«Գարեգին Սրվանձտյան»–ի խմբագրումների տարբերություն

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Content deleted Content added
չ clean up, փոխարինվեց: - →  - , , → , (91), ։ → ։ (39), ՝ → ՝ (6), → (121), ), → ), (4), )։ → )։ (3), ( → ( (15) oգտվելով ԱՎԲ
չ clean up, փոխարինվեց: → (20),   → (2) oգտվելով ԱՎԲ
Տող 8. Տող 8.
| վախճանի վայրը = [[Կոստանդնուպոլիս]] ([[Թուրքիա]]) {{flagicon|Turkey|Թուրքիա}}
| վախճանի վայրը = [[Կոստանդնուպոլիս]] ([[Թուրքիա]]) {{flagicon|Turkey|Թուրքիա}}
}}
}}
'''Գարեգին եպիսկոպոս Սրվանձտյան''', Սրվանձտյանց ([[նոյեմբերի 17]] [[1840]] թ. - [[նոյեմբերի 17]] [[1892]] թ.), հայ հոգևորական, բանասեր-[[բանահավաք]], ազգագրագետ, հասարակական գործիչ։
'''Գարեգին եպիսկոպոս Սրվանձտյան''', Սրվանձտյանց ([[նոյեմբերի 17]] [[1840]] թ. - [[նոյեմբերի 17]] [[1892]] թ.), հայ հոգևորական, բանասեր-[[բանահավաք]], ազգագրագետ, հասարակական գործիչ։


Գարեգին Սրվանձտյանը համարվում է հայ բանահավաքների ու ազգագիրների ռահվիրան, որի մեջ ինքնօրինակ ձևով դրսևորվել են [[1850]]-[[1860]]-ական թվականների հայ ազգային լուսավորիչներին և [[1870]]-[[1880]]-ական թվականների լուսավորական դեմոկրատներին բնորոշ աշխարհայացքային գծերը։ Նրա գործունեությունը իր ապրած ժամանակաշրջանի հայ հասարակական մտքի առաջավոր գործիչների արծարծած ժողովրդական-հայրենասիրական և ազգային-ազատագրական գաղափարների յուրովի արձագանքն է։
Գարեգին Սրվանձտյանը համարվում է հայ բանահավաքների ու ազգագիրների ռահվիրան, որի մեջ ինքնօրինակ ձևով դրսևորվել են [[1850]]-[[1860]]-ական թվականների հայ ազգային լուսավորիչներին և [[1870]]-[[1880]]-ական թվականների լուսավորական դեմոկրատներին բնորոշ աշխարհայացքային գծերը։ Նրա գործունեությունը իր ապրած ժամանակաշրջանի հայ հասարակական մտքի առաջավոր գործիչների արծարծած ժողովրդական-հայրենասիրական և ազգային-ազատագրական գաղափարների յուրովի արձագանքն է։
Տող 18. Տող 18.
[[Խրիմյան Հայրիկ|Խրիմյանի]] հետ, որպես [[նվիրակ]] ու քարոզիչ, [[1860]]-[[1861]] թվականներին շրջագայել է հայոց զանազան գավառներում և իր ակնարկներում և թղթակցություններում ճշմարտացիորեն նկարագրել հարստահարիչներից հայ աշխատավորության կրած տառապանքները։ Դա գրավել է օսմանյան կառավարության ուշադրությունը և նա առնվել է գաղտնի հսկողության տակ։ Շրջագայության ընթացքում Սրվանձտյանը հավաքել և պարբերաբար հրապարակել է նաև ժողովրդական բառ ու բանի նմուշներ։ Նրա նախաձեռնությամբ դպրոցներ են բացվել հայկական տարբեր բնակավայրերում։ [[1867]] թվականին [[Կարին]]ում ձեռնադրվել է վարդապետ և ուղարկվել [[Վան]], որպես քարոզիչ։ [[1867]]-[[1869]] թվականներին ստանձնել է [[Կարին]]ի վարժարանների լիազոր տեսչի պաշտոնը։ [[1869]] թվականին նշանակվել [[Մշո Սուրբ Կարապետ վանք]]ի վանահոր փոխանորդ, միաժամանակ՝ սահմանադրության գործադրիչ [[Վասպուրական]]ում։ [[1872]] թվականին մասնակցում է [[Վան]]ում կազմակերպված «[[Միություն և փրկություն]]» ազգային-ազատագրական գաղտնի խմբակի ստեղծմանը։ [[1877]]-[[1878]] թվականների ռուս-թուրքական պատերազմից անմիջապես հետո [[Կոստանդնուպոլիս|Կոստանդնուպոլսի]] պատրիարք Ներսես Վարժապետյանի հատուկ կոնդակով Սրվանձտյանը գործուղվել է շրջելու «ի բնագավառս մայրենի և տեշագրել զամենայն ամենայնի»։ Եղել է հայաբնակ բազմաթիվ վայրերում, ծանոթացել հայ ժողովրդի կյանքին ու կենցաղին, միաժամանակ գրի առել ժողովրդական բանավոր ստեղծագործության լավագույն նմուշները, նկարագրել ազգային ծեսերը, սովորույթները, հավատալիքները։
[[Խրիմյան Հայրիկ|Խրիմյանի]] հետ, որպես [[նվիրակ]] ու քարոզիչ, [[1860]]-[[1861]] թվականներին շրջագայել է հայոց զանազան գավառներում և իր ակնարկներում և թղթակցություններում ճշմարտացիորեն նկարագրել հարստահարիչներից հայ աշխատավորության կրած տառապանքները։ Դա գրավել է օսմանյան կառավարության ուշադրությունը և նա առնվել է գաղտնի հսկողության տակ։ Շրջագայության ընթացքում Սրվանձտյանը հավաքել և պարբերաբար հրապարակել է նաև ժողովրդական բառ ու բանի նմուշներ։ Նրա նախաձեռնությամբ դպրոցներ են բացվել հայկական տարբեր բնակավայրերում։ [[1867]] թվականին [[Կարին]]ում ձեռնադրվել է վարդապետ և ուղարկվել [[Վան]], որպես քարոզիչ։ [[1867]]-[[1869]] թվականներին ստանձնել է [[Կարին]]ի վարժարանների լիազոր տեսչի պաշտոնը։ [[1869]] թվականին նշանակվել [[Մշո Սուրբ Կարապետ վանք]]ի վանահոր փոխանորդ, միաժամանակ՝ սահմանադրության գործադրիչ [[Վասպուրական]]ում։ [[1872]] թվականին մասնակցում է [[Վան]]ում կազմակերպված «[[Միություն և փրկություն]]» ազգային-ազատագրական գաղտնի խմբակի ստեղծմանը։ [[1877]]-[[1878]] թվականների ռուս-թուրքական պատերազմից անմիջապես հետո [[Կոստանդնուպոլիս|Կոստանդնուպոլսի]] պատրիարք Ներսես Վարժապետյանի հատուկ կոնդակով Սրվանձտյանը գործուղվել է շրջելու «ի բնագավառս մայրենի և տեշագրել զամենայն ամենայնի»։ Եղել է հայաբնակ բազմաթիվ վայրերում, ծանոթացել հայ ժողովրդի կյանքին ու կենցաղին, միաժամանակ գրի առել ժողովրդական բանավոր ստեղծագործության լավագույն նմուշները, նկարագրել ազգային ծեսերը, սովորույթները, հավատալիքները։


[[1879]]-[[1881]] թվականներին եղել է [[Վան]]ի վիճակավոր՝ հոգևոր առաջնորդի (թեմակալի) փոխանորդ-օգնականը, մասնակցել «[[Սև խաչ]]» հայրենասիրական գաղտնի կազմակերպության աշխատանքներին։ [[1881]] թվականին կառավարության հրամանով հեռացել է [[Վան]]ից, առժամանակ վիճակավոր առաջնորդի պաշտոն վարելով [[Բաղեշ]]ում, ապա՝ [[Խարբերդ]]ում։ [[1886]] թվականին [[Էջմիածին|Էջմիածնում]] օծվել է եպիսկոպոս, նշանակվել [[Տրապիզոն]]ի, այնուհետ՝ [[Տարոն]]ի վիճակավոր առաջնորդ, միաժամանակ՝ [[Մշո Սուրբ Կարապետ վանք]]ի վանահայր։ Գարեգին Սրվանձտյանի քարոզչական-հայրենասիրական եռանդուն գործունեությունը հարուցել է սուլթանի դժգոհությունը։ Պատրիարքի հրամանով, որպես քաղաքականապես անբարեհույս անձ, Սրվանձտյանը պաշտոնազրկվել է և ուղարկվել [[Կոստանդնուպոլիս]], որտեղ խիստ հսկողության պայմաններում աշխատել է [[Բերա]]յի Սուրբ Երրորդության եկեղեցու քարոզիչ, Ղալաթիո կեդրոնական վարժարանի ուսուցիչ, վարել կրոնական ժողովի ատենապետի պաշտոնը։ Ազգագրության ու հնագիտության բնագավառում կատարած բեղմնավոր գործունեության համար Սրվանձտյանը ընտրվել է [[Սանկտ Պետերբուրգ|Պետերբուրգի]] կայսերական հնագիտական ակադեմիայի պատվավոր անդամ։
[[1879]]-[[1881]] թվականներին եղել է [[Վան]]ի վիճակավոր՝ հոգևոր առաջնորդի (թեմակալի) փոխանորդ-օգնականը, մասնակցել «[[Սև խաչ]]» հայրենասիրական գաղտնի կազմակերպության աշխատանքներին։ [[1881]] թվականին կառավարության հրամանով հեռացել է [[Վան]]ից, առժամանակ վիճակավոր առաջնորդի պաշտոն վարելով [[Բաղեշ]]ում, ապա՝ [[Խարբերդ]]ում։ [[1886]] թվականին [[Էջմիածին|Էջմիածնում]] օծվել է եպիսկոպոս, նշանակվել [[Տրապիզոն]]ի, այնուհետ՝ [[Տարոն]]ի վիճակավոր առաջնորդ, միաժամանակ՝ [[Մշո Սուրբ Կարապետ վանք]]ի վանահայր։ Գարեգին Սրվանձտյանի քարոզչական-հայրենասիրական եռանդուն գործունեությունը հարուցել է սուլթանի դժգոհությունը։ Պատրիարքի հրամանով, որպես քաղաքականապես անբարեհույս անձ, Սրվանձտյանը պաշտոնազրկվել է և ուղարկվել [[Կոստանդնուպոլիս]], որտեղ խիստ հսկողության պայմաններում աշխատել է [[Բերա]]յի Սուրբ Երրորդության եկեղեցու քարոզիչ, Ղալաթիո կեդրոնական վարժարանի ուսուցիչ, վարել կրոնական ժողովի ատենապետի պաշտոնը։ Ազգագրության ու հնագիտության բնագավառում կատարած բեղմնավոր գործունեության համար Սրվանձտյանը ընտրվել է [[Սանկտ Պետերբուրգ|Պետերբուրգի]] կայսերական հնագիտական ակադեմիայի պատվավոր անդամ։


Գարեգին Սրվանձտյանը վախճանվել է [[1892]] թվականին [[Կոստանդնուպոլիս|Կոստանդնուպոլսի]] Սուրբ Փրկիչ ազգային հիվանդանոցում, ծանր ու երկարատև հիվանդությիւնից հետո։
Գարեգին Սրվանձտյանը վախճանվել է [[1892]] թվականին [[Կոստանդնուպոլիս|Կոստանդնուպոլսի]] Սուրբ Փրկիչ ազգային հիվանդանոցում, ծանր ու երկարատև հիվանդությիւնից հետո։
Տող 24. Տող 24.
== Գրական գործունեությունը ==
== Գրական գործունեությունը ==


Սրվանձտյանը «Վարդ» գրական անունով թղթակցել է [[Կոստանդնուպոլիս|Կոստանդնուպոլսի]], [[Զմյուռնիա]]յի և [[Թիֆլիս]]ի մի շարք պարբերականների («Մասիս», «Արևելյան մամուլ», «Կռունկ Հայոց աշխարհին», «Մեշու Հայաստանի» և այլն)։ [[1866]] թվականին [[Կոստանդնուպոլիս|Կոստանդնուպոլսում]] հրատարակել է «Նոր ընթերցարան» դասագիրքը (վերահրատարակված է [[1875]] թ, [[1884]] թ)։
Սրվանձտյանը «Վարդ» գրական անունով թղթակցել է [[Կոստանդնուպոլիս|Կոստանդնուպոլսի]], [[Զմյուռնիա]]յի և [[Թիֆլիս]]ի մի շարք պարբերականների («Մասիս», «Արևելյան մամուլ», «Կռունկ Հայոց աշխարհին», «Մեշու Հայաստանի» և այլն)։ [[1866]] թվականին [[Կոստանդնուպոլիս|Կոստանդնուպոլսում]] հրատարակել է «Նոր ընթերցարան» դասագիրքը (վերահրատարակված է [[1875]] թ, [[1884]] թ)։


Սրվանձտյանը հայ գրականություն է մուտք գործել հայրենասիրական շնչով համակված «Ողբերգություն մեծին Սահկայ Պարթևի և անկումն Արտաշրի Արշակունվո» (գրված [[1860]]-[[1870]] թթ) և «Շուշան Շավարշանա» ([[1875]] թ) թատերական երկերով։ Նրա «Գրոց ու բրոց»-ը ([[1874]]) ավանդությունների ու զրույցների ժողովածու է, որի հավելվածում տպագրված է «Սասնա ծռեր» էպոսի իր հայտնաբերած ու գրառած առաջին պատումը՝ «Սասունցի Դավիթ կամ Մհերի դուռ» վերնագրով։ Այս գրառումը հարազատությամբ և ամբողջականությամբ շուրջ 150 տպագիր ու անտիպ տարբերակների մեջ համարվում է լավագույններից մեկը։ «Հնոց և նորոց» [[1874]] ժողովածուն պարունակում է հիմնականում, գրավոր աղբյուրներ («Պատմություն վասն Դավթի և Մովսես Խորենացվո», «Թուղթ Դիոնիսիոսի» և այլն) և «Թեշե Պոլո» բանավոր զրույցը։ «Մանանա»-ն ([[1876]]) բաղկացած է «Հայրենյաց վեպք և զրույցք», «Երգք և նվագք հայրենյաց», «Հանելուկներ, առակներ, նորելուկներ» և այլ բաժիններից, ժողովածույում տրված է նաև [[Վան]]ի թաղամասերի ու պատմական հուշարձանների նկարագիրը, ներառված են հեքիաթներ։ «Թորոս Աղբար»-ում ([[1879]]-[[1884]] և ռուսական հրատարակություն [[1887]]) շոշափված են երկրի արդյունաբերության, գյուղատնտեսության և հայերի արտագնացության ու գաղթականության հետ կապված հարցեր, իսկ «Համով-հոտով»-ում ([[1884]]) նկարագրված են [[Հայաստան]]ի տեղավայրերը, պատմական հուշարձանները, կլիման, ներկայացված են [[Մովսես Խորենացի]]ն, [[Եղիշե]]ն, [[Գրիգոր Նարեկացի]]ն և այլք։ Զետեղված են հեքիաթներ («Իմաստուն ջուլհակ», «Օձամանուկ և Արևահատ», «Դըժիկոն» և այլն), գեղջկական երգեր («Սիրտս նման էր...», «Լուսնակն անուշ», «Արտուտիկ», «Կոտ ու կես կորեկ» և այլն)։
Սրվանձտյանը հայ գրականություն է մուտք գործել հայրենասիրական շնչով համակված «Ողբերգություն մեծին Սահկայ Պարթևի և անկումն Արտաշրի Արշակունվո» (գրված [[1860]]-[[1870]] թթ) և «Շուշան Շավարշանա» ([[1875]] թ) թատերական երկերով։ Նրա «Գրոց ու բրոց»-ը ([[1874]]) ավանդությունների ու զրույցների ժողովածու է, որի հավելվածում տպագրված է «Սասնա ծռեր» էպոսի իր հայտնաբերած ու գրառած առաջին պատումը՝ «Սասունցի Դավիթ կամ Մհերի դուռ» վերնագրով։ Այս գրառումը հարազատությամբ և ամբողջականությամբ շուրջ 150 տպագիր ու անտիպ տարբերակների մեջ համարվում է լավագույններից մեկը։ «Հնոց և նորոց» [[1874]] ժողովածուն պարունակում է հիմնականում, գրավոր աղբյուրներ («Պատմություն վասն Դավթի և Մովսես Խորենացվո», «Թուղթ Դիոնիսիոսի» և այլն) և «Թեշե Պոլո» բանավոր զրույցը։ «Մանանա»-ն ([[1876]]) բաղկացած է «Հայրենյաց վեպք և զրույցք», «Երգք և նվագք հայրենյաց», «Հանելուկներ, առակներ, նորելուկներ» և այլ բաժիններից, ժողովածույում տրված է նաև [[Վան]]ի թաղամասերի ու պատմական հուշարձանների նկարագիրը, ներառված են հեքիաթներ։ «Թորոս Աղբար»-ում ([[1879]]-[[1884]] և ռուսական հրատարակություն [[1887]]) շոշափված են երկրի արդյունաբերության, գյուղատնտեսության և հայերի արտագնացության ու գաղթականության հետ կապված հարցեր, իսկ «Համով-հոտով»-ում ([[1884]]) նկարագրված են [[Հայաստան]]ի տեղավայրերը, պատմական հուշարձանները, կլիման, ներկայացված են [[Մովսես Խորենացի]]ն, [[Եղիշե]]ն, [[Գրիգոր Նարեկացի]]ն և այլք։ Զետեղված են հեքիաթներ («Իմաստուն ջուլհակ», «Օձամանուկ և Արևահատ», «Դըժիկոն» և այլն), գեղջկական երգեր («Սիրտս նման էր...», «Լուսնակն անուշ», «Արտուտիկ», «Կոտ ու կես կորեկ» և այլն)։


== Աշխատություններ ==
== Աշխատություններ ==
Տող 42. Տող 42.
* [http://lraber.asj-oa.am/1587/1/18.pdf Կոստանդյան Է. Ա., Գարեգին Սրվանձտյանցը և արևմտահայ ազգային-ազատագրական շարժումները.- «Լրաբեր Հասարակական Գիտությունների», 1970, № 1, էջ 18-25։]
* [http://lraber.asj-oa.am/1587/1/18.pdf Կոստանդյան Է. Ա., Գարեգին Սրվանձտյանցը և արևմտահայ ազգային-ազատագրական շարժումները.- «Լրաբեր Հասարակական Գիտությունների», 1970, № 1, էջ 18-25։]
* [http://hpj.asj-oa.am/1472/1/1970-1(187).pdf Կոստանդյան Է. Ա., Գ. Սրվանձտյանցի լուսավորական գործունեությունը.- «Պատմա-բանասիրական հանդես», 1970, № 1, էջ 187-196։]
* [http://hpj.asj-oa.am/1472/1/1970-1(187).pdf Կոստանդյան Է. Ա., Գ. Սրվանձտյանցի լուսավորական գործունեությունը.- «Պատմա-բանասիրական հանդես», 1970, № 1, էջ 187-196։]
* Կոստանդյան Է. Ա., Գարեգին եպիսկոպոս Սրվանձտյանց, (հայ ժողովրդական էպոսի հայտնաբերման և գրառման 100-ամյակի առթիվ), - «Էջմիածին», 1972, N Գ (3), էջ 27-33։
* Կոստանդյան Է. Ա., Գարեգին եպիսկոպոս Սրվանձտյանց, (հայ ժողովրդական էպոսի հայտնաբերման և գրառման 100-ամյակի առթիվ), - «Էջմիածին», 1972, N Գ (3), էջ 27-33։
* Կոստանդյան Է. Ա., Գարեգին Սրվանձտյանցի նամականիից, - «Բանբեր Հայաստանի արխիվների», 1973, N 3, էջ 115-136։
* Կոստանդյան Է. Ա., Գարեգին Սրվանձտյանցի նամականիից, - «Բանբեր Հայաստանի արխիվների», 1973, N 3, էջ 115-136։
* Կոստանդյան Է. Ա., Արևմտյան Հայաստանի հայաբնակ վայրերի վերաբերյալ Գ. Սրվանձտյանցի կազմած վիճակագրություններից, «Բանբեր Հայաստանի արխիվների», 1976, N 2, էջ 62-94։
* Կոստանդյան Է. Ա., Արևմտյան Հայաստանի հայաբնակ վայրերի վերաբերյալ Գ. Սրվանձտյանցի կազմած վիճակագրություններից, «Բանբեր Հայաստանի արխիվների», 1976, N 2, էջ 62-94։

08:38, 15 Հունիսի 2014-ի տարբերակ

Գարեգին Ավետիսի Սրվանձտյան
արմտ. հայ.՝ Գարեգին Սրուանձտեանց
Դիմանկար
եկեղեցական գործիչ
Ծնվել էնոյեմբերի 17 1840
ԾննդավայրՎան (Թուրքիա) Թուրքիա
Մահացել էնոյեմբերի 17 1892
Մահվան վայրԿոստանդնուպոլիս (Թուրքիա) Թուրքիա
Մասնագիտությունբանասեր, բանահավաք, ազգագրագետ և քահանա
ԱշխատավայրԱրծվի Վասպուրական, Մշո Սուրբ Կարապետ վանք, Արծվիկ Տարոնո և Կեդրոնական վարժարան
ԱնդամությունՄիություն ի փրկություն և Սև խաչ

Գարեգին եպիսկոպոս Սրվանձտյան, Սրվանձտյանց (նոյեմբերի 17 1840 թ. - նոյեմբերի 17 1892 թ.), հայ հոգևորական, բանասեր-բանահավաք, ազգագրագետ, հասարակական գործիչ։

Գարեգին Սրվանձտյանը համարվում է հայ բանահավաքների ու ազգագիրների ռահվիրան, որի մեջ ինքնօրինակ ձևով դրսևորվել են 1850-1860-ական թվականների հայ ազգային լուսավորիչներին և 1870-1880-ական թվականների լուսավորական դեմոկրատներին բնորոշ աշխարհայացքային գծերը։ Նրա գործունեությունը իր ապրած ժամանակաշրջանի հայ հասարակական մտքի առաջավոր գործիչների արծարծած ժողովրդական-հայրենասիրական և ազգային-ազատագրական գաղափարների յուրովի արձագանքն է։

Կենսագրությունը

Ծնվել է 1840 թվականին Վանում։ Նախնական կրթությունը ստացել է ծննդավայրում, այնուհետև ավարտել Վարագավանքի ժառանգավորաց դպրոցը, որտեղ և կարգվել է ուսուցիչ։ Եղել է «Արծվի Վասպուրական» թերթի խմբագրի տեղակալ, այս պարբերականում է լույս ընծայել հոդվածներ, որոնցում արծարծել է ազգային-ազատագրական պայքարի գաղափարներ։ 1862 թվականին Մշո Սուրբ Կարապետ վանքին կից ժառանգավորաց վարժարանի տնօրեն-ուսուցիչ էր, 1863-1865 թվականներին «Արծվիկ Տարոնո» նորաբաց երկշաբաթաթերթի խմբագիրը։

Խրիմյանի հետ, որպես նվիրակ ու քարոզիչ, 1860-1861 թվականներին շրջագայել է հայոց զանազան գավառներում և իր ակնարկներում և թղթակցություններում ճշմարտացիորեն նկարագրել հարստահարիչներից հայ աշխատավորության կրած տառապանքները։ Դա գրավել է օսմանյան կառավարության ուշադրությունը և նա առնվել է գաղտնի հսկողության տակ։ Շրջագայության ընթացքում Սրվանձտյանը հավաքել և պարբերաբար հրապարակել է նաև ժողովրդական բառ ու բանի նմուշներ։ Նրա նախաձեռնությամբ դպրոցներ են բացվել հայկական տարբեր բնակավայրերում։ 1867 թվականին Կարինում ձեռնադրվել է վարդապետ և ուղարկվել Վան, որպես քարոզիչ։ 1867-1869 թվականներին ստանձնել է Կարինի վարժարանների լիազոր տեսչի պաշտոնը։ 1869 թվականին նշանակվել Մշո Սուրբ Կարապետ վանքի վանահոր փոխանորդ, միաժամանակ՝ սահմանադրության գործադրիչ Վասպուրականում։ 1872 թվականին մասնակցում է Վանում կազմակերպված «Միություն և փրկություն» ազգային-ազատագրական գաղտնի խմբակի ստեղծմանը։ 1877-1878 թվականների ռուս-թուրքական պատերազմից անմիջապես հետո Կոստանդնուպոլսի պատրիարք Ներսես Վարժապետյանի հատուկ կոնդակով Սրվանձտյանը գործուղվել է շրջելու «ի բնագավառս մայրենի և տեշագրել զամենայն ամենայնի»։ Եղել է հայաբնակ բազմաթիվ վայրերում, ծանոթացել հայ ժողովրդի կյանքին ու կենցաղին, միաժամանակ գրի առել ժողովրդական բանավոր ստեղծագործության լավագույն նմուշները, նկարագրել ազգային ծեսերը, սովորույթները, հավատալիքները։

1879-1881 թվականներին եղել է Վանի վիճակավոր՝ հոգևոր առաջնորդի (թեմակալի) փոխանորդ-օգնականը, մասնակցել «Սև խաչ» հայրենասիրական գաղտնի կազմակերպության աշխատանքներին։ 1881 թվականին կառավարության հրամանով հեռացել է Վանից, առժամանակ վիճակավոր առաջնորդի պաշտոն վարելով Բաղեշում, ապա՝ Խարբերդում։ 1886 թվականին Էջմիածնում օծվել է եպիսկոպոս, նշանակվել Տրապիզոնի, այնուհետ՝ Տարոնի վիճակավոր առաջնորդ, միաժամանակ՝ Մշո Սուրբ Կարապետ վանքի վանահայր։ Գարեգին Սրվանձտյանի քարոզչական-հայրենասիրական եռանդուն գործունեությունը հարուցել է սուլթանի դժգոհությունը։ Պատրիարքի հրամանով, որպես քաղաքականապես անբարեհույս անձ, Սրվանձտյանը պաշտոնազրկվել է և ուղարկվել Կոստանդնուպոլիս, որտեղ խիստ հսկողության պայմաններում աշխատել է Բերայի Սուրբ Երրորդության եկեղեցու քարոզիչ, Ղալաթիո կեդրոնական վարժարանի ուսուցիչ, վարել կրոնական ժողովի ատենապետի պաշտոնը։ Ազգագրության ու հնագիտության բնագավառում կատարած բեղմնավոր գործունեության համար Սրվանձտյանը ընտրվել է Պետերբուրգի կայսերական հնագիտական ակադեմիայի պատվավոր անդամ։

Գարեգին Սրվանձտյանը վախճանվել է 1892 թվականին Կոստանդնուպոլսի Սուրբ Փրկիչ ազգային հիվանդանոցում, ծանր ու երկարատև հիվանդությիւնից հետո։

Գրական գործունեությունը

Սրվանձտյանը «Վարդ» գրական անունով թղթակցել է Կոստանդնուպոլսի, Զմյուռնիայի և Թիֆլիսի մի շարք պարբերականների («Մասիս», «Արևելյան մամուլ», «Կռունկ Հայոց աշխարհին», «Մեշու Հայաստանի» և այլն)։ 1866 թվականին Կոստանդնուպոլսում հրատարակել է «Նոր ընթերցարան» դասագիրքը (վերահրատարակված է 1875 թ, 1884 թ)։

Սրվանձտյանը հայ գրականություն է մուտք գործել հայրենասիրական շնչով համակված «Ողբերգություն մեծին Սահկայ Պարթևի և անկումն Արտաշրի Արշակունվո» (գրված 1860-1870 թթ) և «Շուշան Շավարշանա» (1875 թ) թատերական երկերով։ Նրա «Գրոց ու բրոց»-ը (1874) ավանդությունների ու զրույցների ժողովածու է, որի հավելվածում տպագրված է «Սասնա ծռեր» էպոսի իր հայտնաբերած ու գրառած առաջին պատումը՝ «Սասունցի Դավիթ կամ Մհերի դուռ» վերնագրով։ Այս գրառումը հարազատությամբ և ամբողջականությամբ շուրջ 150 տպագիր ու անտիպ տարբերակների մեջ համարվում է լավագույններից մեկը։ «Հնոց և նորոց» 1874 ժողովածուն պարունակում է հիմնականում, գրավոր աղբյուրներ («Պատմություն վասն Դավթի և Մովսես Խորենացվո», «Թուղթ Դիոնիսիոսի» և այլն) և «Թեշե Պոլո» բանավոր զրույցը։ «Մանանա»-ն (1876) բաղկացած է «Հայրենյաց վեպք և զրույցք», «Երգք և նվագք հայրենյաց», «Հանելուկներ, առակներ, նորելուկներ» և այլ բաժիններից, ժողովածույում տրված է նաև Վանի թաղամասերի ու պատմական հուշարձանների նկարագիրը, ներառված են հեքիաթներ։ «Թորոս Աղբար»-ում (1879-1884 և ռուսական հրատարակություն 1887) շոշափված են երկրի արդյունաբերության, գյուղատնտեսության և հայերի արտագնացության ու գաղթականության հետ կապված հարցեր, իսկ «Համով-հոտով»-ում (1884) նկարագրված են Հայաստանի տեղավայրերը, պատմական հուշարձանները, կլիման, ներկայացված են Մովսես Խորենացին, Եղիշեն, Գրիգոր Նարեկացին և այլք։ Զետեղված են հեքիաթներ («Իմաստուն ջուլհակ», «Օձամանուկ և Արևահատ», «Դըժիկոն» և այլն), գեղջկական երգեր («Սիրտս նման էր...», «Լուսնակն անուշ», «Արտուտիկ», «Կոտ ու կես կորեկ» և այլն)։

Աշխատություններ

Գրականություն


Արտաքին հղումներ