«Լուցիուս Աննեուս Սենեկա»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added

Գծային

09:15, 4 հունվարի 2014-ի տարբերակ

Լուկիոս Անեուս Սենեկա (Սենեկա կրտսեր, լատիներեն՝ Lucius Annaeus Seneca minor, մ.թ.ա 4- մ.թ. 65) ստոիկ փիլիսոփա, պոետ և պետական գործիչ։ Եղել է հռոմեական կայսր Ներոնի խնամակալը և դաստիարակը, թողել է բազմաթիվ երկեր։ Հայացքները մոտ են քրիստոնեությանը, կրել է նաև Էպիկուրոսի ազդեցությունը։
Նշանավոր հռետոր և պատմիչ Լուկիոս Անեուս Սենեկա ավագի որդին է, պատկանել է հեծյալների դասին։

Կենսագրությունը

Ծնվել է Հիսպանիայի Կորդոբա քաղաքում, վաղ հասակում հայրը նրան տարել է Հռոմ, որտեղ ուսանել է պյութագորյան դպրոցի փիլիսոփա Սոտիոնի, այնուհետև՝ ստոիկյաններ Ատալոսի, Սեքստիոսի և Պապինիոսի մոտ։
33 թ. դառնում է քվեստոր, 41 թ. Կլավդիոս կայսեր գահակալության առաջին տարում պալատական խարդավանքին մասնակցելու պատճառով աքսորվում է Կորսիկա կղզի, որտեղ անցկացնում է 8 տարի։

Մասնակցությունը պետական կառավարման գործերին

49 թ. Կլավդիուսի նոր կինը՝ Ագրիպինա Կրտսերը, կարողանում է հասնել Սենեկայի ներմանը։ Վերադառնալով աքսորից՝ Սենեկան նշանակվում է Ագրիպինայի որդի՝ ապագա Ներոն կայսեր դաստիարակը։ 54 թ. Կլավդիոսի թունավորումից հետո իշխանության է գալիս Ներոնը, իսկ նրա դաստիարակներ՝ Սենեկան և պրետորիայի պրեֆեկտ Ափրանիոս Բուրոսը դառնում են նոր կայսրի խորհրդականները։ Սենեկան մեծ ազդեցություն է ստանում պետական կառավարման գործերում։ 57 թ. դառնում է կոնսուլ. այդ ժամանակ նրա կարողությունը հասնում էր 300 միլիոն սեստերցիումի։

59 թ. Ներոնը պարտադրում է Սենեկային և Բուրոսին անուղղակի կերպով մասնակցել իր մոր՝ Ագրիպինայի սպանությանը։ Սենեկան Ներոնի համար գրում է սենատի առաջ այդ հանցագործության համար արդարացման ճառի տեքստը։ Դրանից հետո կայսրի հետ նրա հարաբերությունները լարվում են։ 62 թ. Բուրոսի մահից հետո Սենեկան պաշտոնից հեռանալու խնդրագիր է ներկայացնում՝ թողնելով Ներոնին իր կարողության մեծ մասը։

Մահը

65 թ. բացահայտվում է Ներոնի դեմ սենատոր Գայոս Կալպուրնիոս Պիսոնի կազմակերպած սպանության դավադրությունը։ Թեև Սենեկան ուղղակիորեն չէր մասնակցում դրան, Ներոնն օգտագործում է առիթը փիլիսոփայի հետ հաշվեհարդար տեսնելու համար։ Նա դատապարտվում է մահվան՝ ինքնասպանություն գործելու ձևի ընտրության իրավունքով։ Կյանքին վերջ է տալիս լոգարանում երակները կտրելու միջոցով։

Սենեկայի պատվին իր անունն է ստացել (2608) Սենեկա աստերոիդը։

Ստեղծագործությունները

Սենեկան ունեցել է բեղուն գրիչ, թողել է գրական բազմաբովանդակ ու հարուստ ժառանգություն, գրել է գիտական, փիլիսոփայական, գեղարվեստական աշխատություններ, որոնցից մի մասը մեզ չի հասել։

Սենեկայի մեզ հասած գործերն են՝

Փիլիսոփայական՝ «Պարտականության մասին», «Վաղաժամ մահվան մասին», «Սնոտիապաշտության մասին», «Ամուսնության մասին», «Թշվառության մասին», «Կամայականության մասին», «Բարեկամության մասին», «Պարտականությունների միջոցների մասին».
Աշխարհագրական՝ «Եգիպտոսի դիրքի և աստվածների մասին», «Երկրագնդի ձևի մասին», «Երկրների շարժման մասին».
Բնագիտական՝ «Քարերի ծագման մասին», «Ձկների ծագման մասին».
Փիլիսոփայական-բարոյախոսական երկխոսություններ՝ «Մխիթարություն Մարկիային», «Մխիթարություն իմ մայր Հելիային», «Մխիթարություն Պոլիբիուսին», «Կյանքի կարճատևության մասին», «Հոգու անդորրության մասին», «Իմաստունի անսասանության մասին», «Իմ եղբայր Գալլիուսին` Երջանիկ կյանքի մասին», «Ներոն կայսրին` գթասրտության մասին», «Սերենուսի պարապ ժամանակի մասին», «Նախախնամության մասին», «Պաուլինուսին` կյանքի կարճատևության մասին».
Ողբերգություններ՝ «Մեդեա»,«Թիեստես»,«Փեդրա»,«Էդիպուս»,«Տրոյուհիներ»,«Ագամեմնոն»,«Մոլեգին Հերքուլեսը»,«Հերքուլես Էտայցի»։ Սենեկայի անունով մեզ է հասել նաև «Օկտավիա» ողբերգությունը, որը սակայն նրա գրչին չի պատկանում, այլ գրվել է նրա մահից որոշ ժամանակ հետո
Երգիծական՝ «Դդմացում» (Apocolocyntosis divi Claudii)
Գիտական՝ «Առ Լուկիլիուս` բնագիտական խնդիրներ»
Այլ՝ «Էբուտիուս Լիբերալուսին` բարերարության մասին» (7 գիրք), «Բարոյական նամակներ Լուցիլիուսին» (20 գիրք)։

Աղբյուր

Ա. Առաքելյան, Հռոմեական գրականության պատմություն, Երևան, 1975։

Կաղապար:Link FA Կաղապար:Link FA Կաղապար:Link FA

@@ Տող 1. / Տող 1. @@
 [[Պատկեր:Duble_herma_of_Socrates_and_Seneca_Antikensammlung_Berlin_07.jpg|մինի]]
-'''Լուկիոս Անեուս Սենեկա''' (Սենեկա կրտսեր, լատիներեն` Lucius Annaeus Seneca minor, մ.թ.ա 4- մ.թ. 65) [[Ստոիցիզմ|ստոիկ փիլիսոփա]], պոետ և պետական գործիչ։ Եղել է հռոմեական կայսր [[Ներոն]]ի խնամակալը եւ դաստիարակը, թողել է բազմաթիվ երկեր։ Հայացքները մոտ են քրիստոնեությանը, կրել է նաև [[Էպիկուրոս]]ի ազդեցությունը։<br />
+'''Լուկիոս Անեուս Սենեկա''' (Սենեկա կրտսեր, լատիներեն՝ Lucius Annaeus Seneca minor, մ.թ.ա 4- մ.թ. 65) [[Ստոիցիզմ|ստոիկ փիլիսոփա]], պոետ և պետական գործիչ։ Եղել է հռոմեական կայսր [[Ներոն]]ի խնամակալը և դաստիարակը, թողել է բազմաթիվ երկեր։ Հայացքները մոտ են քրիստոնեությանը, կրել է նաև [[Էպիկուրոս]]ի ազդեցությունը։<br />
 Նշանավոր հռետոր և պատմիչ Լուկիոս Անեուս [[Սենեկա ավագ]]ի որդին է, պատկանել է հեծյալների դասին։
 == Կենսագրությունը ==
-Ծնվել է [[Հիսպանիա]]յի [[Կորդոբա]] քաղաքում, վաղ հասակում հայրը նրան տարել է Հռոմ, որտեղ ուսանել է [[Պյութագորաս|պյութագորյան դպրոցի]] փիլիսոփա Սոտիոնի, այնուհետև` [[ստոիցիզմ|ստոիկյաններ]] Ատալոսի, Սեքստիոսի և Պապինիոսի մոտ։ <br />
+Ծնվել է [[Հիսպանիա]]յի [[Կորդոբա]] քաղաքում, վաղ հասակում հայրը նրան տարել է Հռոմ, որտեղ ուսանել է [[Պյութագորաս|պյութագորյան դպրոցի]] փիլիսոփա Սոտիոնի, այնուհետև՝ [[ստոիցիզմ|ստոիկյաններ]] Ատալոսի, Սեքստիոսի և Պապինիոսի մոտ։ <br />
 թ. դառնում է [[քվեստոր]], 41 թ. [[Կլավդիոս]] կայսեր գահակալության առաջին տարում պալատական խարդավանքին մասնակցելու պատճառով աքսորվում է [[Կորսիկա]] կղզի, որտեղ անցկացնում է 8 տարի։ <br />
 == Մասնակցությունը պետական կառավարման գործերին ==
-թ. Կլավդիուսի նոր կինը` [[Ագրիպինա Կրտսեր]]ը, կարողանում է հասնել Սենեկայի ներմանը։ Վերադառնալով աքսորից` Սենեկան նշանակվում է Ագրիպինայի որդի` ապագա [[Ներոն]] կայսեր դաստիարակը։ 54 թ. Կլավդիոսի թունավորումից հետո իշխանության է գալիս Ներոնը, իսկ նրա դաստիարակներ` Սենեկան եւ պրետորիայի պրեֆեկտ Ափրանիոս Բուրոսը դառնում են նոր կայսրի խորհրդականները։ Սենեկան մեծ ազդեցություն է ստանում պետական կառավարման գործերում։ 57 թ. դառնում է [[կոնսուլ]]. այդ ժամանակ նրա կարողությունը հասնում էր 300 միլիոն [[սեստերցիում]]ի։ <br />
+թ. Կլավդիուսի նոր կինը՝ [[Ագրիպինա Կրտսեր]]ը, կարողանում է հասնել Սենեկայի ներմանը։ Վերադառնալով աքսորից՝ Սենեկան նշանակվում է Ագրիպինայի որդի՝ ապագա [[Ներոն]] կայսեր դաստիարակը։ 54 թ. Կլավդիոսի թունավորումից հետո իշխանության է գալիս Ներոնը, իսկ նրա դաստիարակներ՝ Սենեկան և պրետորիայի պրեֆեկտ Ափրանիոս Բուրոսը դառնում են նոր կայսրի խորհրդականները։ Սենեկան մեծ ազդեցություն է ստանում պետական կառավարման գործերում։ 57 թ. դառնում է [[կոնսուլ]]. այդ ժամանակ նրա կարողությունը հասնում էր 300 միլիոն [[սեստերցիում]]ի։ <br />
-թ. Ներոնը պարտադրում է Սենեկային և Բուրոսին անուղղակի կերպով մասնակցել իր մոր` Ագրիպինայի սպանությանը։ Սենեկան Ներոնի համար գրում է սենատի առաջ այդ հանցագործության համար արդարացման ճառի տեքստը։ Դրանից հետո կայսրի հետ նրա հարաբերությունները լարվում են։ 62 թ. Բուրոսի մահից հետո Սենեկան պաշտոնից հեռանալու խնդրագիր է ներկայացնում` թողնելով Ներոնին իր կարողության մեծ մասը։ <br />
+թ. Ներոնը պարտադրում է Սենեկային և Բուրոսին անուղղակի կերպով մասնակցել իր մոր՝ Ագրիպինայի սպանությանը։ Սենեկան Ներոնի համար գրում է սենատի առաջ այդ հանցագործության համար արդարացման ճառի տեքստը։ Դրանից հետո կայսրի հետ նրա հարաբերությունները լարվում են։ 62 թ. Բուրոսի մահից հետո Սենեկան պաշտոնից հեռանալու խնդրագիր է ներկայացնում՝ թողնելով Ներոնին իր կարողության մեծ մասը։ <br />
 == Մահը ==
-թ. բացահայտվում է Ներոնի դեմ սենատոր Գայոս Կալպուրնիոս Պիսոնի կազմակերպած սպանության դավադրությունը։ Թեև Սենեկան ուղղակիորեն չէր մասնակցում դրան, Ներոնն օգտագործում է առիթը փիլիսոփայի հետ հաշվեհարդար տեսնելու համար։ Նա դատապարտվում է մահվան` ինքնասպանություն գործելու ձևի ընտրության իրավունքով։ Կյանքին վերջ է տալիս լոգարանում երակները կտրելու միջոցով։
+թ. բացահայտվում է Ներոնի դեմ սենատոր Գայոս Կալպուրնիոս Պիսոնի կազմակերպած սպանության դավադրությունը։ Թեև Սենեկան ուղղակիորեն չէր մասնակցում դրան, Ներոնն օգտագործում է առիթը փիլիսոփայի հետ հաշվեհարդար տեսնելու համար։ Նա դատապարտվում է մահվան՝ ինքնասպանություն գործելու ձևի ընտրության իրավունքով։ Կյանքին վերջ է տալիս լոգարանում երակները կտրելու միջոցով։
-* Սենեկայի պատվին իր անունն է ստացել [[(2608) Սենեկա]] աստերոիդը:
+* Սենեկայի պատվին իր անունն է ստացել [[(2608) Սենեկա]] աստերոիդը։
 == Ստեղծագործությունները ==
 Սենեկան ունեցել է բեղուն գրիչ, թողել է գրական բազմաբովանդակ ու հարուստ ժառանգություն, գրել է գիտական, փիլիսոփայական, գեղարվեստական աշխատություններ, որոնցից մի մասը մեզ չի հասել։
-Սենեկայի մեզ հասած գործերն են`
+Սենեկայի մեզ հասած գործերն են՝
-# Փիլիսոփայական` «Պարտականության մասին», «Վաղաժամ մահվան մասին», «Սնոտիապաշտության մասին», «Ամուսնության մասին», «Թշվառության մասին», «Կամայականության մասին», «Բարեկամության մասին», «Պարտականությունների միջոցների մասին».
+# Փիլիսոփայական՝ «Պարտականության մասին», «Վաղաժամ մահվան մասին», «Սնոտիապաշտության մասին», «Ամուսնության մասին», «Թշվառության մասին», «Կամայականության մասին», «Բարեկամության մասին», «Պարտականությունների միջոցների մասին».
-# Աշխարհագրական` «Եգիպտոսի դիրքի և աստվածների մասին», «Երկրագնդի ձևի մասին», «Երկրների շարժման մասին».
+# Աշխարհագրական՝ «Եգիպտոսի դիրքի և աստվածների մասին», «Երկրագնդի ձևի մասին», «Երկրների շարժման մասին».
-# Բնագիտական` «Քարերի ծագման մասին», «Ձկների ծագման մասին».
+# Բնագիտական՝ «Քարերի ծագման մասին», «Ձկների ծագման մասին».
-# Փիլիսոփայական-բարոյախոսական երկխոսություններ` «Մխիթարություն Մարկիային», «Մխիթարություն իմ մայր Հելիային», «Մխիթարություն Պոլիբիուսին», «Կյանքի կարճատևության մասին», «Հոգու անդորրության մասին», «Իմաստունի անսասանության մասին», «Իմ եղբայր Գալլիուսին` Երջանիկ կյանքի մասին», «Ներոն կայսրին` գթասրտության մասին», «Սերենուսի պարապ ժամանակի մասին», «Նախախնամության մասին», «Պաուլինուսին` կյանքի կարճատևության մասին».
+# Փիլիսոփայական-բարոյախոսական երկխոսություններ՝ «Մխիթարություն Մարկիային», «Մխիթարություն իմ մայր Հելիային», «Մխիթարություն Պոլիբիուսին», «Կյանքի կարճատևության մասին», «Հոգու անդորրության մասին», «Իմաստունի անսասանության մասին», «Իմ եղբայր Գալլիուսին` Երջանիկ կյանքի մասին», «Ներոն կայսրին` գթասրտության մասին», «Սերենուսի պարապ ժամանակի մասին», «Նախախնամության մասին», «Պաուլինուսին` կյանքի կարճատևության մասին».
-# Ողբերգություններ` «Մեդեա»,«Թիեստես»,«Փեդրա»,«Էդիպուս»,«Տրոյուհիներ»,«Ագամեմնոն»,«Մոլեգին Հերքուլեսը»,«Հերքուլես Էտայցի»։ Սենեկայի անունով մեզ է հասել նաև «Օկտավիա» ողբերգությունը, որը սակայն նրա գրչին չի պատկանում, այլ գրվել է նրա մահից որոշ ժամանակ հետո
+# Ողբերգություններ՝ «Մեդեա»,«Թիեստես»,«Փեդրա»,«Էդիպուս»,«Տրոյուհիներ»,«Ագամեմնոն»,«Մոլեգին Հերքուլեսը»,«Հերքուլես Էտայցի»։ Սենեկայի անունով մեզ է հասել նաև «Օկտավիա» ողբերգությունը, որը սակայն նրա գրչին չի պատկանում, այլ գրվել է նրա մահից որոշ ժամանակ հետո
-# Երգիծական` «Դդմացում» (Apocolocyntosis divi Claudii)
+# Երգիծական՝ «Դդմացում» (Apocolocyntosis divi Claudii)
-# Գիտական` «Առ Լուկիլիուս` բնագիտական խնդիրներ»
+# Գիտական՝ «Առ Լուկիլիուս` բնագիտական խնդիրներ»
-# Այլ` «Էբուտիուս Լիբերալուսին` բարերարության մասին» (7 գիրք), «Բարոյական նամակներ Լուցիլիուսին» (20 գիրք)։
+# Այլ՝ «Էբուտիուս Լիբերալուսին` բարերարության մասին» (7 գիրք), «Բարոյական նամակներ Լուցիլիուսին» (20 գիրք)։
 == Աղբյուր ==