«Յուպիտեր (դիցաբանություն)»–ի խմբագրումների տարբերություն
չ Bot: Migrating 72 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q4649 (translate me) |
clean up, replaced: : → ։ (25) oգտվելով ԱՎԲ |
||
Տող 36. | Տող 36. | ||
| Վիքիպահեստ = |
| Վիքիպահեստ = |
||
}} |
}} |
||
'''Յուպիտեր''', երկնքի հռոմեական աստվածություն. նույնացվել է [[Զևս]]ի |
'''Յուպիտեր''', երկնքի հռոմեական աստվածություն. նույնացվել է [[Զևս]]ի հետ։ Յուպիտերը նախ և առաջ լույսի աստվածն է. նրան հաճախ կոչել են Լյուցետիոս (Լուսատու), նա համարվել է երկնքի տերը, և, երբ հռոմեացիները ուզում էին ասել «բաց երկնքի տակ», նրանք ասում էին` «Յուպիտերի ներքո» («սուրբ Իովե»)։ Յուպիտերը համարվում էր անձրևի աստված. նրանից էր կախված հողագործին երաշտով հարվածելը կամ նրան բերք շնորհելը։ Որոտը Յուպիտերի կամքի դրսևորումն է. կայծակի ընկած վայրը համարվում էր սրբազան։ Հռոմեական կայսրության գլխավոր տաճարը '''Կապիտոլյան Յուպիտերի''' տաճարն էր։ Յուպիտերի քրմերը եղել են [[ֆլամիններ]]ը։ [[2-րդ դար|II]]-[[3-րդ դար|III]] դարերում Հռոմում բազմաթիվ արևելյան պաշտամունքների ներթափանցման կապակցությամբ, սկսեցին Յուպիտերի հետ նույնացնել սիրիական աստվածներին (Բաալներին)։ [[Անտոնիոսներ]]ի օրոք [[Կոմմագենե]]ի [[Դոլիքե]] քաղաքի [[Բաալ]]ի պաշտամունքը տարածվում է [[Հռոմ]], որտեղ Ավենտինյան բլրի վրա կառուցվում է '''Դոլիքեյան Յուպիտերի''' տաճարը։ [[Հելիուպոլիս]] քաղաքի (այժմ` [[Բաալբեկ]]ը [[Լիբանան]]ում) Բաալը ստանում է '''Հելիուպոլիսյան Յուպիտերի''' անունը. նրա հոյակապ տաճարը վերականգնել է [[Անտոնիոս Պիոս]] կայսրը (այժմ վիթխարի ավերակներ)։ Յուպիտերի հետ հաճախ նույնացվել է եգիպտական [[Ամոն]] աստվածը։ Յուպիտերին սկսեցին վերագրել [[Զևս]]ի մասին եղած բազմաթիվ հունական առասպելներ։ Յուպիտերի պատկերումները չէին տարբերվում [[Զևս]]ի պատկերումներից։ Այլաբանորեն, հեգնաբար, Յուպիտեր նշանակում է` գոռոզ, մեծամիտ, ամբարտավան մարդ։ |
||
== Յուպիտերի բազմակերպարությունը == |
== Յուպիտերի բազմակերպարությունը == |
||
* '''Յուպիտեր Տոնանս''' ('''Jupiter Tonans'''), (որոտացող) ուղարկում էր անձրև և |
* '''Յուպիտեր Տոնանս''' ('''Jupiter Tonans'''), (որոտացող) ուղարկում էր անձրև և որոտ։ |
||
* '''Յուպիտեր Ֆուլգուր''' ('''Jupiter Fulgur'''), (կայծակնային) ուղարկում էր |
* '''Յուպիտեր Ֆուլգուր''' ('''Jupiter Fulgur'''), (կայծակնային) ուղարկում էր կայծակներ։ |
||
* '''Օպտիմուս Մակսիմուս Սոտեր''' ('''Optimus Maximus Soter'''), Լավագույն, Հզորագույն, |
* '''Օպտիմուս Մակսիմուս Սոտեր''' ('''Optimus Maximus Soter'''), Լավագույն, Հզորագույն, Փրկիչ։ |
||
* '''Յուպիտեր Վիկտոր''' ('''Jupiter Victor'''), պարգևում էր |
* '''Յուպիտեր Վիկտոր''' ('''Jupiter Victor'''), պարգևում էր հաղթանակ։ |
||
* '''Յուպիտեր Լատիարիս''' ('''Jupiter Latiaris'''), լատիանակն ցեղերի միության |
* '''Յուպիտեր Լատիարիս''' ('''Jupiter Latiaris'''), լատիանակն ցեղերի միության աստված։ |
||
* '''Յուպիտեր Դապալիս''', բերքատվության |
* '''Յուպիտեր Դապալիս''', բերքատվության աստված։ |
||
* '''Յուպիտեր Տերմինոս''' ('''Jupiter Terminus'''), սահամանների պահպանության |
* '''Յուպիտեր Տերմինոս''' ('''Jupiter Terminus'''), սահամանների պահպանության հովանավոր։ |
||
* '''Յուպիտեր Լիբերտաս''' ('''Jupiter Libertas'''), ազատության |
* '''Յուպիտեր Լիբերտաս''' ('''Jupiter Libertas'''), ազատության հովանավոր։ |
||
* '''Յուպիտեր Փերետրիոս''' ('''Jupiter Feretrius'''), պատերազմի և հաղթանակի |
* '''Յուպիտեր Փերետրիոս''' ('''Jupiter Feretrius'''), պատերազմի և հաղթանակի աստված։ |
||
* '''Յուպիտեր Յուպիտոն''' ('''Jupiter Yupiton'''), բարձրունքի հասնելու |
* '''Յուպիտեր Յուպիտոն''' ('''Jupiter Yupiton'''), բարձրունքի հասնելու աստված։ |
||
* '''Յուպիտեր Ստատոր''' (Պահպանիչ), հովանավորում էր հռոմեական զորքը և պաշտպանում նրա |
* '''Յուպիտեր Ստատոր''' (Պահպանիչ), հովանավորում էր հռոմեական զորքը և պաշտպանում նրա շարքերը։ |
||
* '''Յուպիտեր Վերսոր''' (Խափանիչ), թշնամուն մատնում էր |
* '''Յուպիտեր Վերսոր''' (Խափանիչ), թշնամուն մատնում էր փախուստի։ |
||
⚫ | |||
{{Հին հռոմեական դիցաբանություն}} |
{{Հին հռոմեական դիցաբանություն}} |
||
⚫ |
16:38, 21 Օգոստոսի 2013-ի տարբերակ
Յուպիտեր | |
---|---|
Տեսակ | հռոմեական դիցարանի աստվածություն, գերագույն աստված և աստված |
Դիցաբանություն | հին հռոմեական կրոն |
Սեռ | արական |
Երևի համընկնում է | Զևս, Պերուն, Թոր և Jupiter? |
Հայր | Սատուրն |
Մայր | Ops? |
Քույր/Եղբայր | Յունոնա, Վեստա, Պլուտոն, Նեպտուն և Կերես |
Ամուսին | Յունոնա |
Կողակից | Լատոնա և Juturna? |
Զավակներ | Վուլկան, Դիանա, Հերկուլես, Բախուս, Յուվենտա, Մարս, Բելլոնա, Միներվա, Ապոլլոն, Iarbas?, Մերկուրի և Պրոզերպինա |
Iupiter Վիքիպահեստում |
Յուպիտեր, երկնքի հռոմեական աստվածություն. նույնացվել է Զևսի հետ։ Յուպիտերը նախ և առաջ լույսի աստվածն է. նրան հաճախ կոչել են Լյուցետիոս (Լուսատու), նա համարվել է երկնքի տերը, և, երբ հռոմեացիները ուզում էին ասել «բաց երկնքի տակ», նրանք ասում էին` «Յուպիտերի ներքո» («սուրբ Իովե»)։ Յուպիտերը համարվում էր անձրևի աստված. նրանից էր կախված հողագործին երաշտով հարվածելը կամ նրան բերք շնորհելը։ Որոտը Յուպիտերի կամքի դրսևորումն է. կայծակի ընկած վայրը համարվում էր սրբազան։ Հռոմեական կայսրության գլխավոր տաճարը Կապիտոլյան Յուպիտերի տաճարն էր։ Յուպիտերի քրմերը եղել են ֆլամինները։ II-III դարերում Հռոմում բազմաթիվ արևելյան պաշտամունքների ներթափանցման կապակցությամբ, սկսեցին Յուպիտերի հետ նույնացնել սիրիական աստվածներին (Բաալներին)։ Անտոնիոսների օրոք Կոմմագենեի Դոլիքե քաղաքի Բաալի պաշտամունքը տարածվում է Հռոմ, որտեղ Ավենտինյան բլրի վրա կառուցվում է Դոլիքեյան Յուպիտերի տաճարը։ Հելիուպոլիս քաղաքի (այժմ` Բաալբեկը Լիբանանում) Բաալը ստանում է Հելիուպոլիսյան Յուպիտերի անունը. նրա հոյակապ տաճարը վերականգնել է Անտոնիոս Պիոս կայսրը (այժմ վիթխարի ավերակներ)։ Յուպիտերի հետ հաճախ նույնացվել է եգիպտական Ամոն աստվածը։ Յուպիտերին սկսեցին վերագրել Զևսի մասին եղած բազմաթիվ հունական առասպելներ։ Յուպիտերի պատկերումները չէին տարբերվում Զևսի պատկերումներից։ Այլաբանորեն, հեգնաբար, Յուպիտեր նշանակում է` գոռոզ, մեծամիտ, ամբարտավան մարդ։
Յուպիտերի բազմակերպարությունը
- Յուպիտեր Տոնանս (Jupiter Tonans), (որոտացող) ուղարկում էր անձրև և որոտ։
- Յուպիտեր Ֆուլգուր (Jupiter Fulgur), (կայծակնային) ուղարկում էր կայծակներ։
- Օպտիմուս Մակսիմուս Սոտեր (Optimus Maximus Soter), Լավագույն, Հզորագույն, Փրկիչ։
- Յուպիտեր Վիկտոր (Jupiter Victor), պարգևում էր հաղթանակ։
- Յուպիտեր Լատիարիս (Jupiter Latiaris), լատիանակն ցեղերի միության աստված։
- Յուպիտեր Դապալիս, բերքատվության աստված։
- Յուպիտեր Տերմինոս (Jupiter Terminus), սահամանների պահպանության հովանավոր։
- Յուպիտեր Լիբերտաս (Jupiter Libertas), ազատության հովանավոր։
- Յուպիտեր Փերետրիոս (Jupiter Feretrius), պատերազմի և հաղթանակի աստված։
- Յուպիտեր Յուպիտոն (Jupiter Yupiton), բարձրունքի հասնելու աստված։
- Յուպիտեր Ստատոր (Պահպանիչ), հովանավորում էր հռոմեական զորքը և պաշտպանում նրա շարքերը։
- Յուպիտեր Վերսոր (Խափանիչ), թշնամուն մատնում էր փախուստի։
|