայա]]ն և Վենտսպիլսը։ Զարգացած են օդային տրանսպորտը և գետային փոխադրումները։ Ազգային եկամուտը 1980-ին 1970-ի համեմատությամբ ավելացել է 1,6 անգամ։ [[1980]]-ի վերջին քաղաքային բնակության ֆոնդի ընդհանուր մակերեսը կազմել է 27,9 մլն մ քառակուսի։
Քիմիական արդյունաբերությունը արտադրում է [[մանրաթելեր]] ու թելեր, ապակեթելեր, խողովակներ, խողովակատարերի դետալներ են (Դաուգավպիլս, Օլայնե)։ Անտառաարդյունաբերության մեջ առանձնանում է կահույքի և լուցկու արտադրությունը։ Թեթև արդյունաբերության մեջ հատկապես զարգացած է տրիկոտաժի արտադրությունը։ Զարգացած է նաև սննդի արդյունաբերությունը։ Համախառն արտադրանքը գյուղատնտեսության մեջ 1940-ի համեմատ 1980-ին ավելացել է 1,4 անգամ։ Գյուղատնտեսական հողահանդակները 1980-ին կազմել էին 2,5 մլն [[հեկտար]], այդ թվում՝ 1,7 մլն հեկտար վարելահող։ Մեծ նշանակություն ունի մելիորացիան։ Չորացվող հողերի մակերեսը 1980-ին հասել է 1844,9 հազար հեկտարի։ ԼԽՍՀ գյուղատնտեսությունն ունի անասնապահական ուղղվածություն։ Գյուղատնտեսական համախառն արտադրանքի 71% ֊ը ստացվում է անասնապահությունից։ Տարածված է [[մեղվաբուծություն]]ը, լճակային ձկնաբուծությունը և գազանաբուծությունը։ Աճեցնում են ջրաքիս, աղվես և բևեռաղվես։ Փոխադրումներ կատարվում են հիմնականում [[երկաթուղի|երկաթուղով]] և ծովով։ Երկաթուղիների երկարությունը 2380 կմ է (1980), ավտոճանապարհներինը՝ 27100 կմ, այդ թվում կոշտ ծածկով՝ 16900 կմ։ Նավահանգիստներն են Ռիգան, [[Լիեպայա]]ն և Վենտսպիլսը։ Զարգացած են օդային տրանսպորտը և գետային փոխադրումները։ Ազգային եկամուտը 1980-ին 1970-ի համեմատությամբ ավելացել է 1,6 անգամ։ [[1980]]-ի վերջին քաղաքային բնակության ֆոնդի ընդհանուր մակերեսը կազմել է 27,9 մլն մ քառակուսի։



04:39, 12 Հուլիսի 2014-ի տարբերակ


Լատվիական Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետություն
Latvijas Padomju Sociālistiskā Republika
 Ռուսական կայսրություն 1940 - 1991 Լատվիա 
Քարտեզ


(1940 թ.)

Քարտեզ2

Պատկեր:Latvian SSR 1940.jpg
(1940 թ.)

Ընդհանուր տեղեկանք
Մայրաքաղաք Ռիգա
Մակերես 64,589 կմ2(1989 թ.)
Բնակչություն 2,666,567 (1989 թ.)
Լեզու ռուսերեն, լատիշերեն
Ազգություն լատիշներ, ռուսներ, ուկրաինացիներ, բելոռուսներ, լեհեր և ուրիշներ
Արժույթ ԽՍՀՄ ռուբլի
Իշխանություն
Պետական կարգ ԽՍՀ

Լատվիական Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետություն ԼԽՍՀ (Լատվիա) Գտնվում է ԽՍՀՄ եվրոպական մասի հյուսիսարևմուտքում։ Արևմուտքից ողողվում է Բալթիկ ծովի և Ռիգայի ծոցի ջրերով։ Տարածությունը՝ 63,7 հազար կմ քառակուսի։ Բնակչությունը 2589 հազար (1984)։ Ազգության կազմը (1979-ին, հազար մարդ), լատիշներ՝ 1344, ռուսներ՝ 821, բելառուսներ՝ 112, ուկրաինացիներ՝ 67, լեհեր 63 և այլք։ Միջին խտությունը՝ 1 կմ քառակուսու վրա 40,3 մարդ (1983)։ Մայրաքաղաքը՝ Ռիգա (875 հազար բնակիչ՝ 1984)։ Խոշոր քաղաքներն են՝ Դաուգավպիլսը (122), Լիեպայան (109)։ Նոր քաղաքներից են Օլայնեն, Ատուչկան։ Վարչականորեն բաժանվում է 26 շրջանի։ Ունի 56 քաղաք, 37 քտա։ Մակերևույթը հարթավայրային է։

Պատմություն

Լատվիական ռազմական զինանշան

1919-ի հունվարին կազմվեց Լատվիական Խորհրդային Աոցիալիստական Հանրապետությունը։ 1920-ի սկզբին իշխանությունը զավթեց ազգային բուրժուազիան։ Ատեղծվեց բուրժուական հանրապետություն։ 1934-ին Լատվիայում կատարվեց ֆաշիստական հեղաշրջում։ 1940-ի հունիսին լատվիական աշխատավորները տապալեցին ֆաշիստական կառավարությունը և վերականգնեցին սովետական իշխանությունը։ Հուլիսի 21-ին կազմվեց ԼԽՍՀ, որը 1940օգոստոսի 5-ին մտավ ԽՍՀՄ կազմի մեջ։ Հայրենական մեծ պատերազմի (1941—1945) ժամանակ ֆաշիստական Գերմանիայի կողմից օկուպացված Լատվիայի տարածքը ազատագրվեց 1944-ից մինչև 1945-ի մայիսը։ Կոմունիստական կուսակցության ղեկավարությամբ անցկացվող ինդուստրացման, կոլեկտիվացման և կուլտուրական հեղափոխության շնորհիվ Լատվիայում հիմնականում կառուցվել է սոցիալիստական հասարակարգ։ 1983-ի հունվարի 1-ի դրությամբ Լատվիայի կոմկուսը ուներ 162045 անդամ և 5422 անդամության թեկնածու։ Լենինյան կոմերիտմիության շարքերում ընդգրկված էր 306461 մարդ, հանրապետությունում կար 1454093 արհմիության անդամ։ ԼԽՍՀ աշխատավորությունը, ԽՍՀՄ եղբայրական մյուս ժողովուրդների հետ, ետպատերազմյան հնգամյակներում մեծ հաջողությունների է հասել կոմունիստական հասարակարգի կառուցման գործում։ Հանրապետությունը պարգևատրվել է Լենինի (1965), ժողովուրդների բարեկամության (1972) և հոկտեմբերյան հեղափոխության (1980) շքանշաններով։

Արդյունաբերություն

Խորհրդային շինարարության տարիներին ԼԽՍՀ դարձել է ինդուստրիալ-ագրարային հանրապետություն։ ԽՍՀՄ ժողովրդական տնտեսության մեջ այն առանձնանում է առաջին հերթին մեքենաշինությամբ, թեթև և սննդի արդյունաբերությամբ։ Արդյունաբերության արտադրանքը 1980-ին 45 անգամ գերազանցել է 1940-ի ծավալը։ Էներգիայի հիմքը կազմում է բերովի վառելանյութը։ Աշխատում են Պլավինյասի, Կեգումի և Ռիգայի խոշոր հէկերը։ Արդյունաբերության գլխավոր ճյուղերն են մեքենաշինությունը և մետաղամշակությունը (սարքերի, տրանսպորտային և էներգատար մեքենաների, անասնապահական և կերարտադրության մեքենաների, կապի միջոցների, էլեկտրատեխնիկայի և ռադիոէլեկտրոնիկայի արտադրություն)։ Արդյունաբերության հիմնական կենտրոններն են Ռիգան և Դաուգավպիլսը։

ՌԱՖ (Ռիգայի ավտոֆաբրիկա)

Քիմիական արդյունաբերությունը արտադրում է մանրաթելեր ու թելեր, ապակեթելեր, խողովակներ, խողովակատարերի դետալներ են (Դաուգավպիլս, Օլայնե)։ Անտառաարդյունաբերության մեջ առանձնանում է կահույքի և լուցկու արտադրությունը։ Թեթև արդյունաբերության մեջ հատկապես զարգացած է տրիկոտաժի արտադրությունը։ Զարգացած է նաև սննդի արդյունաբերությունը։ Համախառն արտադրանքը գյուղատնտեսության մեջ 1940-ի համեմատ 1980-ին ավելացել է 1,4 անգամ։ Գյուղատնտեսական հողահանդակները 1980-ին կազմել էին 2,5 մլն հեկտար, այդ թվում՝ 1,7 մլն հեկտար վարելահող։ Մեծ նշանակություն ունի մելիորացիան։ Չորացվող հողերի մակերեսը 1980-ին հասել է 1844,9 հազար հեկտարի։ ԼԽՍՀ գյուղատնտեսությունն ունի անասնապահական ուղղվածություն։ Գյուղատնտեսական համախառն արտադրանքի 71% ֊ը ստացվում է անասնապահությունից։ Տարածված է մեղվաբուծությունը, լճակային ձկնաբուծությունը և գազանաբուծությունը։ Աճեցնում են ջրաքիս, աղվես և բևեռաղվես։ Փոխադրումներ կատարվում են հիմնականում երկաթուղով և ծովով։ Երկաթուղիների երկարությունը 2380 կմ է (1980), ավտոճանապարհներինը՝ 27100 կմ, այդ թվում կոշտ ծածկով՝ 16900 կմ։ Նավահանգիստներն են Ռիգան, Լիեպայան և Վենտսպիլսը։ Զարգացած են օդային տրանսպորտը և գետային փոխադրումները։ Ազգային եկամուտը 1980-ին 1970-ի համեմատությամբ ավելացել է 1,6 անգամ։ 1980-ի վերջին քաղաքային բնակության ֆոնդի ընդհանուր մակերեսը կազմել է 27,9 մլն մ քառակուսի։

Գիտություն

Պատկեր:Latvian academy of sciences.jpg
Լատվիայի գիտությունների ակադեմիա

1939-ին հանրապետության 9—49 տարիքի բնակչության մեջ գրագիտությունը կազմում էր 92,7% ։ 1979-ին այն կազմեց 99,8% ։ 1980-ին մշտական նախադպրոցական հաստատություններում ընդգրկված էր 114 հազար երեխա։ 1982—83 ուս․ տարում 0,9 հազար դպրոցներում սովորում էր 0,4 մլն աշակերտ, 81 պրոֆտեխուսումնարաններում՝ 36,9 հազար սովորող, 55 միջնակարգ մասնագիտական ուս․ հաստատություններում՝ 40,6 հազար, 10 բուհերում՝ 46,6 հազար ուսանող։ Խոշորագույն բուհերն են Լատվիական համալսարանը, Ռիգայի պոլիտեխնիկական, Ռիգայի բժշկական ինստիտուտները և Լատվիական գյուղատնտեսական ակադեմիան։ Հանրապետության առաջատար գիտական հաստատությունները մտնում են ԼԽՍՀ ԳԱ-ի մեջ։ 1980-ին գիտական հաստատություններում և բուհերում աշխատում էր 12,6 հազար գիտական աշխատող։ Խոշորագույն գրադարանը Վ․ Լացիսի անվան պետական գրադարանն է։ 1982-ին աշխատում էին 10 թատրոն, 1,2 հազար կինոսարքավորում, 0,9 հազար ակումբային հաստատություն, 1,4 հազար մասսայական գրադարան, 68 թանգարան։ 1982-ին հրատարակվել է 2274 անուն գիրք և բրոշյուր՝ 15,98 մլն տպաքանակով, 112 ամսագիր՝ 56,3 մլն տարեկան ընդհանուր տպաքանակով, 105 թերթ՝ 321,4 մլն տարեկան տպաքանակով։ Գրքերը, ամսագրերը և թերթերը հրատարակվում են լատիշերեն և ռուսերեն։ Լատվիական հեռագրական գործակալությունը հիմնվել է 1940-ին, գրքերի պալատը՝ 1940-ին։ Առաջին ռադիոհաղորդումները սկսվել են Ռիգայում 1925-ին։ 1954-ից գործում է Ռիգայի հեռուստատեսային ստուդիան։ Հաղորդումները տրվում են լատիշերեն և ռուսերեն։ 1982-ին հանրապետությունում կար 183 հիվանդանոցային հիմնարկ՝ 35,2 հազար մահճակալով։ Աշխատում էր 11,6 հազար բժիշկ և 29,2 հազար միջին բուժանձնակազմ։ Մեծ ճանաչում ունեն Բալդոնե, Յուրմալա և մյուս առողջարանները։

Պատկերասրահ

Տեսարան Լատվիայի մայրաքաղաք Ռիգայից Բալթիկ ծովի տեսարանը Յուրմալայից Տեսարան Դաուգավպիլսից Ռիգայի նավահանգիստը
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից։