«Բուսաբանություն»–ի խմբագրումների տարբերություն

Դիտել պատմությունը

← Նախորդ տարբ Հաջորդ տարբ →

Content deleted Content added

ՎիզուալԵլատեքստ

Գծային

09:51, 18 Օգոստոսի 2013-ի տարբերակ

Բուսաբանություն

Ուսումնասիրության առարկա

Բույսեր · Ջրիմուռներ
Սնկեր և այլն

Բուսաբանության բաժիններ

Ալգոլոգիա · Բույսերի անատոմիա · Բրիոլոգիա · Երկրաբուսաբանություն · Բույսերի աշխարհագրություն · Ծառագիտություն · Դիասպորոլոգիա · Կարպոլոգիա · Լիխենոլոգիա · Միկոաշխարհագրություն · Միկոլոգիա · Բույսերի մորֆոլոգիա · Պալեոբուսաբանություն · Պալինոլոգիա · Բույսերի սիստեմատիկա · Բույսերի ֆիզիոլոգիա · Բուսախտաբանություն · Ֆլորիստիկա · Բույսերի էկոլոգիա · Էթնոբուսաբանություն․․․

Հայտնի բուսաբաններ

Թեոփրաստես
Ժոզեֆ Փիթոն դե Թուրնեֆոր
Կառլ Լիննեյ
Ադոլֆ Հենրիխ Գուստավ Էնգլեր
Արմեն Թախտաջյան

Պատմություն

Բուսաբանության պատմություն
Բուսաբանության հայտնի գրքեր
Բուսաբանական պատկերազարդում

Բուսաբանություն ( հին հունարեն՝ βοτανικός - «բույսերին վերաբերող» և βοτάνη - «խոտ, բույս»), կենսաբանության մի բաժին, գիտություն բույսերի մասին։

Ուսումնասիրության առարկան

Բուսաբանությունը ընգրկում է մեծ քանակությամբ խնդիրներ` բույսերի արտաքին և ներքին կառուցվածքի օրինաչափությունները (մորֆոլոգիա և անատոմիա), բույսերի դասակարգումը և սիստեմատիկան, բուսատեսակների պատմական զարգացումը (էվոլյուցիա), ազգակցական կապերը (ֆիլոգենեզ), տարածումը` տարածական բաշխումը Երկրի մակերեսին (բույսերի աշխարհագրություն), բուսածածկի կառուցվածքը (ֆիտոցենոլոգիա կամ երկրաբուսաբանություն), բույսերի հնարավոր մշակումը արտադրության մեջ (տնտեսական բուսաբանություն)։ Ըստ ուսումնասիրման օբյեկտի բուսաբանության մեջ առանձնացնում են`

ֆիկոլոգիա (ալգոլոգիա) - գիտություն ջրիմուռների մասին
միկոլոգիա - գիտություն սնկերի մասին
լիխենոլոգիա - գիտություն քարաքոսերի մասին
բրիոլոգիա - գիտություն մամուռների մասին և այլն։

Բուսական աշխարհի միաբջիջ օրգանիզմների ուսումնասիրությունը կատարում է միկրոբիոլոգիա գիտությունը։ Բույսերի հիվանդություններով զբաղվում է բուսախտաբանությունը (ֆիտոպաթոլոգիան)։ Բուսաբանական հիմնական սկզբունքը դա բույսերի սիստեմատիկան է, որով բուսական աշխարհի բազմաթիվ տեսակները միմյանց հետ համեմատելով բաժանում են ըստ տաքսոնների (դասակարգում), առաջ է քաշվում նրանց անվանակարգումը (նոմենկլատուրա), պարզվում է նրանց ազգակցական կապերը և փոխհարաբերությունները (ֆիլոգենետիկա)։
Որոշակի տարածքի ուսումնասիրված բուսատեսակների ամբողջությունը անվանվում է ֆլորա, իսկ դրանով զբաղվող գիտությունը` ֆլորիստիկա։ Առանձին տեսակների, ցեղերի և ընտանիքների արեալները որոշող գիտությունը` ֆիտոխորոլոգիա։ Ծառերը և թփերը ուսումնասիրող գիտությունը անվանվում է ծառագիտություն (դենդրոլոգիա)։
Սիստեմատիկայի հետ սերտորեն կապված է նաև բույսերի մորֆոլոգիան, որը ուսումնասիրում է բույսերի ձևաբանությունը, նրանց անհատական (օնտոգենեզ) և պատմական զարգացումը (ֆիլոգենեզ)։ Նեղ իմաստով` մորֆոլոգիան ուսումնասիում է բույսերի արտաքին ձևը և նրա մասերը, իսկ լայն իմաստով այն ընգրկում է բույսերի անատոմիան, որն ուսումնասիրում է բույսերի ներքին կազմությունը, սաղմնաբանությունը (էմբրիոլոգիան) և բջջաբանությունը (ցիտոլոգիան), որը ուսումնասիրում է բուսական բջիջը։ Մորֆոլոգիայում ևս առանձնացվում են մի շարք բաժիններ, ինչպիսին են օրինակ` օրգանոգաֆիա` բույսերի օրգանների նկարագրություն, պալինոլոգիա` բույսերի փոշեհատիկների և սպորների ուսումնասիրություն, կարպոլոգիա` պտուղների տեսակների նկարագրում և դասակարգում, տերատոլոգիա`բույսերի կառուցվածքային շեղումները և անոմալիաները: Առանձնացնում են բույսերի համեմատական, էվոլյուցիոն, էկոլոգիական մորֆոլոգիաներ:
Բույսերի փոխհարաբերությունը ապրելու միջավայրի հետ ուսումնասիրում է բույսերի էկոլոգիան: Նեղ իմաստով էկոլոգիան ուսումնասիրում է բույսերի վրա արտաքին պայմանների ազդեցությունը և միջավայրով պայմանավորված` բույսերի բազմազանությունը։ Երկրի մակերեսին բույսերը ձևավորում են որոշակի համակեցություններ կամ ֆիտոցենոզներ (անտառներ, տափաստաններ, սավաննաներ և այլն)։ Այս համակեցությունների ուսումնասիրմամբ զբաղվող գիտությունը անվանվում է երկրաբուսաբանություն կամ ֆիտոցենոլոգիա (որոշ երկրներում նաև` ֆիտոսոցիոլոգիա)։ Կախված ուսումնասիրության առարկայից երկրաբուսաբանության մեջ առանձնացվում է` անտառագիտություն, ճահճաբանություն և այլն։ Առանձնացվում է նաև բիոգեոցենոլոգիան, որը ուսումնասիրում է բուսածածկի, կենդանական աշխարհի, հողի և հողառաջացնող ապարների միջև եղած փոխհարաբերությունները։ Այս համակարգը անվանվում է կենսաերկրացենոզ։
Երկրի մակերեսին բույսերի բաշխման ուսումնասիրմամբ զբաղվում է բույսերի աշխարհագրությունը։ Բույսերի բրածոների ուսումնասիրմամբ զբաղվում է պալեոբուսաբանությունը կամ ֆիտոպալեոնտոլոգիան, որի տվյալները մեծ նշանակություն ունեն սիստեմատիկայի, մորֆոլոգիայի և բույսերի պատմական աշխարհագրություն համար։
Բույսերի տնտեսական դերը ուսումնասիրում է տնտեսական բուսաբանությունը։ Սրա հետ սերտորեն կապված է էթնոբուսաբանությունը, որը ուսումնասիրում է տարբեր էթնիկական խմբերի կողմից բուսատեսակների օգտագործումը։

Բույսերի ֆիզիոլոգիան և բույսերի կենսաքիմիան ոչ միշտ են համարում բուսաբանության բաժիններ, քանի որ բուսական օրգանիզմում կատարվող պրոցեսները շատ դեպքերում համընկնում են կենդանիների օրգանիզմում կատարվող պրոցեսների հետ և ուսումնասիրվում են նույն մեթոդներով։ Սակայն բույսերի կենսաքիմիան և ֆիզիոլոգիան առանձնանում են որոշակի հատկանիշներով, որոնք պայմանավորված են միայն բուսական օրգանիզմին բնորոշ առանձնահատկություններով։
Բույսերի գենետիկան հաճախ համարում են հենց գենետիկայի մի բաժինը, չնայած որ, նրա որոշ ուսումնասիրությունները կապված են բիոսիստեմատիկայի, բույսերի էկոլոգիայի և երկրաբուսաբանության հետ։
Վերը նշված բուսաբանության բաժինների միջև սահմանները, որոշակի առումով պայմանական են, քանի որ նրանց մեթոդները, տվյալները, ուսումնասիրման առարկաները հաճախ համընկնում են։

Բուսաբանական անվանակարգում

Բացի կենսաբանության մեջ ընդունված անվանակարգման, բուսաբանությունը, ինչպես կենսաբանության բոլոր ենթաբաժինները, լրացուցիչ կերպով տեսակը բաժանում է տարատեսակի, ենթատեսակի և ձևի։ Ընդունված է բուսաբանական անվանակարգումը անվանել` բինար նոմենկլատուրա, իսկ կենդանաբանական անվանակարգումը` բինոմինալ նոմենկլատուրա:

Բուսաբանության պատմությունը

Վաղ բուսաբանություն

Բուսաբանության պատմությունը սկսվում հնագույն աղբյուրներում առկա բույսերի նկարագրությամբ և դասակարգմամբ: Բուսաբանական աշխատությունների օրինակներ գտնվել են Հին Հնդկաստանում, Միջագետքում, Զրադաշտական և Հին Չինական ձեռագրերում:
Առաջին աշխատությունները , որոնք չեն նկարագրել բույսերը ըստ իրենց սննդային կամ բուժական նշանակության համարվում են`

Արիստոտելի աշխատությունները,
Արիստոտելի աշակերտ Թեոֆրաստի «Բույսերի պատմություն»-ը ( հին հունարեն՝ Περὶ φυτῶν ἱστορίας, լատին․՝ Historia plantarum ), որտեղ նկարագրված է շուրջ 500 բույսերի տեսակներ, տրված է դասակարգման հիմքերը և բույսերը բաժանված են ըստ կենսական ձևերի, տրված է ֆիզիոլոգիայի հիմքերը, ծաղկի կառուցվածքը,
Պլինիուս Ավագի «Naturalis Historia»-ն որտեղ նա նկարագրել է շուրջ 1000 տեսակի բույսեր։
Այուրվեդան հնդկական աշխատություն, որը դասվում է մ.թ.ա առաջին հազարամյակին
Պարսիկ Աբու Ալի Իբն Սինայի (Ավիցեննա) «Բշկագիտության կանոն»-ը
Գերմանացի բնագետ և փիլիսոփա Ալբերտ ֆոն Բոլշտեյն-ի (Ալբերտ Մեծ) աշխատությունները։

Միջնադարյան մուսուլմանական աշխարհից հայտնի է Աբու Հանիֆա Դինավարիի (828-896) «Բույսերի գիրք»-ը, Իբն Բասսալի «Հողերի դասակարգում»-ը և այլն։ 13-րդ դարի սկզբում Աբու-ալ-Աբբաս ալ-Նաբաթին և Իբն ալ-Բայթարը նույնպես գրել են բուսաբանության մասին։

Վաղ Ժամանակակից բուսաբանություն

Լեոնարդ Ֆուքսը (1501–1566), Օտտո Բրունֆելսը (1489-1534) և Հիերոնիմ Բոկը (1498–1554) համարվում են ժամանակակից բուսաբանական գիտության հիմնադիրները։

Ժամանակակից բուսաբանություն

Բուսաբանությունը, որպես գիտություն, ձևավորվել է XVII–XVIII դարերում։ Ստեղծվեցին առաջին «չոր այգիները»՝ հերբարիումները, ապա կազմվեցին բուսաբանական այգիներ։ Իտալացի բժիշկ-բուսաբան Ա. Ցեզալպինոն «Բույսերի մասին» իր գրքում դասակարգեց բույսերը։ Շվեյցարացի բուսաբան Կ. Բաուհինը ստեղծեց երկանուն անվանակարգություն՝ յուրաքանչյուր բույս անվանելով 2 բառով, որոնցից մեկը ցույց է տալիս բույսի ցեղը, մյուսը՝ տեսակը։ Այդ անվանակարգը հետագայում օրինականացրեց Կ. Լիննեյը, որը գործում է մինչև օրս։ Բույսերի կարգաբանության վրա որոշիչ նշանակություն ունեցավ Չ. Դարվինի էվոլյուցիոն տեսությունը։

Բուսաբանական գիտությունը Հայաստանում

Մեր օրերում Հայաստանի հարուստ ու հետաքրքիր բուսական աշխարհով զբաղվում են դեռևս 1939 թ-ին բացված Բուսաբանության ինստիտուտի և Բուսաբանական այգու գիտնականներն ու մասնագետները։ Հայտնի բուսաբաններ են Ա. Թախտաջյանը, Հ. Մաղաքյանը, Դ. Բաբայան-Տետերևնիկովան, Պ. Ղանդիլյանը, Գ. Դավթյանը, Լ. Օսիպյանը և ուրիշներ։

Հայտնի բուսաբաններ

Իբն ալ-Բայթար (մ. 1248), արաբ գիտնական, բուսաբան, բժիշկ, դեղաբան, ամենամեծ բուսաբանական հանրագիտարաններից մեկի հեղինակը
Աբու ալ-Աբբաս ալ-Նամաբի (1200), արաբ բուսաբան և գյուղատնտես, փորձարարական բուսաբանության հիմնադիրներից
Ավգուստին Պիրամուս դը Կոնդոլ (1778–1841), տվել է գոյության կռվի գաղափարը
Աբու Հանիֆա Դինավարի (828-896), պարսիկ բուսաբան, պատմաբան, աշխարհագրագետ, աստղագետ, մաթեմատիկ
Թեոֆրաստ (371 – 287 ՔԱ), բուսաբանության հայրը
Լեոնարդո դա Վինչի (1452–1519), իտալացի գիտնական, ինժեներ, անատոմ, նկարիչ, քանդակագործ, բուսաբան, երաժիշտ, գրող
Արմեն Թախտաջյան (1910-2009), հայ աշխարհահռչակ գիտնական, 20-րդ դարի էվոլյուցիոն բուսաբանության, բույսերի սիստեմատիկայի ամենանշանավոր դեմքերից մեկը, բույսերի դասակարգման «Թախտաջյանական համակարգի» ստեղծողը։

Օգտագործված աղբյուրներ

Ботаника - статья из Большой советской энциклопедии (ռուսերեն)
Ռուսերեն Վիքիպեդիայի «Բուսաբանություն» (Ботаника) հոդվածը (ռուսերեն)
Անգլերեն Վիքիպեդիայի «Բուսաբանություն» (Botany) հոդվածը (անգլերեն)

Կաղապար:Link FA Կաղապար:Link GA

@@ Տող 1. / Տող 1. @@
 {{Բուսաբանություն}}
-'''Բուսաբանություն''' ( {{lang-grc|βοτανικός}} - «բույսերին վերաբերող» և βοτάνη - «խոտ, բույս»),  [[կենսաբանություն|կենսաբանության]] մի բաժին, [[գիտություն]] [[բույս]]երի մասին:
+'''Բուսաբանություն''' ( {{lang-grc|βοτανικός}} - «բույսերին վերաբերող» և βοτάνη - «խոտ, բույս»),  [[կենսաբանություն|կենսաբանության]] մի բաժին, [[գիտություն]] [[բույս]]երի մասին։
 == Ուսումնասիրության առարկան ==
 [[Պատկեր:Beli-hibiskus.jpg|thumb|left|250px|[[Հիբիկուս]]]]
-Բուսաբանությունը ընգրկում է մեծ քանակությամբ խնդիրներ` բույսերի արտաքին և ներքին կառուցվածքի օրինաչափությունները ([[մորֆոլոգիա]] և [[անատոմիա]]), [[բույսերի դասակարգում]]ը և [[սիստեմատիկա]]ն,  բուսատեսակների [[պատմական զարգացում]]ը ([[էվոլյուցիա]]), ազգակցական կապերը ([[ֆիլոգենեզ]]),  տարածումը` տարածական բաշխումը [[Երկիր|Երկրի]] մակերեսին ([[բույսերի աշխարհագրություն]]), բուսածածկի կառուցվածքը ([[ֆիտոցենոլոգիա]] կամ [[երկրաբուսաբանություն]]), բույսերի հնարավոր մշակումը արտադրության մեջ ([[տնտեսական բուսաբանություն]]):
+Բուսաբանությունը ընգրկում է մեծ քանակությամբ խնդիրներ` բույսերի արտաքին և ներքին կառուցվածքի օրինաչափությունները ([[մորֆոլոգիա]] և [[անատոմիա]]), [[բույսերի դասակարգում]]ը և [[սիստեմատիկա]]ն,  բուսատեսակների [[պատմական զարգացում]]ը ([[էվոլյուցիա]]), ազգակցական կապերը ([[ֆիլոգենեզ]]),  տարածումը` տարածական բաշխումը [[Երկիր|Երկրի]] մակերեսին ([[բույսերի աշխարհագրություն]]), բուսածածկի կառուցվածքը ([[ֆիտոցենոլոգիա]] կամ [[երկրաբուսաբանություն]]), բույսերի հնարավոր մշակումը արտադրության մեջ ([[տնտեսական բուսաբանություն]])։
 Ըստ ուսումնասիրման օբյեկտի բուսաբանության մեջ առանձնացնում են`
 *[[ֆիկոլոգիա]] ([[ալգոլոգիա]]) - գիտություն [[ջրիմուռներ]]ի մասին
 *[[միկոլոգիա]] - գիտություն [[սնկեր]]ի մասին
 *[[լիխենոլոգիա]] - գիտություն [[քարաքոսեր]]ի մասին
-*[[բրիոլոգիա]] - գիտություն [[մամուռներ]]ի մասին և այլն:
+*[[բրիոլոգիա]] - գիտություն [[մամուռներ]]ի մասին և այլն։
-Բուսական աշխարհի [[միաբջիջ օրգանիզմ]]ների ուսումնասիրությունը կատարում է [[միկրոբիոլոգիա]] գիտությունը: Բույսերի հիվանդություններով զբաղվում է [[բուսախտաբանությունը]] ([[ֆիտոպաթոլոգիան]]):
+Բուսական աշխարհի [[միաբջիջ օրգանիզմ]]ների ուսումնասիրությունը կատարում է [[միկրոբիոլոգիա]] գիտությունը։ Բույսերի հիվանդություններով զբաղվում է [[բուսախտաբանությունը]] ([[ֆիտոպաթոլոգիան]])։
-Բուսաբանական հիմնական սկզբունքը դա [[բույսերի սիստեմատիկա]]ն է, որով բուսական աշխարհի բազմաթիվ [[տեսակ]]ները միմյանց հետ համեմատելով բաժանում են ըստ [[տաքսոն]]ների (դասակարգում), առաջ է քաշվում նրանց [[անվանակարգում]]ը ([[նոմենկլատուրա]]), պարզվում է նրանց ազգակցական կապերը և փոխհարաբերությունները ([[ֆիլոգենետիկա]]):<br />
+Բուսաբանական հիմնական սկզբունքը դա [[բույսերի սիստեմատիկա]]ն է, որով բուսական աշխարհի բազմաթիվ [[տեսակ]]ները միմյանց հետ համեմատելով բաժանում են ըստ [[տաքսոն]]ների (դասակարգում), առաջ է քաշվում նրանց [[անվանակարգում]]ը ([[նոմենկլատուրա]]), պարզվում է նրանց ազգակցական կապերը և փոխհարաբերությունները ([[ֆիլոգենետիկա]])։<br />
-Որոշակի տարածքի ուսումնասիրված բուսատեսակների ամբողջությունը անվանվում է [[ֆլորա]], իսկ դրանով զբաղվող գիտությունը` [[ֆլորիստիկա]]: Առանձին տեսակների, ցեղերի և ընտանիքների [[արեալ]]ները որոշող գիտությունը` [[ֆիտոխորոլոգիա]]: [[Ծառ]]երը և [[թփեր]]ը ուսումնասիրող գիտությունը անվանվում է [[ծառագիտություն]] ([[դենդրոլոգիա]]):<br />
+Որոշակի տարածքի ուսումնասիրված բուսատեսակների ամբողջությունը անվանվում է [[ֆլորա]], իսկ դրանով զբաղվող գիտությունը` [[ֆլորիստիկա]]։ Առանձին տեսակների, ցեղերի և ընտանիքների [[արեալ]]ները որոշող գիտությունը` [[ֆիտոխորոլոգիա]]։ [[Ծառ]]երը և [[թփեր]]ը ուսումնասիրող գիտությունը անվանվում է [[ծառագիտություն]] ([[դենդրոլոգիա]])։<br />
-Սիստեմատիկայի հետ սերտորեն կապված է նաև [[բույսերի մորֆոլոգիա]]ն, որը ուսումնասիրում է բույսերի [[ձևաբանություն]]ը, նրանց անհատական ([[օնտոգենեզ]]) և պատմական զարգացումը ([[ֆիլոգենեզ]]): Նեղ իմաստով` մորֆոլոգիան ուսումնասիում է բույսերի արտաքին ձևը և նրա մասերը, իսկ լայն իմաստով այն ընգրկում է [[բույսերի անատոմիա]]ն, որն ուսումնասիրում է բույսերի ներքին կազմությունը, [[սաղմնաբանություն]]ը ([[էմբրիոլոգիան]]) և [[բջջաբանություն]]ը ([[ցիտոլոգիա]]ն), որը ուսումնասիրում է [[բուսական բջիջ]]ը: Մորֆոլոգիայում ևս առանձնացվում են մի շարք բաժիններ, ինչպիսին են օրինակ` [[օրգանոգաֆիա]]` բույսերի օրգանների նկարագրություն, [[պալինոլոգիա]]` բույսերի [[փոշեհատիկ]]ների և [[սպոր]]ների ուսումնասիրություն, [[կարպոլոգիա]]` [[պտուղ]]ների տեսակների նկարագրում և դասակարգում, [[տերատոլոգիա]]`բույսերի կառուցվածքային շեղումները և անոմալիաները: Առանձնացնում են բույսերի համեմատական, էվոլյուցիոն, էկոլոգիական մորֆոլոգիաներ: <br />
+Սիստեմատիկայի հետ սերտորեն կապված է նաև [[բույսերի մորֆոլոգիա]]ն, որը ուսումնասիրում է բույսերի [[ձևաբանություն]]ը, նրանց անհատական ([[օնտոգենեզ]]) և պատմական զարգացումը ([[ֆիլոգենեզ]])։ Նեղ իմաստով` մորֆոլոգիան ուսումնասիում է բույսերի արտաքին ձևը և նրա մասերը, իսկ լայն իմաստով այն ընգրկում է [[բույսերի անատոմիա]]ն, որն ուսումնասիրում է բույսերի ներքին կազմությունը, [[սաղմնաբանություն]]ը ([[էմբրիոլոգիան]]) և [[բջջաբանություն]]ը ([[ցիտոլոգիա]]ն), որը ուսումնասիրում է [[բուսական բջիջ]]ը։ Մորֆոլոգիայում ևս առանձնացվում են մի շարք բաժիններ, ինչպիսին են օրինակ` [[օրգանոգաֆիա]]` բույսերի օրգանների նկարագրություն, [[պալինոլոգիա]]` բույսերի [[փոշեհատիկ]]ների և [[սպոր]]ների ուսումնասիրություն, [[կարպոլոգիա]]` [[պտուղ]]ների տեսակների նկարագրում և դասակարգում, [[տերատոլոգիա]]`բույսերի կառուցվածքային շեղումները և անոմալիաները: Առանձնացնում են բույսերի համեմատական, էվոլյուցիոն, էկոլոգիական մորֆոլոգիաներ: <br />
-Բույսերի փոխհարաբերությունը ապրելու միջավայրի հետ ուսումնասիրում է [[բույսերի էկոլոգիա]]ն: Նեղ իմաստով էկոլոգիան ուսումնասիրում է բույսերի վրա արտաքին պայմանների ազդեցությունը և միջավայրով պայմանավորված` բույսերի բազմազանությունը: Երկրի մակերեսին բույսերը ձևավորում են որոշակի [[համակեցություն]]ներ կամ [[ֆիտոցենոզ]]ներ ([[անտառ]]ներ, [[տափաստան]]ներ, [[սավաննա]]ներ և այլն): Այս համակեցությունների ուսումնասիրմամբ զբաղվող գիտությունը անվանվում է [[երկրաբուսաբանություն]] կամ [[ֆիտոցենոլոգիա]] (որոշ երկրներում նաև` [[ֆիտոսոցիոլոգիա]]): Կախված ուսումնասիրության առարկայից երկրաբուսաբանության մեջ առանձնացվում է` [[անտառագիտություն]], [[ճահճաբանություն]] և այլն: Առանձնացվում է նաև [[բիոգեոցենոլոգիա]]ն, որը ուսումնասիրում է [[բուսածածկ]]ի, [[կենդանական աշխարհ]]ի, [[հող]]ի և հողառաջացնող [[ապար]]ների միջև եղած փոխհարաբերությունները: Այս համակարգը անվանվում է [[կենսաերկրացենոզ]]:<br />
+Բույսերի փոխհարաբերությունը ապրելու միջավայրի հետ ուսումնասիրում է [[բույսերի էկոլոգիա]]ն: Նեղ իմաստով էկոլոգիան ուսումնասիրում է բույսերի վրա արտաքին պայմանների ազդեցությունը և միջավայրով պայմանավորված` բույսերի բազմազանությունը։ Երկրի մակերեսին բույսերը ձևավորում են որոշակի [[համակեցություն]]ներ կամ [[ֆիտոցենոզ]]ներ ([[անտառ]]ներ, [[տափաստան]]ներ, [[սավաննա]]ներ և այլն)։ Այս համակեցությունների ուսումնասիրմամբ զբաղվող գիտությունը անվանվում է [[երկրաբուսաբանություն]] կամ [[ֆիտոցենոլոգիա]] (որոշ երկրներում նաև` [[ֆիտոսոցիոլոգիա]])։ Կախված ուսումնասիրության առարկայից երկրաբուսաբանության մեջ առանձնացվում է` [[անտառագիտություն]], [[ճահճաբանություն]] և այլն։ Առանձնացվում է նաև [[բիոգեոցենոլոգիա]]ն, որը ուսումնասիրում է [[բուսածածկ]]ի, [[կենդանական աշխարհ]]ի, [[հող]]ի և հողառաջացնող [[ապար]]ների միջև եղած փոխհարաբերությունները։ Այս համակարգը անվանվում է [[կենսաերկրացենոզ]]։<br />
-Երկրի մակերեսին բույսերի բաշխման ուսումնասիրմամբ զբաղվում է [[բույսերի աշխարհագրություն]]ը: Բույսերի [[բրածո]]ների ուսումնասիրմամբ զբաղվում է [[պալեոբուսաբանություն]]ը կամ [[ֆիտոպալեոնտոլոգիա]]ն, որի տվյալները մեծ նշանակություն ունեն սիստեմատիկայի, մորֆոլոգիայի և բույսերի պատմական աշխարհագրություն համար: <br />
+Երկրի մակերեսին բույսերի բաշխման ուսումնասիրմամբ զբաղվում է [[բույսերի աշխարհագրություն]]ը։ Բույսերի [[բրածո]]ների ուսումնասիրմամբ զբաղվում է [[պալեոբուսաբանություն]]ը կամ [[ֆիտոպալեոնտոլոգիա]]ն, որի տվյալները մեծ նշանակություն ունեն սիստեմատիկայի, մորֆոլոգիայի և բույսերի պատմական աշխարհագրություն համար։ <br />
-Բույսերի տնտեսական դերը ուսումնասիրում է [[տնտեսական բուսաբանություն]]ը: Սրա հետ սերտորեն կապված է [[էթնոբուսաբանություն]]ը, որը ուսումնասիրում է տարբեր [[էթնիկական խումբ|էթնիկական խմբերի]] կողմից բուսատեսակների օգտագործումը:<br />
+Բույսերի տնտեսական դերը ուսումնասիրում է [[տնտեսական բուսաբանություն]]ը։ Սրա հետ սերտորեն կապված է [[էթնոբուսաբանություն]]ը, որը ուսումնասիրում է տարբեր [[էթնիկական խումբ|էթնիկական խմբերի]] կողմից բուսատեսակների օգտագործումը։<br />
 [[Պատկեր:Canon ibnsina arabic.jpg|thumb|right|200px|[[Ավիցեննա]]յի [[«Բշկագիտության կանոն»]]-ը]]
-[[Բույսերի ֆիզիոլոգիա]]ն և [[բույսերի կենսաքիմիա]]ն ոչ միշտ են համարում բուսաբանության բաժիններ, քանի որ բուսական [[օրգանիզմ]]ում կատարվող պրոցեսները շատ դեպքերում համընկնում են կենդանիների օրգանիզմում կատարվող պրոցեսների հետ և ուսումնասիրվում են նույն [[մեթոդ]]ներով: Սակայն բույսերի կենսաքիմիան և ֆիզիոլոգիան առանձնանում են որոշակի հատկանիշներով, որոնք պայմանավորված են միայն բուսական օրգանիզմին բնորոշ առանձնահատկություններով:<br />
+[[Բույսերի ֆիզիոլոգիա]]ն և [[բույսերի կենսաքիմիա]]ն ոչ միշտ են համարում բուսաբանության բաժիններ, քանի որ բուսական [[օրգանիզմ]]ում կատարվող պրոցեսները շատ դեպքերում համընկնում են կենդանիների օրգանիզմում կատարվող պրոցեսների հետ և ուսումնասիրվում են նույն [[մեթոդ]]ներով։ Սակայն բույսերի կենսաքիմիան և ֆիզիոլոգիան առանձնանում են որոշակի հատկանիշներով, որոնք պայմանավորված են միայն բուսական օրգանիզմին բնորոշ առանձնահատկություններով։<br />
-[[Բույսերի գենետիկա]]ն  հաճախ համարում են հենց [[գենետիկա]]յի մի բաժինը, չնայած որ, նրա որոշ ուսումնասիրությունները կապված են [[բիոսիստեմատիկա]]յի, [[բույսերի էկոլոգիա]]յի և [[երկրաբուսաբանություն|երկրաբուսաբանության]] հետ:<br />
+[[Բույսերի գենետիկա]]ն  հաճախ համարում են հենց [[գենետիկա]]յի մի բաժինը, չնայած որ, նրա որոշ ուսումնասիրությունները կապված են [[բիոսիստեմատիկա]]յի, [[բույսերի էկոլոգիա]]յի և [[երկրաբուսաբանություն|երկրաբուսաբանության]] հետ։<br />
-Վերը նշված բուսաբանության բաժինների միջև սահմանները, որոշակի առումով պայմանական են, քանի որ  նրանց մեթոդները, տվյալները, ուսումնասիրման առարկաները հաճախ համընկնում են:
+Վերը նշված բուսաբանության բաժինների միջև սահմանները, որոշակի առումով պայմանական են, քանի որ  նրանց մեթոդները, տվյալները, ուսումնասիրման առարկաները հաճախ համընկնում են։
 == Բուսաբանական անվանակարգում ==
-Բացի կենսաբանության մեջ ընդունված անվանակարգման, բուսաբանությունը, ինչպես կենսաբանության բոլոր ենթաբաժինները, լրացուցիչ կերպով [[տեսակ]]ը բաժանում է [[տարատեսակ]]ի, [[ենթատեսակ]]ի և [[ձև]]ի: Ընդունված է [[բուսաբանական անվանակարգում]]ը անվանել` [[բինար նոմենկլատուրա]], իսկ [[կենդանաբանական անվանակարգում]]ը` [[բինոմինալ նոմենկլատուրա]]:
+Բացի կենսաբանության մեջ ընդունված անվանակարգման, բուսաբանությունը, ինչպես կենսաբանության բոլոր ենթաբաժինները, լրացուցիչ կերպով [[տեսակ]]ը բաժանում է [[տարատեսակ]]ի, [[ենթատեսակ]]ի և [[ձև]]ի։ Ընդունված է [[բուսաբանական անվանակարգում]]ը անվանել` [[բինար նոմենկլատուրա]], իսկ [[կենդանաբանական անվանակարգում]]ը` [[բինոմինալ նոմենկլատուրա]]:
 == Բուսաբանության պատմությունը ==
 {{տես|Բուսաբանության պատմություն}}
@@ Տող 33. / Տող 33. @@
 *[[Արիստոտել]]ի աշխատությունները,
 *Արիստոտելի աշակերտ [[Թեոֆրաստ]]ի «[[Բույսերի պատմություն]]»-ը ( {{lang-grc|Περὶ φυτῶν ἱστορίας}}, {{lang-la|Historia plantarum}} ), որտեղ նկարագրված է շուրջ 500 բույսերի տեսակներ, տրված է դասակարգման հիմքերը և բույսերը բաժանված են ըստ [[կենսական ձև]]երի, տրված է ֆիզիոլոգիայի հիմքերը, [[ծաղիկ|ծաղկի]] կառուցվածքը,
-*[[Պլինիուս Ավագ]]ի «[[Naturalis Historia]]»-ն որտեղ նա նկարագրել է շուրջ 1000 տեսակի բույսեր:
+*[[Պլինիուս Ավագ]]ի «[[Naturalis Historia]]»-ն որտեղ նա նկարագրել է շուրջ 1000 տեսակի բույսեր։
 *[[Այուրվեդա]]ն հնդկական աշխատություն, որը դասվում է մ.թ.ա առաջին հազարամյակին
 *Պարսիկ [[Աբու Ալի Իբն Սինայի]] ([[Ավիցեննա]])  «Բշկագիտության կանոն»-ը
-*Գերմանացի [[բնագետ]] և [[փիլիսոփա]]  [[Ալբերտ ֆոն Բոլշտեյն]]-ի ([[Ալբերտ Մեծ]]) աշխատությունները:
+*Գերմանացի [[բնագետ]] և [[փիլիսոփա]]  [[Ալբերտ ֆոն Բոլշտեյն]]-ի ([[Ալբերտ Մեծ]]) աշխատությունները։
-Միջնադարյան մուսուլմանական աշխարհից հայտնի է [[Աբու Հանիֆա Դինավարի]]ի (828-896) «Բույսերի գիրք»-ը, [[Իբն Բասսալ]]ի «Հողերի դասակարգում»-ը և այլն: 13-րդ դարի սկզբում [[Աբու-ալ-Աբբաս ալ-Նաբաթի]]ն և [[Իբն ալ-Բայթար]]ը նույնպես գրել են բուսաբանության մասին:
+Միջնադարյան մուսուլմանական աշխարհից հայտնի է [[Աբու Հանիֆա Դինավարի]]ի (828-896) «Բույսերի գիրք»-ը, [[Իբն Բասսալ]]ի «Հողերի դասակարգում»-ը և այլն։ 13-րդ դարի սկզբում [[Աբու-ալ-Աբբաս ալ-Նաբաթի]]ն և [[Իբն ալ-Բայթար]]ը նույնպես գրել են բուսաբանության մասին։
 === Վաղ  Ժամանակակից բուսաբանություն ===
-[[Լեոնարդ Ֆուքս]]ը (1501–1566), [[Օտտո Բրունֆելս]]ը (1489-1534) և [[Հիերոնիմ Բո]]կը (1498–1554)   համարվում են ժամանակակից բուսաբանական գիտության հիմնադիրները:
+[[Լեոնարդ Ֆուքս]]ը (1501–1566), [[Օտտո Բրունֆելս]]ը (1489-1534) և [[Հիերոնիմ Բո]]կը (1498–1554)   համարվում են ժամանակակից բուսաբանական գիտության հիմնադիրները։
 === Ժամանակակից բուսաբանություն ===
-Բուսաբանությունը, որպես գիտություն, ձևավորվել է XVII–XVIII դարերում: Ստեղծվեցին առաջին «չոր այգիները»՝ [[հերբարիում]]ները, ապա կազմվեցին [[բուսաբանական այգի]]ներ: Իտալացի բժիշկ-բուսաբան Ա. [[Ցեզալպինո]]ն «Բույսերի մասին» իր գրքում դասակարգեց բույսերը: Շվեյցարացի բուսաբան Կ. [[Բաուհին]]ը ստեղծեց երկանուն անվանակարգություն՝ յուրաքանչյուր բույս անվանելով 2 բառով, որոնցից մեկը ցույց է տալիս բույսի [[ցեղ]]ը, մյուսը՝ [[տեսակ]]ը: Այդ անվանակարգը հետագայում օրինականացրեց Կ. [[Լիննեյ]]ը, որը գործում է մինչև օրս: Բույսերի կարգաբանության վրա որոշիչ նշանակություն ունեցավ Չ. [[Դարվին]]ի էվոլյուցիոն տեսությունը:<br />
+Բուսաբանությունը, որպես գիտություն, ձևավորվել է XVII–XVIII դարերում։ Ստեղծվեցին առաջին «չոր այգիները»՝ [[հերբարիում]]ները, ապա կազմվեցին [[բուսաբանական այգի]]ներ։ Իտալացի բժիշկ-բուսաբան Ա. [[Ցեզալպինո]]ն «Բույսերի մասին» իր գրքում դասակարգեց բույսերը։ Շվեյցարացի բուսաբան Կ. [[Բաուհին]]ը ստեղծեց երկանուն անվանակարգություն՝ յուրաքանչյուր բույս անվանելով 2 բառով, որոնցից մեկը ցույց է տալիս բույսի [[ցեղ]]ը, մյուսը՝ [[տեսակ]]ը։ Այդ անվանակարգը հետագայում օրինականացրեց Կ. [[Լիննեյ]]ը, որը գործում է մինչև օրս։ Բույսերի կարգաբանության վրա որոշիչ նշանակություն ունեցավ Չ. [[Դարվին]]ի էվոլյուցիոն տեսությունը։<br />
 ====Բուսաբանական գիտությունը Հայաստանում====
-Մեր օրերում [[Հայաստան]]ի հարուստ ու հետաքրքիր բուսական աշխարհով զբաղվում են դեռևս 1939 թ-ին բացված [[Բուսաբանության ինստիտուտ]]ի և Բուսաբանական այգու գիտնականներն ու մասնագետները: Հայտնի բուսաբաններ են Ա. [[Թախտաջյան]]ը, Հ. [[Մաղաքյան]]ը, Դ. [[Բաբայան-Տետերևնիկովա]]ն, Պ. [[Ղանդիլյան]]ը, Գ. [[Դավթյան]]ը, Լ. [[Օսիպյան]]ը և ուրիշներ:
+Մեր օրերում [[Հայաստան]]ի հարուստ ու հետաքրքիր բուսական աշխարհով զբաղվում են դեռևս 1939 թ-ին բացված [[Բուսաբանության ինստիտուտ]]ի և Բուսաբանական այգու գիտնականներն ու մասնագետները։ Հայտնի բուսաբաններ են Ա. [[Թախտաջյան]]ը, Հ. [[Մաղաքյան]]ը, Դ. [[Բաբայան-Տետերևնիկովա]]ն, Պ. [[Ղանդիլյան]]ը, Գ. [[Դավթյան]]ը, Լ. [[Օսիպյան]]ը և ուրիշներ։
 == Հայտնի բուսաբաններ ==
@@ Տող 54. / Տող 54. @@
 *[[Թեոֆրաստ]]  (371 – 287 ՔԱ), բուսաբանության հայրը
 *[[Լեոնարդո դա Վինչի]] (1452–1519), իտալացի գիտնական, ինժեներ, անատոմ, նկարիչ, քանդակագործ, բուսաբան, երաժիշտ, գրող
-*[[Արմեն Թախտաջյան]] (1910-2009), հայ աշխարհահռչակ գիտնական, 20-րդ դարի էվոլյուցիոն բուսաբանության, բույսերի սիստեմատիկայի ամենանշանավոր դեմքերից մեկը, բույսերի դասակարգման «Թախտաջյանական համակարգի» ստեղծողը:
+*[[Արմեն Թախտաջյան]] (1910-2009), հայ աշխարհահռչակ գիտնական, 20-րդ դարի էվոլյուցիոն բուսաբանության, բույսերի սիստեմատիկայի ամենանշանավոր դեմքերից մեկը, բույսերի դասակարգման «Թախտաջյանական համակարգի» ստեղծողը։
 ==Օգտագործված աղբյուրներ ==
 * Ботаника - статья из Большой советской энциклопедии {{ru}}