«Սամսուն»–ի խմբագրումների տարբերություն
չ clean up, փոխարինվեց: մ → մ , , → , (36), ։ → ։ (25), ՝ → ՝ (4), → (64), ), → ), (5), )։ → )։ (2), ( → ( (10) oգտվելով ԱՎԲ |
չ clean up, փոխարինվեց: → (17), → oգտվելով ԱՎԲ |
||
Տող 66. | Տող 66. | ||
}} |
}} |
||
'''Սամսուն''' |
'''Սամսուն''' ({{lang-tr|Samsun}}), '''Սամսոն''', հնում՝ Ամիսոս ({{lang-gr|Aiiuxos}}), քաղաք և նավահանգիստ [[Թուրքիա]]յի հյուսիսում, [[Սև ծով]]ի Սամսուն խորշի ափին, [[Սամսուն (նահանգ)|Սամսուն վիլայեթի]] վարչական կենտրոնը։ Ունի 532 000 բնակիչ։ |
||
Արտահանում է ծխախոտ, հացահատիկ, բուրդ, մրգեր։ Ավտոճանապարհների հանգույց է։ Ունի երկաթուղային կայարան, օդանավակայան։ Ծխախոտագործական շրջանի կենտրոն է, ներմուծվող ապրանքների բաշխման կայան։ Կա ծխախոտի, սննդի, քիմիական արդյունաբերություն, հանքային պարարտանյութերի արտադրություն, ձկնորսություն։ |
Արտահանում է ծխախոտ, հացահատիկ, բուրդ, մրգեր։ Ավտոճանապարհների հանգույց է։ Ունի երկաթուղային կայարան, օդանավակայան։ Ծխախոտագործական շրջանի կենտրոն է, ներմուծվող ապրանքների բաշխման կայան։ Կա ծխախոտի, սննդի, քիմիական արդյունաբերություն, հանքային պարարտանյութերի արտադրություն, ձկնորսություն։ |
||
== Պատմություն== |
== Պատմություն== |
||
Սամսունը հիմնադրել են հույները [[մ.թ.ա. 6-րդ դար]]ում։ Բարձր ծաղկման է հասել Պոնտոսի թագավորության ժամանակ |
Սամսունը հիմնադրել են հույները [[մ.թ.ա. 6-րդ դար]]ում։ Բարձր ծաղկման է հասել Պոնտոսի թագավորության ժամանակ (մ․ թ․ ա․ 3-ից 1-ին դարերում)։ [[Մ.թ.ա. 2-րդ դար|Մ․ թ․ ա․ 2-րդ դար]]ում վերջին վերակառուցել է [[Պոնտոս]]ի թագավոր [[Միհրդատ VI Եվպատոր]]ը։ Ունեցել է ինքնավար քաղաքի իրավունքներ, եղել առետր․ և արհեստագործ, կենտրոն։ Իր ճառերից մեկում [[Կիկերոն]]ը գովեստով է խոսում վաճառաշահ Սամսունի մասին։ Պոնտոսի թագավորության անկումից ([[մ․ թ․ ա․ 66]]) հետո Սամսուն անցել է [[Հռոմեական կայսրություն|Հռոմեական]], ապա՝ [[Բյուզանդական կայսրություն|Բյուզանդական կայսրությանը]], իսկ [[15-րդ դար]]ում այն նվաճել են օսմանյան [[թուրքեր]]ը։ Քաղաքը փռված է ծովեզրյա լեռնաբլուրներին, որոնց զառիթափ կողերին պահպանվել են վիմափոր հին դամբարաններ (մի քանիսը բաղկացած են բազմահարկ և հարակից սրահներից), արձանագիր և պատկերաքանդակ տապանաքարեր, անդրիներ, անտիկ դրամներ են։ Հին ու [[միջին դարեր]]ում Սամսունը ունեցել է ամուր բերդ (այժմ՝ ավերակ)՝ կառուցված շուրջ 150 մ բարձրությամբ բլրի վրա։ Սամսունում են ծնվել և գործել մաթեմատիկոսներ Դեմետրիոսն ու Դիոնիսիդորոսը, քերականագետ Տիրանիոնոսը (մ․ թ․ ա․ 1-ին դար), որին ունկնդրել է [[Սարաբոն]]ը։ |
||
== Հայերը Սամսունում == |
== Հայերը Սամսունում == |
||
Հնագույն ժամանակներից Սամսունում բնակված [[հայեր]]ը զգալի դեր են խաղացել քաղաքի արհեստագործ․ ու առետրական կյանքում։ Սամսունից արտահանել են մետաղ, փայտանյութ, մետաքս, ընտիր ծխախոտ |
Հնագույն ժամանակներից Սամսունում բնակված [[հայեր]]ը զգալի դեր են խաղացել քաղաքի արհեստագործ․ ու առետրական կյանքում։ Սամսունից արտահանել են մետաղ, փայտանյութ, մետաքս, ընտիր ծխախոտ (հայտնի է «Սամսոն» անունով), մրգեր են։ [[1914]] թվականին Սամսունում բնակվում էր ավելի քան 10 հազար հայ։ Ունեին 2 եկեղեցի (Առաքելական և Ավետարանական) և 2 վարժարան։ Սամսունի Հայոց առաջնորդական թեմի կենտրոն էր։ Հրատարակվում էր «Դպրոց» պատմագիտական ամսագիրը (1914)։ Սամսունի ծխախոտի և ալյուրի արդյունաբերությունն ու արտահանությունը գրեթե ամբողջովին կենտրոնացած էր Իփեկյան, Եթերյան, Իպրանոսյան, Ասրյան, Աբրահամյան, Պահճեգուլան, Չեքեմյան և այլ գերդաստանների ձեռքում։ [[1915]] թվականին, [[Մեծ եղեռն]]ի ժամանակ, Սամսունի հայերը ենթարկվեցին բռնագաղթի և կոտորածների։ Սակավաթիվ փրկվածներն ապաստանեցին տարբեր երկրներում։ |
||
{{ՀՍՀ}} |
{{ՀՍՀ}} |
07:06, 17 Հունիսի 2014-ի տարբերակ
Քաղաք | |||
---|---|---|---|
Սամսուն | |||
թուրքերեն՝ Samsun | |||
Երկիր | Թուրքիա | ||
Իլ | Սամսուն | ||
Քաղաքապետ | Յուսուֆ Զիա Յիլմազ | ||
Հիմնադրված է | Մ. թ. ա 4-րդ դար թ. | ||
Այլ անվանումներ | մինչև 15-րդ դար — Ամիսոս | ||
Մակերես | 2.106 կմ² | ||
ԲԾՄ | 4 մ | ||
Պաշտոնական լեզու | Թուրքերեն | ||
Բնակչություն | 532 000 մարդ (2008) | ||
Ազգային կազմ | Թուրքեր | ||
Ժամային գոտի | UTC+2, ամառը UTC+3 | ||
Հեռախոսային կոդ | +90 362 | ||
Փոստային դասիչ | 55000 | ||
Պաշտոնական կայք | ibb.gov.tr(թուրքերեն) (անգլ.) | ||
| |||
Սամսուն (թուրքերեն՝ Samsun), Սամսոն, հնում՝ Ամիսոս (հունարեն՝ Aiiuxos), քաղաք և նավահանգիստ Թուրքիայի հյուսիսում, Սև ծովի Սամսուն խորշի ափին, Սամսուն վիլայեթի վարչական կենտրոնը։ Ունի 532 000 բնակիչ։
Արտահանում է ծխախոտ, հացահատիկ, բուրդ, մրգեր։ Ավտոճանապարհների հանգույց է։ Ունի երկաթուղային կայարան, օդանավակայան։ Ծխախոտագործական շրջանի կենտրոն է, ներմուծվող ապրանքների բաշխման կայան։ Կա ծխախոտի, սննդի, քիմիական արդյունաբերություն, հանքային պարարտանյութերի արտադրություն, ձկնորսություն։
Պատմություն
Սամսունը հիմնադրել են հույները մ.թ.ա. 6-րդ դարում։ Բարձր ծաղկման է հասել Պոնտոսի թագավորության ժամանակ (մ․ թ․ ա․ 3-ից 1-ին դարերում)։ Մ․ թ․ ա․ 2-րդ դարում վերջին վերակառուցել է Պոնտոսի թագավոր Միհրդատ VI Եվպատորը։ Ունեցել է ինքնավար քաղաքի իրավունքներ, եղել առետր․ և արհեստագործ, կենտրոն։ Իր ճառերից մեկում Կիկերոնը գովեստով է խոսում վաճառաշահ Սամսունի մասին։ Պոնտոսի թագավորության անկումից (մ․ թ․ ա․ 66) հետո Սամսուն անցել է Հռոմեական, ապա՝ Բյուզանդական կայսրությանը, իսկ 15-րդ դարում այն նվաճել են օսմանյան թուրքերը։ Քաղաքը փռված է ծովեզրյա լեռնաբլուրներին, որոնց զառիթափ կողերին պահպանվել են վիմափոր հին դամբարաններ (մի քանիսը բաղկացած են բազմահարկ և հարակից սրահներից), արձանագիր և պատկերաքանդակ տապանաքարեր, անդրիներ, անտիկ դրամներ են։ Հին ու միջին դարերում Սամսունը ունեցել է ամուր բերդ (այժմ՝ ավերակ)՝ կառուցված շուրջ 150 մ բարձրությամբ բլրի վրա։ Սամսունում են ծնվել և գործել մաթեմատիկոսներ Դեմետրիոսն ու Դիոնիսիդորոսը, քերականագետ Տիրանիոնոսը (մ․ թ․ ա․ 1-ին դար), որին ունկնդրել է Սարաբոնը։
Հայերը Սամսունում
Հնագույն ժամանակներից Սամսունում բնակված հայերը զգալի դեր են խաղացել քաղաքի արհեստագործ․ ու առետրական կյանքում։ Սամսունից արտահանել են մետաղ, փայտանյութ, մետաքս, ընտիր ծխախոտ (հայտնի է «Սամսոն» անունով), մրգեր են։ 1914 թվականին Սամսունում բնակվում էր ավելի քան 10 հազար հայ։ Ունեին 2 եկեղեցի (Առաքելական և Ավետարանական) և 2 վարժարան։ Սամսունի Հայոց առաջնորդական թեմի կենտրոն էր։ Հրատարակվում էր «Դպրոց» պատմագիտական ամսագիրը (1914)։ Սամսունի ծխախոտի և ալյուրի արդյունաբերությունն ու արտահանությունը գրեթե ամբողջովին կենտրոնացած էր Իփեկյան, Եթերյան, Իպրանոսյան, Ասրյան, Աբրահամյան, Պահճեգուլան, Չեքեմյան և այլ գերդաստանների ձեռքում։ 1915 թվականին, Մեծ եղեռնի ժամանակ, Սամսունի հայերը ենթարկվեցին բռնագաղթի և կոտորածների։ Սակավաթիվ փրկվածներն ապաստանեցին տարբեր երկրներում։
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից։ |