«Թիամին»–ի խմբագրումների տարբերություն

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Content deleted Content added
չ Bot: Migrating 58 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q83187 (translate me)
չ clean up, replaced: → (11), է: → է։ (4), բ: → բ։, ը: → ը։ (3), ի: → ի։ (4), լ: → լ։, մ: → մ։ (8), ն: → ն։ (4), չ: → չ։, վ: → վ։ (2), տ: → տ։ (2), ր: oգտվելով [[Վիքիպեդիա:ԱվտոՎ...
Տող 2. Տող 2.
[[Պատկեր:Thiamin.svg|200px|right|thumb|Թիամին]]
[[Պատկեր:Thiamin.svg|200px|right|thumb|Թիամին]]


'''Թիամին''' ('''վիտամին B<sub>1</sub>'''), ջրում լուծվող [[վիտամին]], [[Ածխածին|C]]<sub>12</sub>[[водород|H]]<sub>17</sub>[[Азот|N]]<sub>4</sub>բանաձևին համապատասխանող միացություն[[թթվածին|O]][[ծծումբ|S]]. Անգույն բյուրեղյա նյութ, ու ջրում լավ է լուծվում, սպիրտում՝ոչ: Տաքացնելիս քայքայվում է:
'''Թիամին''' ('''վիտամին B<sub>1</sub>'''), ջրում լուծվող [[վիտամին]], [[Ածխածին|C]]<sub>12</sub>[[водород|H]]<sub>17</sub>[[Азот|N]]<sub>4</sub>բանաձևին համապատասխանող միացություն[[թթվածին|O]][[ծծումբ|S]]. Անգույն բյուրեղյա նյութ, ու ջրում լավ է լուծվում, սպիրտում՝ոչ։ Տաքացնելիս քայքայվում է։


Հայտնի որպես վիտամին B<sub>1</sub>, ածխաջրերի և ճարպերի մետաբոլիզմի պրոցեսում թիամինը կարևոր դեր է խաղում: Այն անհրաժեշտ է աճի և զարգացման պրոցեսներիի նորմալ ընթացքի համար և օգնում է սրտի, նյարդային և մարսողական համակաարգի կայուն աշխատանքը պահպանելու համար: Թիամինը օրգանիզմում չի կուտակվում և թունավոր չէ:
Հայտնի որպես վիտամին B<sub>1</sub>, ածխաջրերի և ճարպերի մետաբոլիզմի պրոցեսում թիամինը կարևոր դեր է խաղում։ Այն անհրաժեշտ է աճի և զարգացման պրոցեսներիի նորմալ ընթացքի համար և օգնում է սրտի, նյարդային և մարսողական համակաարգի կայուն աշխատանքը պահպանելու համար։ Թիամինը օրգանիզմում չի կուտակվում և թունավոր չէ։


==Ընդհանուր տեղեկություններ==
==Ընդհանուր տեղեկություններ==
Թիամինը անհրաժեշտ է օրգանիզմում պատշաճ նյութափոխանակության՝ հատկապես ածխաջրերի յուրացման համար: Վիտամին B<sub>1</sub>-ի անբավարարության դեպքում տեղի է ունենում ախորժակի նցազում, փորկապություն, ֆիզիկական լարվածության ժամանակ նկատվում է հևոց և սրտխփոց, ավելորդ գրգռվածություն: Վիտամին B<sub>1</sub>-ով հարուստ են գարեջրի և այլ դրոժները: Սննդամթերքներից Վիտամին B<sub>1</sub>-ով հարուստ են հատիկավորները և ձավարեղենը՝ հատկապես, նրանց կեղևում և սերմածիլերում: Հատկապես կարևոր է կերակրատեսակներում ներառել հնդկաձավար և գարի: Թիամինը լավ պահպանվում է թթու միջավայրում, քայքայվում է հիմնային միջավայրում: Ֆիզիկական և մտավոր ծանրաբեռնվածության, ինչպես նաև ցրտի պայմաններում վիտամին B<sub>1</sub>-ի սպառումը ավելանում է:
Թիամինը անհրաժեշտ է օրգանիզմում պատշաճ նյութափոխանակության՝ հատկապես ածխաջրերի յուրացման համար։ Վիտամին B<sub>1</sub>-ի անբավարարության դեպքում տեղի է ունենում ախորժակի նցազում, փորկապություն, ֆիզիկական լարվածության ժամանակ նկատվում է հևոց և սրտխփոց, ավելորդ գրգռվածություն։ Վիտամին B<sub>1</sub>-ով հարուստ են գարեջրի և այլ դրոժները։ Սննդամթերքներից Վիտամին B<sub>1</sub>-ով հարուստ են հատիկավորները և ձավարեղենը՝ հատկապես, նրանց կեղևում և սերմածիլերում։ Հատկապես կարևոր է կերակրատեսակներում ներառել հնդկաձավար և գարի։ Թիամինը լավ պահպանվում է թթու միջավայրում, քայքայվում է հիմնային միջավայրում։ Ֆիզիկական և մտավոր ծանրաբեռնվածության, ինչպես նաև ցրտի պայմաններում վիտամին B<sub>1</sub>-ի սպառումը ավելանում է։


== Պատմությունը ==
== Պատմությունը ==
[[Քրիստիան Էյկման]]ը բրնձի հատիկի մեջ հայտնաբերեց պարալիտիկ թույնի և օրգանիզմի համար օգտակար տարրերի առկայությունը, որոնք [[բերի-բերի]] հիվանդությունը բուժում էին բրնձի թեփուկներով: Այդ հետազոտությունների համար, որոնք բերեցին վիտամինների բացահայտմանը Էյկմանը բժշկության բնագավառում Նոբելյան մրցանակի արժանացավ: 1911 թ. Կազիմիր Ֆունկը բրնձի թեփքւկներից ստացավ բիոլոգիական ակտիվ միացություն, որը կոչեց վիտամին, քանի որ մոլեկուլը ազոտ է պարունակում:
[[Քրիստիան Էյկման]]ը բրնձի հատիկի մեջ հայտնաբերեց պարալիտիկ թույնի և օրգանիզմի համար օգտակար տարրերի առկայությունը, որոնք [[բերի-բերի]] հիվանդությունը բուժում էին բրնձի թեփուկներով։ Այդ հետազոտությունների համար, որոնք բերեցին վիտամինների բացահայտմանը Էյկմանը բժշկության բնագավառում Նոբելյան մրցանակի արժանացավ։ 1911 թ. Կազիմիր Ֆունկը բրնձի թեփքւկներից ստացավ բիոլոգիական ակտիվ միացություն, որը կոչեց վիտամին, քանի որ մոլեկուլը ազոտ է պարունակում։


Մաքուր վիճակում առաջին անգամ թիամինը [[1926 թ.]] ստացել է [[Յանսեն]]ը:
Մաքուր վիճակում առաջին անգամ թիամինը [[1926 թ.]] ստացել է [[Յանսեն]]ը:


== ֆիզիկա-քիմիական հատկությունները ==
== ֆիզիկա-քիմիական հատկությունները ==
Թիամինը լավ լուծվում է ջրում: Թթվային լուծույթներում տաքացման նկատմամբ բավական կայուն է, հիմնայինում՝ արագ քայքայվում է :
Թիամինը լավ լուծվում է ջրում։ Թթվային լուծույթներում տաքացման նկատմամբ բավական կայուն է, հիմնայինում՝ արագ քայքայվում է :


Մոլեկուլը բաղկացած է մեթիլենային կապով միացած երկու օղակներից՝ պիրիմիդինային և թիազոլային:
Մոլեկուլը բաղկացած է մեթիլենային կապով միացած երկու օղակներից՝ պիրիմիդինային և թիազոլային։


== Մետաբոլական դերը և փոխանակությունը ==
== Մետաբոլական դերը և փոխանակությունը ==
{{main|Թիամինպիրոֆոսֆատ}}
{{main|Թիամինպիրոֆոսֆատ}}
[[Պատկեր:Thiamine pyrophosphate2.png|right|thumb|300px|'''Թիամինպիրոֆոսֆատ (ТПФ)''']]
[[Պատկեր:Thiamine pyrophosphate2.png|right|thumb|300px|'''Թիամինպիրոֆոսֆատ (ТПФ)''']]
Բնության մեջ թիամինը սինթեզվում է բույսերի և շատ միկրոօրգանիզմների կողմից: Կենդանիները և մարդիկ թիամին չեն կարող սինթեզել և այն ստանում են սննդի հետ: Բոլոր կենդանիները թիամինի կարիք ունեն բացի որոճողներից, քանի որ նրանց աղիները բավականաչափ վիտամին է սինթեզում:
Բնության մեջ թիամինը սինթեզվում է բույսերի և շատ միկրոօրգանիզմների կողմից։ Կենդանիները և մարդիկ թիամին չեն կարող սինթեզել և այն ստանում են սննդի հետ։ Բոլոր կենդանիները թիամինի կարիք ունեն բացի որոճողներից, քանի որ նրանց աղիները բավականաչափ վիտամին է սինթեզում։


Աղիներից ներծծվելով թիամինը դառնում է թիամինպիրոֆոսֆատ:
Աղիներից ներծծվելով թիամինը դառնում է թիամինպիրոֆոսֆատ։


== Թիամինի անբավարարություն ==
== Թիամինի անբավարարություն ==
Թիամինի մշտական անբավարարությունը մի շարք ծանր խանգարումների պատճառ կարող է դառնալ, ամենաառաջինը ներվային համակարգի խաթարում: Թիամինի անբավարարության հետևանքների կոմպլեքսը հայտնի է որպես [[բերի-բերի]] հիվանդություն:
Թիամինի մշտական անբավարարությունը մի շարք ծանր խանգարումների պատճառ կարող է դառնալ, ամենաառաջինը ներվային համակարգի խաթարում։ Թիամինի անբավարարության հետևանքների կոմպլեքսը հայտնի է որպես [[բերի-բերի]] հիվանդություն։


Որպես կանոն, թիամինի անբավարարությունը կապված է լինում սնման խաթարմամբ: Դա կարող է լինել ինչպես սննդի հետ թիամինի անբավարար քանակի, այնպես և հակաթիամինական մթերքների հավելյալ օգտագործման հետևանք: Թարմ ձուկը և ծովամթերքները բավականաչափ վիտամինը քայքայող [[թիամինազ]]ներ են պարունակում; թեյը և սուրճը թիամինի ներթափանցումը արգելափակում են:
Որպես կանոն, թիամինի անբավարարությունը կապված է լինում սնման խաթարմամբ։ Դա կարող է լինել ինչպես սննդի հետ թիամինի անբավարար քանակի, այնպես և հակաթիամինական մթերքների հավելյալ օգտագործման հետևանք։ Թարմ ձուկը և ծովամթերքները բավականաչափ վիտամինը քայքայող [[թիամինազ]]ներ են պարունակում; թեյը և սուրճը թիամինի ներթափանցումը արգելափակում են։


Բերի-բերի հիվանդության դեպքում թուլություն է նկատվում, քաշի անկում, մկանների , նեվրոզ, ինտելեկտի խաթարում, նյութափոխանակության և սրտանոթային համակարգերի խանգարում, развитие [[парез]]ов и параличей.
Բերի-բերի հիվանդության դեպքում թուլություն է նկատվում, քաշի անկում, մկանների , նեվրոզ, ինտելեկտի խաթարում, նյութափոխանակության և սրտանոթային համակարգերի խանգարում, развитие [[парез]]ов и параличей.


Բերի-բերի հիվանդության ձևերից մեկը, որ հանդիպում է զարգացած երկրներում` [[Հայե Վերնիկեի սինդրոմ]] (այլ կերպ` ՎերնիկեԿորսակովի սինդրոմ) զարգանում է [[ալկոհոլիզմ]]ի դեպքում:
Բերի-բերի հիվանդության ձևերից մեկը, որ հանդիպում է զարգացած երկրներում` [[Հայե Վերնիկեի սինդրոմ]] (այլ կերպ` ՎերնիկեԿորսակովի սինդրոմ) զարգանում է [[ալկոհոլիզմ]]ի դեպքում։


Թիամինի փոխանակման խանգարման դեպքում առաջին հերթին առաջանում է α-կետոթթուների թթվային դեկարբոլիքսացման խանգարում և մասնակիորեն արգելակվում է ածխաջրերի մետաբոլիզմը: Բերի-բերիով հիվանդների մոտ պիրուվատի փոխանակման թերօքսիդացված արգասիքների կուտակում, որոնք տոքսիկ ներգործություն են ունենում ԿՆՀ-ի վրա, որով և պայմանավորված է մետաբոլիկ ացիդոզի զարգացումը: Էներգոդիֆիցիտի զարգացման հետևանքով իջնում է իոնային գրադիենտ պոմպերի աշխատանքի արդյունավետությունը, այդ թվում նյարդային և մկանային հյուսվածքների: Խաթարվում է ճարպաթթուների սինթեզը և ածխաջրերի փոխակերպումը ճարպերի: Սպիտակուցների կատաբոլիզմի ուժգնացումը հասցնում է մկանային ատրոֆիայի, երեխաներ մոտ՝ ֆիզիկական աճի կանգի:
Թիամինի փոխանակման խանգարման դեպքում առաջին հերթին առաջանում է α-կետոթթուների թթվային դեկարբոլիքսացման խանգարում և մասնակիորեն արգելակվում է ածխաջրերի մետաբոլիզմը։ Բերի-բերիով հիվանդների մոտ պիրուվատի փոխանակման թերօքսիդացված արգասիքների կուտակում, որոնք տոքսիկ ներգործություն են ունենում ԿՆՀ-ի վրա, որով և պայմանավորված է մետաբոլիկ ացիդոզի զարգացումը։ Էներգոդիֆիցիտի զարգացման հետևանքով իջնում է իոնային գրադիենտ պոմպերի աշխատանքի արդյունավետությունը, այդ թվում նյարդային և մկանային հյուսվածքների։ Խաթարվում է ճարպաթթուների սինթեզը և ածխաջրերի փոխակերպումը ճարպերի։ Սպիտակուցների կատաբոլիզմի ուժգնացումը հասցնում է մկանային ատրոֆիայի, երեխաներ մոտ՝ ֆիզիկական աճի կանգի։


== Հիպերվիտամինոզ ==
== Հիպերվիտամինոզ ==
Թիամինին [[հիպերվիտամինոզ]]ը հատուկ չէ: Վիտամին B<sub>1</sub>ի մեծ դոզայով ներարկումը կարող է [[անաֆիլակտիկ շոկ]] առաջացնել:
Թիամինին [[հիպերվիտամինոզ]]ը հատուկ չէ։ Վիտամին B<sub>1</sub>ի մեծ դոզայով ներարկումը կարող է [[անաֆիլակտիկ շոկ]] առաջացնել։


<!-- Մեկնաբանությունը դրել եմ, որպեսզի ռուսերեն տեքստը չերևա հոդվածում։ Խնդրում եմ, խմբագրելուց հանեք այն
<!-- Մեկնաբանությունը դրել եմ, որպեսզի ռուսերեն տեքստը չերևա հոդվածում։ Խնդրում եմ, խմբագրելուց հանեք այն

19:10, 22 Օգոստոսի 2013-ի տարբերակ

Թիամին

Թիամին (վիտամին B1), ջրում լուծվող վիտամին, C12H17N4բանաձևին համապատասխանող միացությունOS. Անգույն բյուրեղյա նյութ, ու ջրում լավ է լուծվում, սպիրտում՝ոչ։ Տաքացնելիս քայքայվում է։

Հայտնի որպես վիտամին B1, ածխաջրերի և ճարպերի մետաբոլիզմի պրոցեսում թիամինը կարևոր դեր է խաղում։ Այն անհրաժեշտ է աճի և զարգացման պրոցեսներիի նորմալ ընթացքի համար և օգնում է սրտի, նյարդային և մարսողական համակաարգի կայուն աշխատանքը պահպանելու համար։ Թիամինը օրգանիզմում չի կուտակվում և թունավոր չէ։

Ընդհանուր տեղեկություններ

Թիամինը անհրաժեշտ է օրգանիզմում պատշաճ նյութափոխանակության՝ հատկապես ածխաջրերի յուրացման համար։ Վիտամին B1-ի անբավարարության դեպքում տեղի է ունենում ախորժակի նցազում, փորկապություն, ֆիզիկական լարվածության ժամանակ նկատվում է հևոց և սրտխփոց, ավելորդ գրգռվածություն։ Վիտամին B1-ով հարուստ են գարեջրի և այլ դրոժները։ Սննդամթերքներից Վիտամին B1-ով հարուստ են հատիկավորները և ձավարեղենը՝ հատկապես, նրանց կեղևում և սերմածիլերում։ Հատկապես կարևոր է կերակրատեսակներում ներառել հնդկաձավար և գարի։ Թիամինը լավ պահպանվում է թթու միջավայրում, քայքայվում է հիմնային միջավայրում։ Ֆիզիկական և մտավոր ծանրաբեռնվածության, ինչպես նաև ցրտի պայմաններում վիտամին B1-ի սպառումը ավելանում է։

Պատմությունը

Քրիստիան Էյկմանը բրնձի հատիկի մեջ հայտնաբերեց պարալիտիկ թույնի և օրգանիզմի համար օգտակար տարրերի առկայությունը, որոնք բերի-բերի հիվանդությունը բուժում էին բրնձի թեփուկներով։ Այդ հետազոտությունների համար, որոնք բերեցին վիտամինների բացահայտմանը Էյկմանը բժշկության բնագավառում Նոբելյան մրցանակի արժանացավ։ 1911 թ. Կազիմիր Ֆունկը բրնձի թեփքւկներից ստացավ բիոլոգիական ակտիվ միացություն, որը կոչեց վիտամին, քանի որ մոլեկուլը ազոտ է պարունակում։

Մաքուր վիճակում առաջին անգամ թիամինը 1926 թ. ստացել է Յանսենը:

ֆիզիկա-քիմիական հատկությունները

Թիամինը լավ լուծվում է ջրում։ Թթվային լուծույթներում տաքացման նկատմամբ բավական կայուն է, հիմնայինում՝ արագ քայքայվում է :

Մոլեկուլը բաղկացած է մեթիլենային կապով միացած երկու օղակներից՝ պիրիմիդինային և թիազոլային։

Մետաբոլական դերը և փոխանակությունը

Թիամինպիրոֆոսֆատ (ТПФ)

Բնության մեջ թիամինը սինթեզվում է բույսերի և շատ միկրոօրգանիզմների կողմից։ Կենդանիները և մարդիկ թիամին չեն կարող սինթեզել և այն ստանում են սննդի հետ։ Բոլոր կենդանիները թիամինի կարիք ունեն բացի որոճողներից, քանի որ նրանց աղիները բավականաչափ վիտամին է սինթեզում։

Աղիներից ներծծվելով թիամինը դառնում է թիամինպիրոֆոսֆատ։

Թիամինի անբավարարություն

Թիամինի մշտական անբավարարությունը մի շարք ծանր խանգարումների պատճառ կարող է դառնալ, ամենաառաջինը ներվային համակարգի խաթարում։ Թիամինի անբավարարության հետևանքների կոմպլեքսը հայտնի է որպես բերի-բերի հիվանդություն։

Որպես կանոն, թիամինի անբավարարությունը կապված է լինում սնման խաթարմամբ։ Դա կարող է լինել ինչպես սննդի հետ թիամինի անբավարար քանակի, այնպես և հակաթիամինական մթերքների հավելյալ օգտագործման հետևանք։ Թարմ ձուկը և ծովամթերքները բավականաչափ վիտամինը քայքայող թիամինազներ են պարունակում; թեյը և սուրճը թիամինի ներթափանցումը արգելափակում են։

Բերի-բերի հիվանդության դեպքում թուլություն է նկատվում, քաշի անկում, մկանների , նեվրոզ, ինտելեկտի խաթարում, նյութափոխանակության և սրտանոթային համակարգերի խանգարում, развитие парезов и параличей.

Բերի-բերի հիվանդության ձևերից մեկը, որ հանդիպում է զարգացած երկրներում` Հայե Վերնիկեի սինդրոմ (այլ կերպ` ՎերնիկեԿորսակովի սինդրոմ) զարգանում է ալկոհոլիզմի դեպքում։

Թիամինի փոխանակման խանգարման դեպքում առաջին հերթին առաջանում է α-կետոթթուների թթվային դեկարբոլիքսացման խանգարում և մասնակիորեն արգելակվում է ածխաջրերի մետաբոլիզմը։ Բերի-բերիով հիվանդների մոտ պիրուվատի փոխանակման թերօքսիդացված արգասիքների կուտակում, որոնք տոքսիկ ներգործություն են ունենում ԿՆՀ-ի վրա, որով և պայմանավորված է մետաբոլիկ ացիդոզի զարգացումը։ Էներգոդիֆիցիտի զարգացման հետևանքով իջնում է իոնային գրադիենտ պոմպերի աշխատանքի արդյունավետությունը, այդ թվում նյարդային և մկանային հյուսվածքների։ Խաթարվում է ճարպաթթուների սինթեզը և ածխաջրերի փոխակերպումը ճարպերի։ Սպիտակուցների կատաբոլիզմի ուժգնացումը հասցնում է մկանային ատրոֆիայի, երեխաներ մոտ՝ ֆիզիկական աճի կանգի։

Հիպերվիտամինոզ

Թիամինին հիպերվիտամինոզը հատուկ չէ։ Վիտամին B1ի մեծ դոզայով ներարկումը կարող է անաֆիլակտիկ շոկ առաջացնել։


Ծանոթագրություններ

Կաղապար:Витамины

Կաղապար:Кофакторы ферментов

Категория:Коферменты