«Ուղեղիկ»–ի խմբագրումների տարբերություն
չ Bot: Migrating 55 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q130983 (translate me) |
clean up, replaced: : → ։ (24) oգտվելով ԱՎԲ |
||
Տող 1. | Տող 1. | ||
[[Պատկեր:Gray677.png|thumb|right|Ուղեղիկը, [[վարոլյան կամուրջ]]ն ու [[գլխուղեղի մեծ կիսագնդեր]]ը]] |
[[Պատկեր:Gray677.png|thumb|right|Ուղեղիկը, [[վարոլյան կամուրջ]]ն ու [[գլխուղեղի մեծ կիսագնդեր]]ը]] |
||
'''Ուղեղիկը''' ({{lang-la|cerebellum}}) [[հետին ուղեղ]]ի ածանցյալն է, որը զարգացել է ստատիկայի ռեսեպտորների հետ |
'''Ուղեղիկը''' ({{lang-la|cerebellum}}) [[հետին ուղեղ]]ի ածանցյալն է, որը զարգացել է ստատիկայի ռեսեպտորների հետ կապված։ Ուստի այն անմիջական հարաբերության մեջ է շարժումների կոորդինացիայի հետ և հանդիսանում է [[օրգանիզմ]]ի զանգվածի հիմնական հատկանիշների` ծանրության և [[իներցիա]]յի, հաղթահարման հարմարանքի [[օրգան]]։ Այն համարում են նաև [[վեգետատիվ նյարդային համակարգ]]ի ([[սիմպաթիկ]]) բարձրագույն կենտրոններից մեկը (Լ.Ա. [[Օրբելի]] և նրա դպրոցը)։ |
||
Ուղեղիկը տեղավորված է [[գլխուղեղի մեծ կիսագնդեր]]ի ծոծրակային բլիթների տակ, [[վարոլյան կամուրջ|վարոլյան կամրջից]] և [[երկարավուն ուղեղ]]ից հետ ու գտնվում է հետին |
Ուղեղիկը տեղավորված է [[գլխուղեղի մեծ կիսագնդեր]]ի ծոծրակային բլիթների տակ, [[վարոլյան կամուրջ|վարոլյան կամրջից]] և [[երկարավուն ուղեղ]]ից հետ ու գտնվում է հետին գանգափոսում։ Նրա մեջ տարբերում են երկու կողմնային ծավալուն մասեր` կիսագնդերը (hemispheria cerebelli) և նրանց արանքում գտնվող մի նեղ մաս` որդը (vermis)։ |
||
[[Պատկեր:Центральная нервная система-Central nervous system.jpg|thumb|200px|[[Կենտրոնական Նյարդային Համակարգ]] ([[ԿՆՀ]])<br /> |
[[Պատկեր:Центральная нервная система-Central nervous system.jpg|thumb|200px|[[Կենտրոնական Նյարդային Համակարգ]] ([[ԿՆՀ]])<br /> |
||
I. [[Պարանոցային նյարդեր]]<br /> |
I. [[Պարանոցային նյարդեր]]<br /> |
||
Տող 22. | Տող 22. | ||
== Ուղեղիկի անատոմիա == |
== Ուղեղիկի անատոմիա == |
||
=== Ուղեղիկի ներքին կառուցվածքը === |
=== Ուղեղիկի ներքին կառուցվածքը === |
||
Ուղեղիկի [[սպիտակ նյութ]]ում են գտնվում գորշ նյութի զույգ կորիզները, որոնք տեղավորված են ուղեղիկի յուրաքանչյուր |
Ուղեղիկի [[սպիտակ նյութ]]ում են գտնվում գորշ նյութի զույգ կորիզները, որոնք տեղավորված են ուղեղիկի յուրաքանչյուր կեսում։ Միջին գծի երկու կողմերում, որտեղ ուղեղիկի մեջ է ներհրվում վրանի գագաթը (fastigium), գտնվում է ամենամիջային կորիզը` nucleus fastigil։ Սրանից կողմնայինորեն տեղավորված են գնդաձև կորիզի փոքր կղզյակները (nucleus globosus), իսկ ավելի դուրս` խցանաձև կորիզը (nucleus emboliformis)։ Վերջապես, կիսագնդի կենտրոնում գտնվում է ատամնավոր կորիզը (nucleus dentatus)։ Նա նման է օլիվի կորիզին և ունի ծալծլված գորշ թիթեղի տեսք, որը բացված է (hilus nuclei dentati) դեպի ներս։ Ուղեղիկի և ստորին օլիվի ատամնավոր կորզների նմանությունը պատահական չէ, քանի որ երկու կորիզներն էլ իրար հետ կապված են հաղորդչական ուղիներով (tibrae olivocerebellares), և յուրաքանչյուր կորիզի ամեն մի ծալքը նման է մյուս ծալքին։ Այսպիսով, երկու կորիզները միասին են մասնակցում հավասարակշռության ֆունկցիայի իրականացմանը։<br /> |
||
Ուղեղիկի սպիտակ նյութը կտրվածքի վրա ունի բույսի մանր տերևների տեսք, որը համապատասխանում է յուրաքանչյուր գալարին և արտաքուստ պատված է գորշ նյութի |
Ուղեղիկի սպիտակ նյութը կտրվածքի վրա ունի բույսի մանր տերևների տեսք, որը համապատասխանում է յուրաքանչյուր գալարին և արտաքուստ պատված է գորշ նյութի կեղևով։ Այդ մանր տերևները դեպի կենտրոն միանում են` կազմելով ավելի խոշոր թիթեղներ. վերջիններս ձուլվում են սպիտակ նյութի զանգվածին, որտեղ տեղավորված են վերոհիշյալ գորշ կորիզները։ Սրա արդյունքը լինում է այն, որ ուղեղիկի կտրվածքի վրա գորշ ու սպիտակ նյութերի պատկերը նմանվում է ծառի և կոչվում է կենաց ծառ (arbor fitae) (այսպես է կոչվում է արտաքին տեսքի համար, քանի որ ուղեղիկի վնասվածքը անմիջական մահվան վտանգ չի ներկայացնում)։ Ուղեղիկի սպիտակ նյութը կազմված է տարբեր տիպի նյարդաթելերից։ Նրանցից մի քանիսը միացնում են գալարները և բլթակները, մյուսները կեղևից գնում են դեպի ուղեղիկի ներքին կորիզները և, վերջապես, երրորդները ուղեղիկը կապում են ուղեղի հարևան բաժիններին։ Այս թելիկները մտնում են ուղեղիկի երեք զույգ կոթոնների կամ ոտիկների կազմության մեջ։ |
||
* '''Ստորին կոթոններ''' (pedunculi cerebellares inferiores) կամ պարանաձև մարմիններ (corpora restiformia) |
* '''Ստորին կոթոններ''' (pedunculi cerebellares inferiores) կամ պարանաձև մարմիններ (corpora restiformia)։ Նրանց կազմության մեջ մտած դեպի ուղեղիկն են գնում tractus spinocerebellaris posterior (Flechsigi) –ը, երկարավուն ուղեղի հետին պարանիկների կորիզներից` fibrae arcuatae exteranae, և ստորին օլիվից` tractus olivocerebellaris ։ |
||
* '''Միջին կոթոններ''' (pedunculi cerebellares medii) կամ կամրջի բազուկները (brachia pontis (BNA)) |
* '''Միջին կոթոններ''' (pedunculi cerebellares medii) կամ կամրջի բազուկները (brachia pontis (BNA))։ |
||
Նրանց կազմության մեջ կան նյարդաթելեր, որոնք կամրջի կորզներից գնում են դեպի ուղեղիկի կեղևը (tractus pontocerebellaris) և հանդիսանում են կողև - կամրջային ուղու |
Նրանց կազմության մեջ կան նյարդաթելեր, որոնք կամրջի կորզներից գնում են դեպի ուղեղիկի կեղևը (tractus pontocerebellaris) և հանդիսանում են կողև - կամրջային ուղու շարունակությունը։ |
||
* '''Վերին կոթոններ''' (pedunculi cerebellares superiores) կամ կապակցող բազուկները (brachia conjuctiva) |
* '''Վերին կոթոններ''' (pedunculi cerebellares superiores) կամ կապակցող բազուկները (brachia conjuctiva)։ Սրանք բաղկացած են երկու ուղղությամբ ընթացող նյարդաթելերից` 1) դեպի ուղեղիկը` tractus spinocerebellaris anterior (Gowersi) և 2) ուղեղիկի ատամնավոր կորիզից դեպի քառաբլրի ծածկը` tractus cerebellotegmentalis, որը խաչվելուց հետո վերջանում է կարմիր կորիզում և տեսաթմբում։ |
||
<gallery> |
<gallery> |
||
Պատկեր:Cerebellum_NIH.png|Մարդու գլխուղեղը, կարմիր գույնով նշված է ուղեղիկը |
Պատկեր:Cerebellum_NIH.png|Մարդու գլխուղեղը, կարմիր գույնով նշված է ուղեղիկը |
16:07, 21 Օգոստոսի 2013-ի տարբերակ
Ուղեղիկը (լատին․՝ cerebellum) հետին ուղեղի ածանցյալն է, որը զարգացել է ստատիկայի ռեսեպտորների հետ կապված։ Ուստի այն անմիջական հարաբերության մեջ է շարժումների կոորդինացիայի հետ և հանդիսանում է օրգանիզմի զանգվածի հիմնական հատկանիշների` ծանրության և իներցիայի, հաղթահարման հարմարանքի օրգան։ Այն համարում են նաև վեգետատիվ նյարդային համակարգի (սիմպաթիկ) բարձրագույն կենտրոններից մեկը (Լ.Ա. Օրբելի և նրա դպրոցը)։ Ուղեղիկը տեղավորված է գլխուղեղի մեծ կիսագնդերի ծոծրակային բլիթների տակ, վարոլյան կամրջից և երկարավուն ուղեղից հետ ու գտնվում է հետին գանգափոսում։ Նրա մեջ տարբերում են երկու կողմնային ծավալուն մասեր` կիսագնդերը (hemispheria cerebelli) և նրանց արանքում գտնվող մի նեղ մաս` որդը (vermis)։
Ուղեղիկի անատոմիա
Ուղեղիկի ներքին կառուցվածքը
Ուղեղիկի սպիտակ նյութում են գտնվում գորշ նյութի զույգ կորիզները, որոնք տեղավորված են ուղեղիկի յուրաքանչյուր կեսում։ Միջին գծի երկու կողմերում, որտեղ ուղեղիկի մեջ է ներհրվում վրանի գագաթը (fastigium), գտնվում է ամենամիջային կորիզը` nucleus fastigil։ Սրանից կողմնայինորեն տեղավորված են գնդաձև կորիզի փոքր կղզյակները (nucleus globosus), իսկ ավելի դուրս` խցանաձև կորիզը (nucleus emboliformis)։ Վերջապես, կիսագնդի կենտրոնում գտնվում է ատամնավոր կորիզը (nucleus dentatus)։ Նա նման է օլիվի կորիզին և ունի ծալծլված գորշ թիթեղի տեսք, որը բացված է (hilus nuclei dentati) դեպի ներս։ Ուղեղիկի և ստորին օլիվի ատամնավոր կորզների նմանությունը պատահական չէ, քանի որ երկու կորիզներն էլ իրար հետ կապված են հաղորդչական ուղիներով (tibrae olivocerebellares), և յուրաքանչյուր կորիզի ամեն մի ծալքը նման է մյուս ծալքին։ Այսպիսով, երկու կորիզները միասին են մասնակցում հավասարակշռության ֆունկցիայի իրականացմանը։
Ուղեղիկի սպիտակ նյութը կտրվածքի վրա ունի բույսի մանր տերևների տեսք, որը համապատասխանում է յուրաքանչյուր գալարին և արտաքուստ պատված է գորշ նյութի կեղևով։ Այդ մանր տերևները դեպի կենտրոն միանում են` կազմելով ավելի խոշոր թիթեղներ. վերջիններս ձուլվում են սպիտակ նյութի զանգվածին, որտեղ տեղավորված են վերոհիշյալ գորշ կորիզները։ Սրա արդյունքը լինում է այն, որ ուղեղիկի կտրվածքի վրա գորշ ու սպիտակ նյութերի պատկերը նմանվում է ծառի և կոչվում է կենաց ծառ (arbor fitae) (այսպես է կոչվում է արտաքին տեսքի համար, քանի որ ուղեղիկի վնասվածքը անմիջական մահվան վտանգ չի ներկայացնում)։ Ուղեղիկի սպիտակ նյութը կազմված է տարբեր տիպի նյարդաթելերից։ Նրանցից մի քանիսը միացնում են գալարները և բլթակները, մյուսները կեղևից գնում են դեպի ուղեղիկի ներքին կորիզները և, վերջապես, երրորդները ուղեղիկը կապում են ուղեղի հարևան բաժիններին։ Այս թելիկները մտնում են ուղեղիկի երեք զույգ կոթոնների կամ ոտիկների կազմության մեջ։
- Ստորին կոթոններ (pedunculi cerebellares inferiores) կամ պարանաձև մարմիններ (corpora restiformia)։ Նրանց կազմության մեջ մտած դեպի ուղեղիկն են գնում tractus spinocerebellaris posterior (Flechsigi) –ը, երկարավուն ուղեղի հետին պարանիկների կորիզներից` fibrae arcuatae exteranae, և ստորին օլիվից` tractus olivocerebellaris ։
- Միջին կոթոններ (pedunculi cerebellares medii) կամ կամրջի բազուկները (brachia pontis (BNA))։
Նրանց կազմության մեջ կան նյարդաթելեր, որոնք կամրջի կորզներից գնում են դեպի ուղեղիկի կեղևը (tractus pontocerebellaris) և հանդիսանում են կողև - կամրջային ուղու շարունակությունը։
- Վերին կոթոններ (pedunculi cerebellares superiores) կամ կապակցող բազուկները (brachia conjuctiva)։ Սրանք բաղկացած են երկու ուղղությամբ ընթացող նյարդաթելերից` 1) դեպի ուղեղիկը` tractus spinocerebellaris anterior (Gowersi) և 2) ուղեղիկի ատամնավոր կորիզից դեպի քառաբլրի ծածկը` tractus cerebellotegmentalis, որը խաչվելուց հետո վերջանում է կարմիր կորիզում և տեսաթմբում։
-
Մարդու գլխուղեղը, կարմիր գույնով նշված է ուղեղիկը
-
Մարդու ուղեղիկի առաջնային տեսքը
-
Ուղեղիկի ուղղահայաց կտրվածքը
Գրականություն
- Է. Ի. Բորզյակ, Ե. Ա. Դոբրովոլսկայա, Վ. Ս. Ռևազով, Մ. Ռ. Սապին - Մարդու անատոմիա, Եր., Լույս, 1992թ., 2 հատորով
- Մ. Գ. Պրիվեսի խմբ. Մարդու նորմալ անատոմիայի դասագիրք, Եր., Լույս, 1992թ., 2 հատորով