«Արյունաստեղծում»–ի խմբագրումների տարբերություն
ավելացվեց Կատեգորիա:Բժշկություն ՀոթՔաթ գործիքով |
չ clean up, փոխարինվեց: ` → ՝ oգտվելով ԱՎԲ |
||
| Տող 1. | Տող 1. | ||
'''Արյունաստեղծում''', [[հեմոպոեզ]] ({{lang-gr|αίμα}} - [[արյուն]] և {{lang-gr|ποίησις}} - պատրաստում, ստեղծում), [[մարդ]]ու և [[կենդանի]]ների [[օրգանիզմ]]ում արյան [[բջիջ]]ների առաջացումը, զարգացումն ու հասունացումը։ Արյունաստեղծումը [[անողնաշարավոր կենդանիներ]]ի օրգանիզմում տեղի է ունենում [[խոռոչ]]ային [[հեղուկ]]ներում և արյան մեջ, մարդու և [[ողնաշարավոր կենդանի]]ների օրգանիզմում՝ հատուկ արյունաստեղծ օրգաններում ([[ոսկրածուծ]], [[փայծաղ]], [[ավշային հանգույց]]ներ, [[ռեթիկուլո-էնդոթելային համակարգ]])։ [[Սաղմ]]նային զարգացման վաղ շրջանում արյան մարմնիկները գոյանում են պտղի մեզենքիմում։ Ներարգանդային կյանքի հետագա շրջանում գլխավոր արյունաստեղծ օրգանը դառնում է [[լյարդ]]ը, իսկ վերջում՝ ոսկրածուծը։ Օրգանիզմի բնականոն կենսագործունեության պայմաններում անընդհատ տեղի է ունենում արյան բջիջների ստեղծում և ոչնչացում։ Օրինակ՝ [[էրիթրոցիտ]]ների [[կյանք]]ի միջին տևողությունը 100 [[օր]] է, սակայն արյունաստեղծման շնորհիվ նրանց քանակն արյան մեջ մնում է հարաբերականորեն հաստատուն։ |
'''Արյունաստեղծում''', [[հեմոպոեզ]] ({{lang-gr|αίμα}} - [[արյուն]] և {{lang-gr|ποίησις}} - պատրաստում, ստեղծում), [[մարդ]]ու և [[կենդանի]]ների [[օրգանիզմ]]ում արյան [[բջիջ]]ների առաջացումը, զարգացումն ու հասունացումը։ Արյունաստեղծումը [[անողնաշարավոր կենդանիներ]]ի օրգանիզմում տեղի է ունենում [[խոռոչ]]ային [[հեղուկ]]ներում և արյան մեջ, մարդու և [[ողնաշարավոր կենդանի]]ների օրգանիզմում՝ հատուկ արյունաստեղծ օրգաններում ([[ոսկրածուծ]], [[փայծաղ]], [[ավշային հանգույց]]ներ, [[ռեթիկուլո-էնդոթելային համակարգ]])։ [[Սաղմ]]նային զարգացման վաղ շրջանում արյան մարմնիկները գոյանում են պտղի մեզենքիմում։ Ներարգանդային կյանքի հետագա շրջանում գլխավոր արյունաստեղծ օրգանը դառնում է [[լյարդ]]ը, իսկ վերջում՝ ոսկրածուծը։ Օրգանիզմի բնականոն կենսագործունեության պայմաններում անընդհատ տեղի է ունենում արյան բջիջների ստեղծում և ոչնչացում։ Օրինակ՝ [[էրիթրոցիտ]]ների [[կյանք]]ի միջին տևողությունը 100 [[օր]] է, սակայն արյունաստեղծման շնորհիվ նրանց քանակն արյան մեջ մնում է հարաբերականորեն հաստատուն։ |
||
Արյունաստեղծման վերաբերյալ ներկայումս ընդունված է ունիտար տեսությունը, ըստ որի, արյան բոլոր [[բջիջ]]ները սկիզբ են առնում ընդհանուր, չտարբերակված մայր բջջից՝ [[հեմոցիտոբլաստ]]ից։ Շնորհիվ հեմոցիտոբլաստի բարդ բաժանման և վերափոխման արյան մեջ են անցնում լիովին հասունացած բջիջներ՝ [[էրիթրոցիտ]]ներ, [[լեյկոցիտ]]ներ և [[թրոմբոցիտ]]ներ։ Յուրաքանչյուր բջիջ զարգացման ընթացքում ենթարկվում է յուրահատուկ փոխակերպման։ Արյունաստեղծման պրոցեսը կազմված է հետևյալ բաժիններից․ |
Արյունաստեղծման վերաբերյալ ներկայումս ընդունված է ունիտար տեսությունը, ըստ որի, արյան բոլոր [[բջիջ]]ները սկիզբ են առնում ընդհանուր, չտարբերակված մայր բջջից՝ [[հեմոցիտոբլաստ]]ից։ Շնորհիվ հեմոցիտոբլաստի բարդ բաժանման և վերափոխման արյան մեջ են անցնում լիովին հասունացած բջիջներ՝ [[էրիթրոցիտ]]ներ, [[լեյկոցիտ]]ներ և [[թրոմբոցիտ]]ներ։ Յուրաքանչյուր բջիջ զարգացման ընթացքում ենթարկվում է յուրահատուկ փոխակերպման։ Արյունաստեղծման պրոցեսը կազմված է հետևյալ բաժիններից․ |
||
1․ [[էրիթրոպոեզ]]՝ էրիթրոցիտների ստեղծում, տեղի է ունենում ոսկրածուծում։ |
1․ [[էրիթրոպոեզ]]՝ էրիթրոցիտների ստեղծում, տեղի է ունենում ոսկրածուծում։ |
||
2․ [[Լեյկոպոեզ]]՝ լեյկոցիտների ստեղծում, տեղի է ունենում [[ավշային հանգույց]]ներում, փայծաղում և ոսկրածուծում։ |
2․ [[Լեյկոպոեզ]]՝ լեյկոցիտների ստեղծում, տեղի է ունենում [[ավշային հանգույց]]ներում, փայծաղում և ոսկրածուծում։ |
||
3․ [[Թրոմբոցիտոպոեզ]]՝ թրոմբոցիտների կամ արյան թիթեղիկների ստեղծում, տեղի է ունենում ոսկրածուծում։ Արյունաստեղծման պրոցեսը կարգավորվում է բարդ նյարդա-հումորալ ճանապարհներով և սերտորեն կապված է օրգանիզմի [[Նյութափոխանակություն|նյութափոխանակության]], ինչպես նաև ներզատիչ [[գեղձ]]երի և [[ստամոքս-աղիքային համակարգ]]ի գործունեության հետ։ Օրգանիզմում արյան բջիջների, հատկապես էրիթրոցիտների առաջացման համար կարևոր նշանակություն ունեն [[հյուսվածք]]ներում [[Թթվածին|թթվածնի]] մասնակային (պարցիալ) [[ճնշում]]ը, սննդի հետ ընդունած որոշ [[սպիտակուց]]ների, [[երկաթ]]ի, [[կոբալտ]]ի, [[ֆոլաթթու|ֆոլաթթվի]], B<sub>6</sub>, B<sub>12</sub>, C վիտամինների և այլ նյութերի յուրացումը։ Վերոհիշյալ նյութերի անբավարարության, զանազան թունավորումների և հիվանդությունների դեպքում առաջանում են արյունաստեղծման խանգարումներ, որոնց հետևանքով փոփոխվում է շրջանառվող արյան բաղադրությունը (տես [[Սակավարյունություն]] և [[Լեյկոզ]])։ |
3․ [[Թրոմբոցիտոպոեզ]]՝ թրոմբոցիտների կամ արյան թիթեղիկների ստեղծում, տեղի է ունենում ոսկրածուծում։ Արյունաստեղծման պրոցեսը կարգավորվում է բարդ նյարդա-հումորալ ճանապարհներով և սերտորեն կապված է օրգանիզմի [[Նյութափոխանակություն|նյութափոխանակության]], ինչպես նաև ներզատիչ [[գեղձ]]երի և [[ստամոքս-աղիքային համակարգ]]ի գործունեության հետ։ Օրգանիզմում արյան բջիջների, հատկապես էրիթրոցիտների առաջացման համար կարևոր նշանակություն ունեն [[հյուսվածք]]ներում [[Թթվածին|թթվածնի]] մասնակային (պարցիալ) [[ճնշում]]ը, սննդի հետ ընդունած որոշ [[սպիտակուց]]ների, [[երկաթ]]ի, [[կոբալտ]]ի, [[ֆոլաթթու|ֆոլաթթվի]], B<sub>6</sub>, B<sub>12</sub>, C վիտամինների և այլ նյութերի յուրացումը։ Վերոհիշյալ նյութերի անբավարարության, զանազան թունավորումների և հիվանդությունների դեպքում առաջանում են արյունաստեղծման խանգարումներ, որոնց հետևանքով փոփոխվում է շրջանառվող արյան բաղադրությունը (տես [[Սակավարյունություն]] և [[Լեյկոզ]])։ |
||
Խորհրդահայ բժիշկներ Թ․Իստամանովան, Հ․Մարկոսյանը, Ռ․Հարությունյանը, Ռ․Դուրինյանը, Է․Անդրեասյանը և ուրիշներ կատարել են մի շարք կարևոր |
Խորհրդահայ բժիշկներ Թ․Իստամանովան, Հ․Մարկոսյանը, Ռ․Հարությունյանը, Ռ․Դուրինյանը, Է․Անդրեասյանը և ուրիշներ կատարել են մի շարք կարևոր ուսումնասիրություններ՝ նվիրված արյունաստեղծման պրոցեսների նյարդային և հումորալ կարգավորմանը։ |
||
{{ՀՍՀ}} |
{{ՀՍՀ}} |
||
14:56, 19 Հունիսի 2014-ի տարբերակ
Արյունաստեղծում, հեմոպոեզ (հունարեն՝ αίμα - արյուն և հունարեն՝ ποίησις - պատրաստում, ստեղծում), մարդու և կենդանիների օրգանիզմում արյան բջիջների առաջացումը, զարգացումն ու հասունացումը։ Արյունաստեղծումը անողնաշարավոր կենդանիների օրգանիզմում տեղի է ունենում խոռոչային հեղուկներում և արյան մեջ, մարդու և ողնաշարավոր կենդանիների օրգանիզմում՝ հատուկ արյունաստեղծ օրգաններում (ոսկրածուծ, փայծաղ, ավշային հանգույցներ, ռեթիկուլո-էնդոթելային համակարգ)։ Սաղմնային զարգացման վաղ շրջանում արյան մարմնիկները գոյանում են պտղի մեզենքիմում։ Ներարգանդային կյանքի հետագա շրջանում գլխավոր արյունաստեղծ օրգանը դառնում է լյարդը, իսկ վերջում՝ ոսկրածուծը։ Օրգանիզմի բնականոն կենսագործունեության պայմաններում անընդհատ տեղի է ունենում արյան բջիջների ստեղծում և ոչնչացում։ Օրինակ՝ էրիթրոցիտների կյանքի միջին տևողությունը 100 օր է, սակայն արյունաստեղծման շնորհիվ նրանց քանակն արյան մեջ մնում է հարաբերականորեն հաստատուն։
Արյունաստեղծման վերաբերյալ ներկայումս ընդունված է ունիտար տեսությունը, ըստ որի, արյան բոլոր բջիջները սկիզբ են առնում ընդհանուր, չտարբերակված մայր բջջից՝ հեմոցիտոբլաստից։ Շնորհիվ հեմոցիտոբլաստի բարդ բաժանման և վերափոխման արյան մեջ են անցնում լիովին հասունացած բջիջներ՝ էրիթրոցիտներ, լեյկոցիտներ և թրոմբոցիտներ։ Յուրաքանչյուր բջիջ զարգացման ընթացքում ենթարկվում է յուրահատուկ փոխակերպման։ Արյունաստեղծման պրոցեսը կազմված է հետևյալ բաժիններից․
1․ էրիթրոպոեզ՝ էրիթրոցիտների ստեղծում, տեղի է ունենում ոսկրածուծում։
2․ Լեյկոպոեզ՝ լեյկոցիտների ստեղծում, տեղի է ունենում ավշային հանգույցներում, փայծաղում և ոսկրածուծում։
3․ Թրոմբոցիտոպոեզ՝ թրոմբոցիտների կամ արյան թիթեղիկների ստեղծում, տեղի է ունենում ոսկրածուծում։ Արյունաստեղծման պրոցեսը կարգավորվում է բարդ նյարդա-հումորալ ճանապարհներով և սերտորեն կապված է օրգանիզմի նյութափոխանակության, ինչպես նաև ներզատիչ գեղձերի և ստամոքս-աղիքային համակարգի գործունեության հետ։ Օրգանիզմում արյան բջիջների, հատկապես էրիթրոցիտների առաջացման համար կարևոր նշանակություն ունեն հյուսվածքներում թթվածնի մասնակային (պարցիալ) ճնշումը, սննդի հետ ընդունած որոշ սպիտակուցների, երկաթի, կոբալտի, ֆոլաթթվի, B6, B12, C վիտամինների և այլ նյութերի յուրացումը։ Վերոհիշյալ նյութերի անբավարարության, զանազան թունավորումների և հիվանդությունների դեպքում առաջանում են արյունաստեղծման խանգարումներ, որոնց հետևանքով փոփոխվում է շրջանառվող արյան բաղադրությունը (տես Սակավարյունություն և Լեյկոզ)։
Խորհրդահայ բժիշկներ Թ․Իստամանովան, Հ․Մարկոսյանը, Ռ․Հարությունյանը, Ռ․Դուրինյանը, Է․Անդրեասյանը և ուրիշներ կատարել են մի շարք կարևոր ուսումնասիրություններ՝ նվիրված արյունաստեղծման պրոցեսների նյարդային և հումորալ կարգավորմանը։
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից։ 
|