«Թադեոս առաքյալ»–ի խմբագրումների տարբերություն
չ Bot: Migrating 52 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q43945 (translate me) |
clean up, replaced: : → ։ (46) oգտվելով ԱՎԲ |
||
Տող 4. | Տող 4. | ||
==Թադեոս առաքյալը Նոր Կտակարանում== |
==Թադեոս առաքյալը Նոր Կտակարանում== |
||
«Թադեոս» անվամբ Ավետարանիչներից [[Առաքյալներ|առաքյալին]] կոչում է միայն [[Մարկոս Ավետարանիչ|Մարկոսը]] (Մարկ. |
«Թադեոս» անվամբ Ավետարանիչներից [[Առաքյալներ|առաքյալին]] կոչում է միայն [[Մարկոս Ավետարանիչ|Մարկոսը]] (Մարկ. 3։18)։ [[Մատթեոս առաքյալ|Մատթեոս Ավետարանիչը]] անվանում է. «Ղեբեոս, որ Թադեոս կոչվեց» (Մատթ. 10։3)։ Առաքյալը Ղեբեոս (եբր.` «սիրտ») է անվանված նաև Մատթեոսի մոտ որոշ աննշան ձեռագրերի հիշյալ 3։18 համարում։ [[Ղուկաս Ավետարանիչ|Ղուկաս]] և Հովհաննես Ավետարանիչները առաքյալին անվանում են Հուդա (եբր.` «գովելի», «հռչակավոր»)` «Հակոբի որդի Հուդա» (Ղուկ. 6։16, Գործք 1։13), «Հուդան (ոչ Իսկարիովտացին)» (Հովհ. 14։22)։ Ղեբեոս ձևը որոշ ուսումնասիրողներ համարում են նույն Թադեոսի տարընթերցումը, իսկ արդեն Թադեոս անվանումը Մարկոսը և Մատթեոսը օգտագործում են [[Հուդա Իսկարիովտացի|Հուդա Իսկարիովտացու]] հետ շփոթ չառաջացնելու համար։ Առաքյալը անվանվում է որդի Հակոբոսի (Ղուկ. 6։16) կամ Ալփեոսի (Մատթ. 10։3) և եղբայրն է մեկ այլ առաքյալի` [[Հակոբոս Ալփյան առաքյալ|Հակոբոս Ալփյան]]ի (հմմտ. Մատթ. 10։3), չնայած որոշ տեղերում Թադեոսի եղբայրն է համարվում [[Թովմաս առաքյալ]]ը, ով հայտնի է նաև Երկվորյակ անվամբ։ |
||
Թադեոս առաքյալի մասին բացի 12-ի շարքում նշվելուց, Ավետարանում գոյություն ունի լոկ մեկ հիշատակում [[Ավետարան ըստ Հովհաննեսի|Հովհաննու Ավետարան]]ում. երբ [[Հիսուս Քրիստոս|Քրիստոս]] [[Վերջին ընթրիք]]ի ժամանակ ասում է «Ով իմ պատվիրաններն ընդունում և դրանք պահում է, նա՛ է, որ ինձ սիրում է. և ով ինձ սիրում է, պիտի սիրվի իմ Հորից. ես էլ նրան պիտի սիրեմ և ինձ պիտի հայտնեմ նրան»։ Հուդան (ոչ Իսկարիովտացին) ասաց նրան. «Տե՛ր, ինչպե՞ս եղավ, որ քեզ պիտի հայտնես մեզ և ոչ թե աշխարհին»։ Հիսուս պատասխանեց և ասաց նրան. «Եթե մեկը սիրում է ինձ, իմ խոսքը կպահի, և իմ Հայրը նրան կսիրի. և մենք նրա մոտ կգանք ու նրա մոտ կոթևանենք» ( |
Թադեոս առաքյալի մասին բացի 12-ի շարքում նշվելուց, Ավետարանում գոյություն ունի լոկ մեկ հիշատակում [[Ավետարան ըստ Հովհաննեսի|Հովհաննու Ավետարան]]ում. երբ [[Հիսուս Քրիստոս|Քրիստոս]] [[Վերջին ընթրիք]]ի ժամանակ ասում է «Ով իմ պատվիրաններն ընդունում և դրանք պահում է, նա՛ է, որ ինձ սիրում է. և ով ինձ սիրում է, պիտի սիրվի իմ Հորից. ես էլ նրան պիտի սիրեմ և ինձ պիտի հայտնեմ նրան»։ Հուդան (ոչ Իսկարիովտացին) ասաց նրան. «Տե՛ր, ինչպե՞ս եղավ, որ քեզ պիտի հայտնես մեզ և ոչ թե աշխարհին»։ Հիսուս պատասխանեց և ասաց նրան. «Եթե մեկը սիրում է ինձ, իմ խոսքը կպահի, և իմ Հայրը նրան կսիրի. և մենք նրա մոտ կգանք ու նրա մոտ կոթևանենք» (14։20-22)։ |
||
Եվս մեկ անգամ Թադեոս առաքյալը հիշատակվում է [[Գործք առաքելոց]]ում ( |
Եվս մեկ անգամ Թադեոս առաքյալը հիշատակվում է [[Գործք առաքելոց]]ում (1։13)։ |
||
==Թադեոս առաքյալի քարոզչությունը և նահատակությունը համաձայն Ավանդության== |
==Թադեոս առաքյալի քարոզչությունը և նահատակությունը համաձայն Ավանդության== |
||
[[Պատկեր:Surb gexard.JPG|thumb|right|150px|Սուրբ Գեղարդ]] |
[[Պատկեր:Surb gexard.JPG|thumb|right|150px|Սուրբ Գեղարդ]] |
||
Որքան խճճված են Թադեոս առաքյալի վերաբերյալ ավետարանական տեղեկությունները, կրկնակի խճճված են տեղեկությունները նրա քարոզչության վերաբերյալ` հաստատված |
Որքան խճճված են Թադեոս առաքյալի վերաբերյալ ավետարանական տեղեկությունները, կրկնակի խճճված են տեղեկությունները նրա քարոզչության վերաբերյալ` հաստատված ավանդությամբ։ Ավանդության համար մեկնարկ է ծառայում Աբգար թագավորի և նրա հիվանդության մասին պատմությունը, որի վերաբերյալ մի քանի աղբյուրները (Լաբուբնա Եդեսացու ասորական տարբերակը, Եվսեբիոս Կեսարացու «Եկեղեցական պատմությունը» և [[Մովսես Խորենացի|Մովսես Խորենաց]]ու «Հայոց պատմությունը»)խառնաշփոթի պատճառ են դառնում։ Հայկական ավանդությունը, որը փոխանցում է [[Մովսես Խորենացի]] պատմահայրը, հայտնում է որ Հովհաննեսի Ավետարանի 12-րդ գլխի հեթանոսները Եդեսիայի Աբգար արքայի (Խորենացին Աբգարին հայոց թագավոր է անվանում) հայազգի նախարարներն էին, ովքեր ցանկանում էին տեսնել Քրիստոսին` Աբգարի անունից խնդրելու գնալ Եդեսիա և բժշկել արքային։ Ավանդությունն ասում է, որ Հիսուսն ինքը չգնաց, սակայն խոստացավ ուղարկել իր առաքյալներից մեկին։ Այդ առաքյալը Թադեոսն էր, ով Քրիստոսի համբարձումից հետո մեկնեց Եդեսիա, քարոզեց, բժշկեց և դարձի բերեց Աբգարին։ Որոշ աղբյուրներ, սակայն, Աբգարին քարոզած առաքյալ են համարում 72 աշակերտներից մեկին` տալով Թադեոս Դիդիմոս (երկվորյակ) անվանումը։ Սակայն Հայկական ավանդությունը նշում է, որ Թադեոսը Աբգարին բժշկելուց, քրիստոնեությունը քարոզելուց, ինչպես նաև Ադդե անունով մեկին եպիսկոպոս ձեռնադրելուց հետո Աբգարի հրովարտակով Եդեսիայից անցնում է Արտազ, որտեղ ներկայանում է Հայոց Սանատրուկ արքային (I դար 2-րդ կես)` Աբգարի քեռորդուն: Թադեոսի քարոզչությամբ Սանատրուկը ևս ընդունում է քրիստոնեությունը, սակայն զգուշանալով իշխանների սպառնալիքից, շուտով հետ է կանգնում: Թադեոսի հրաշագործ քարոզչությամբ քրիստոնեություն են ընդունում արքունի շատուշատ ներկայացուցիչներ, այդ թվում նաև թագավորի դուստր Սանդուխտը: Իմանալով այդ մասին` Սանատրուկը կարգադրում է սրամահ անել դարձի եկածներին և ձերբակալել դստերն ու Թադեոս առաքյալին։ Թադեոսը հրաշքով ազատ է մնում` մխիթարելով բանտարկության մեջ հայտնված արքայադստերն ու [[Քրիստոնեություն|քրիստոնյա]]ներին։ Հազարավորների դարձի բերելուց, մեծ և չտեսնված հրաշքներ ու բժշկումներ կատարելուց հետո ի վերջո Թադեոս առաքյալն էլ է բանտարկվում։ Որպես պատիժ Սանատրուկը նրան նախ նետում է գազանների առաջ, ապա հնոցը, սակայն երկու դեպքում էլ առաքյալը անվնաս է մնում, հրաշքով անվնաս է մնում նաև, երբ տարվում է գլխատվելու։ Այս հանգամանքները բազում հեթանոսների Քրիստոսին հավատալու պատճառ են դառնում։ Ի վերջո 66 թվականին Թադեոս առաքյալը սրամահ է արվում Արտազ գավառի Շավարշավան քաղաքում։ Առաքյալի նահատակության վայրում կառուցվել է Արտազի Ս.Թադե վանքը։ |
||
[[Պատկեր:Qareh kelissa.jpg|thumb|right|160px|Սուրբ Թադեի վանք]] |
[[Պատկեր:Qareh kelissa.jpg|thumb|right|160px|Սուրբ Թադեի վանք]] |
||
Իբրև Հայ եկեղեցու հիմնադրի`Թադեոսին նվիրվել են ճառեր, գանձեր, տաղեր, աղոթներ և |
Իբրև Հայ եկեղեցու հիմնադրի`Թադեոսին նվիրվել են ճառեր, գանձեր, տաղեր, աղոթներ և շարականներ։ Թադեոս առաքյալի անունով Հայոց կանոնագրքում առկա են անվավեր կանոններ («Սահմանք կանոնաց սուրբ առաքելոյն Թադէոսի ի քաղաքն Ուռհա ի լուսաւորել զնոսա»), որոնք բովանդակում են քրիստոնեական բարոյականության, վարք ու բարքի ընդհանուր սկզբունքներ և սահմանումներ։ |
||
Թադեոսն իր պատշաճ տեղն է զբաղեցրել նաև Հայ միջնադարյան |
Թադեոսն իր պատշաճ տեղն է զբաղեցրել նաև Հայ միջնադարյան կերպարվեստում։ Նա սովորաբար պատկերվել է մի ձեռքին դաշույն (իր նահատակության գործիքն է), մյուս ձեռքին` Հիսուսի կողը խոցած գեղարդը, որը առաքյալը բերել էր Հայաստան և մինչև այսօր որպես նվիրական սրբություն պահվում է եկեղեցու ծոցում։ |
||
==Հիշատակության օրը== |
==Հիշատակության օրը== |
||
Սուրբ Թադեոս առաքյալը [[Եկեղեցի|Ընդհանրական Եկեղեցու]] սուրբ |
Սուրբ Թադեոս առաքյալը [[Եկեղեցի|Ընդհանրական Եկեղեցու]] սուրբ է։ [[Հայաստանյայց Առաքելական Սուրբ Եկեղեցի]]ն տոնում է նրա տոնը 12 [[առաքյալներ]]ի հետ, տարեվերջին` [[Բարդուղիմեոս առաքյալ]]ի հետ միասին` Տոն Առաջին լուսավորիչների անվամբ Հիսնակի առաջին կիրակիին հաջորդող շաբաթ օրը և Սանդուխտ կույսի հետ։ |
||
Հույն եկեղեցին տոնում է օգոստոսի 21-ին, Լատին Եկեղեցին` հոկտեմբերի 28- |
Հույն եկեղեցին տոնում է օգոստոսի 21-ին, Լատին Եկեղեցին` հոկտեմբերի 28-ին։ |
||
==Աղբյուրներ== |
==Աղբյուրներ== |
||
#Աստուածաշունչ Մատեան Հին եւ Նոր Կտակարանների, Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածին եւ Հայաստանի Աստուածաշնչային ընկերութիւն, |
#Աստուածաշունչ Մատեան Հին եւ Նոր Կտակարանների, Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածին եւ Հայաստանի Աստուածաշնչային ընկերութիւն, 2004։ |
||
#[[Մաղաքիա Օրմանյան|Մաղաքիա արք. Օրմանյան]], Համապատում, Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածին, |
#[[Մաղաքիա Օրմանյան|Մաղաքիա արք. Օրմանյան]], Համապատում, Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածին, 1997։ |
||
#Մաղաքիա արք. Օրմանյան, Ազգապատում, հտ. Ա, Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածին, |
#Մաղաքիա արք. Օրմանյան, Ազգապատում, հտ. Ա, Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածին, 2001։ |
||
#Շնորհք արքեպիսկոպոս Գալուստեան, Աստուածաշնչական սուրբեր, Երևան, |
#Շնորհք արքեպիսկոպոս Գալուստեան, Աստուածաշնչական սուրբեր, Երևան, 1997։ |
||
#Ավետարանների գործող անձինք, Սուրբ Էջմիածին, |
#Ավետարանների գործող անձինք, Սուրբ Էջմիածին, 2010։ |
||
#Քրիստոնյա Հայաստան հանրագիտարան, Երևան, |
#Քրիստոնյա Հայաստան հանրագիտարան, Երևան, 2002թ։ |
||
#[[Մովսես Խորենացի]], Հայոց |
#[[Մովսես Խորենացի]], Հայոց Պատմություն։ |
||
#Новый библейский словапь, часть 1, Санкт-Петербург, 1999г. |
#Новый библейский словапь, часть 1, Санкт-Петербург, 1999г. |
||
#Иисус и Евангелия, Словарь, Москва, 2003. |
#Иисус и Евангелия, Словарь, Москва, 2003. |
19:15, 19 Օգոստոսի 2013-ի տարբերակ
Թադեոս (Ղեբեոս, Հուդա Հակոբյան) առաքյալ, Հիսուս Քրիստոսի 12 առաքյալներից, Հայաստանյայց Առաքելական Սուրբ Եկեղեցու հիմնադիրներից, որ Բարդուղիմեոս առաքյալից առաջ է քարոզել Հայաստանում` Արտազ գավառում (43-66թթ):
Թադեոս առաքյալը Նոր Կտակարանում
«Թադեոս» անվամբ Ավետարանիչներից առաքյալին կոչում է միայն Մարկոսը (Մարկ. 3։18)։ Մատթեոս Ավետարանիչը անվանում է. «Ղեբեոս, որ Թադեոս կոչվեց» (Մատթ. 10։3)։ Առաքյալը Ղեբեոս (եբր.` «սիրտ») է անվանված նաև Մատթեոսի մոտ որոշ աննշան ձեռագրերի հիշյալ 3։18 համարում։ Ղուկաս և Հովհաննես Ավետարանիչները առաքյալին անվանում են Հուդա (եբր.` «գովելի», «հռչակավոր»)` «Հակոբի որդի Հուդա» (Ղուկ. 6։16, Գործք 1։13), «Հուդան (ոչ Իսկարիովտացին)» (Հովհ. 14։22)։ Ղեբեոս ձևը որոշ ուսումնասիրողներ համարում են նույն Թադեոսի տարընթերցումը, իսկ արդեն Թադեոս անվանումը Մարկոսը և Մատթեոսը օգտագործում են Հուդա Իսկարիովտացու հետ շփոթ չառաջացնելու համար։ Առաքյալը անվանվում է որդի Հակոբոսի (Ղուկ. 6։16) կամ Ալփեոսի (Մատթ. 10։3) և եղբայրն է մեկ այլ առաքյալի` Հակոբոս Ալփյանի (հմմտ. Մատթ. 10։3), չնայած որոշ տեղերում Թադեոսի եղբայրն է համարվում Թովմաս առաքյալը, ով հայտնի է նաև Երկվորյակ անվամբ։ Թադեոս առաքյալի մասին բացի 12-ի շարքում նշվելուց, Ավետարանում գոյություն ունի լոկ մեկ հիշատակում Հովհաննու Ավետարանում. երբ Քրիստոս Վերջին ընթրիքի ժամանակ ասում է «Ով իմ պատվիրաններն ընդունում և դրանք պահում է, նա՛ է, որ ինձ սիրում է. և ով ինձ սիրում է, պիտի սիրվի իմ Հորից. ես էլ նրան պիտի սիրեմ և ինձ պիտի հայտնեմ նրան»։ Հուդան (ոչ Իսկարիովտացին) ասաց նրան. «Տե՛ր, ինչպե՞ս եղավ, որ քեզ պիտի հայտնես մեզ և ոչ թե աշխարհին»։ Հիսուս պատասխանեց և ասաց նրան. «Եթե մեկը սիրում է ինձ, իմ խոսքը կպահի, և իմ Հայրը նրան կսիրի. և մենք նրա մոտ կգանք ու նրա մոտ կոթևանենք» (14։20-22)։ Եվս մեկ անգամ Թադեոս առաքյալը հիշատակվում է Գործք առաքելոցում (1։13)։
Թադեոս առաքյալի քարոզչությունը և նահատակությունը համաձայն Ավանդության
Որքան խճճված են Թադեոս առաքյալի վերաբերյալ ավետարանական տեղեկությունները, կրկնակի խճճված են տեղեկությունները նրա քարոզչության վերաբերյալ` հաստատված ավանդությամբ։ Ավանդության համար մեկնարկ է ծառայում Աբգար թագավորի և նրա հիվանդության մասին պատմությունը, որի վերաբերյալ մի քանի աղբյուրները (Լաբուբնա Եդեսացու ասորական տարբերակը, Եվսեբիոս Կեսարացու «Եկեղեցական պատմությունը» և Մովսես Խորենացու «Հայոց պատմությունը»)խառնաշփոթի պատճառ են դառնում։ Հայկական ավանդությունը, որը փոխանցում է Մովսես Խորենացի պատմահայրը, հայտնում է որ Հովհաննեսի Ավետարանի 12-րդ գլխի հեթանոսները Եդեսիայի Աբգար արքայի (Խորենացին Աբգարին հայոց թագավոր է անվանում) հայազգի նախարարներն էին, ովքեր ցանկանում էին տեսնել Քրիստոսին` Աբգարի անունից խնդրելու գնալ Եդեսիա և բժշկել արքային։ Ավանդությունն ասում է, որ Հիսուսն ինքը չգնաց, սակայն խոստացավ ուղարկել իր առաքյալներից մեկին։ Այդ առաքյալը Թադեոսն էր, ով Քրիստոսի համբարձումից հետո մեկնեց Եդեսիա, քարոզեց, բժշկեց և դարձի բերեց Աբգարին։ Որոշ աղբյուրներ, սակայն, Աբգարին քարոզած առաքյալ են համարում 72 աշակերտներից մեկին` տալով Թադեոս Դիդիմոս (երկվորյակ) անվանումը։ Սակայն Հայկական ավանդությունը նշում է, որ Թադեոսը Աբգարին բժշկելուց, քրիստոնեությունը քարոզելուց, ինչպես նաև Ադդե անունով մեկին եպիսկոպոս ձեռնադրելուց հետո Աբգարի հրովարտակով Եդեսիայից անցնում է Արտազ, որտեղ ներկայանում է Հայոց Սանատրուկ արքային (I դար 2-րդ կես)` Աբգարի քեռորդուն: Թադեոսի քարոզչությամբ Սանատրուկը ևս ընդունում է քրիստոնեությունը, սակայն զգուշանալով իշխանների սպառնալիքից, շուտով հետ է կանգնում: Թադեոսի հրաշագործ քարոզչությամբ քրիստոնեություն են ընդունում արքունի շատուշատ ներկայացուցիչներ, այդ թվում նաև թագավորի դուստր Սանդուխտը: Իմանալով այդ մասին` Սանատրուկը կարգադրում է սրամահ անել դարձի եկածներին և ձերբակալել դստերն ու Թադեոս առաքյալին։ Թադեոսը հրաշքով ազատ է մնում` մխիթարելով բանտարկության մեջ հայտնված արքայադստերն ու քրիստոնյաներին։ Հազարավորների դարձի բերելուց, մեծ և չտեսնված հրաշքներ ու բժշկումներ կատարելուց հետո ի վերջո Թադեոս առաքյալն էլ է բանտարկվում։ Որպես պատիժ Սանատրուկը նրան նախ նետում է գազանների առաջ, ապա հնոցը, սակայն երկու դեպքում էլ առաքյալը անվնաս է մնում, հրաշքով անվնաս է մնում նաև, երբ տարվում է գլխատվելու։ Այս հանգամանքները բազում հեթանոսների Քրիստոսին հավատալու պատճառ են դառնում։ Ի վերջո 66 թվականին Թադեոս առաքյալը սրամահ է արվում Արտազ գավառի Շավարշավան քաղաքում։ Առաքյալի նահատակության վայրում կառուցվել է Արտազի Ս.Թադե վանքը։
Իբրև Հայ եկեղեցու հիմնադրի`Թադեոսին նվիրվել են ճառեր, գանձեր, տաղեր, աղոթներ և շարականներ։ Թադեոս առաքյալի անունով Հայոց կանոնագրքում առկա են անվավեր կանոններ («Սահմանք կանոնաց սուրբ առաքելոյն Թադէոսի ի քաղաքն Ուռհա ի լուսաւորել զնոսա»), որոնք բովանդակում են քրիստոնեական բարոյականության, վարք ու բարքի ընդհանուր սկզբունքներ և սահմանումներ։ Թադեոսն իր պատշաճ տեղն է զբաղեցրել նաև Հայ միջնադարյան կերպարվեստում։ Նա սովորաբար պատկերվել է մի ձեռքին դաշույն (իր նահատակության գործիքն է), մյուս ձեռքին` Հիսուսի կողը խոցած գեղարդը, որը առաքյալը բերել էր Հայաստան և մինչև այսօր որպես նվիրական սրբություն պահվում է եկեղեցու ծոցում։
Հիշատակության օրը
Սուրբ Թադեոս առաքյալը Ընդհանրական Եկեղեցու սուրբ է։ Հայաստանյայց Առաքելական Սուրբ Եկեղեցին տոնում է նրա տոնը 12 առաքյալների հետ, տարեվերջին` Բարդուղիմեոս առաքյալի հետ միասին` Տոն Առաջին լուսավորիչների անվամբ Հիսնակի առաջին կիրակիին հաջորդող շաբաթ օրը և Սանդուխտ կույսի հետ։ Հույն եկեղեցին տոնում է օգոստոսի 21-ին, Լատին Եկեղեցին` հոկտեմբերի 28-ին։
Աղբյուրներ
- Աստուածաշունչ Մատեան Հին եւ Նոր Կտակարանների, Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածին եւ Հայաստանի Աստուածաշնչային ընկերութիւն, 2004։
- Մաղաքիա արք. Օրմանյան, Համապատում, Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածին, 1997։
- Մաղաքիա արք. Օրմանյան, Ազգապատում, հտ. Ա, Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածին, 2001։
- Շնորհք արքեպիսկոպոս Գալուստեան, Աստուածաշնչական սուրբեր, Երևան, 1997։
- Ավետարանների գործող անձինք, Սուրբ Էջմիածին, 2010։
- Քրիստոնյա Հայաստան հանրագիտարան, Երևան, 2002թ։
- Մովսես Խորենացի, Հայոց Պատմություն։
- Новый библейский словапь, часть 1, Санкт-Петербург, 1999г.
- Иисус и Евангелия, Словарь, Москва, 2003.