«Կենդանաբանություն»–ի խմբագրումների տարբերություն
ավելացվեց Կատեգորիա:Կենդանաբանություն ՀոթՔաթ գործիքով |
չ Bot: Migrating 109 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q431 (translate me) |
||
| Տող 12. | Տող 12. | ||
[[Կատեգորիա:Կենդանաբանություն]] |
[[Կատեգորիա:Կենդանաբանություն]] |
||
[[af:Dierkunde]] |
|||
[[an:Zoolochía]] |
|||
[[ar:علم الحيوان]] |
|||
[[arz:زولوجيا]] |
|||
[[ast:Zooloxía]] |
|||
[[az:Zoologiya]] |
|||
[[be:Заалогія]] |
|||
[[be-x-old:Заалёгія]] |
|||
[[bg:Зоология]] |
|||
[[bn:প্রাণিবিজ্ঞান]] |
|||
[[br:Loenoniezh]] |
|||
[[bs:Zoologija]] |
|||
[[ca:Zoologia]] |
|||
[[cs:Zoologie]] |
|||
[[cy:Sŵoleg]] |
|||
[[da:Zoologi]] |
|||
[[de:Zoologie]] |
|||
[[diq:Heywanşınasiye]] |
|||
[[el:Ζωολογία]] |
|||
[[en:Zoology]] |
|||
[[eo:Bestoscienco]] |
|||
[[es:Zoología]] |
|||
[[et:Zooloogia]] |
|||
[[eu:Zoologia]] |
|||
[[ext:Zoologia]] |
|||
[[fa:جانورشناسی]] |
|||
[[fi:Eläintiede]] |
|||
[[fr:Zoologie]] |
|||
[[frp:Zoologia]] |
|||
[[fur:Zoologjie]] |
|||
[[fy:Soölogy]] |
|||
[[ga:Zó-eolaíocht]] |
|||
[[gl:Zooloxía]] |
|||
[[gv:Baagh-oaylleeaght]] |
|||
[[he:זואולוגיה]] |
|||
[[hi:प्राणी विज्ञान]] |
|||
[[hr:Zoologija]] |
|||
[[hsb:Coologija]] |
|||
[[hu:Zoológia]] |
|||
[[ia:Zoologia]] |
|||
[[id:Zoologi]] |
|||
[[ie:Zoologie]] |
|||
[[ilo:Soolohia]] |
|||
[[io:Zoologio]] |
|||
[[is:Dýrafræði]] |
|||
[[it:Zoologia]] |
|||
[[ja:動物学]] |
|||
[[jbo:dalske]] |
|||
[[jv:Zoologi]] |
|||
[[ka:ზოოლოგია]] |
|||
[[kk:Зоология]] |
|||
[[kn:ಪ್ರಾಣಿಶಾಸ್ತ್ರ]] |
|||
[[ko:동물학]] |
|||
[[ku:Zoolojî]] |
|||
[[la:Zoologia]] |
|||
[[lad:Zoolojia]] |
|||
[[lb:Zoologie]] |
|||
[[lij:Zoologia]] |
|||
[[lt:Zoologija]] |
|||
[[lv:Zooloģija]] |
|||
[[map-bms:Zoologi]] |
|||
[[mk:Зоологија]] |
|||
[[ml:ജന്തുശാസ്ത്രം]] |
|||
[[ms:Zoologi]] |
|||
[[my:သတ္တဗေဒ]] |
|||
[[nds:Zoologie]] |
|||
[[nl:Zoölogie]] |
|||
[[nn:Zoologi]] |
|||
[[no:Zoologi]] |
|||
[[nov:Soologia]] |
|||
[[nrm:Zoologie]] |
|||
[[oc:Zoologia]] |
|||
[[or:ପ୍ରାଣୀବିଜ୍ଞାନ]] |
|||
[[os:Зоологи]] |
|||
[[pih:Soo'ologii]] |
|||
[[pl:Zoologia]] |
|||
[[pnb:زوالوجی]] |
|||
[[pt:Zoologia]] |
|||
[[qu:Suwuluhiya]] |
|||
[[ro:Zoologie]] |
|||
[[ru:Зоология]] |
|||
[[scn:Zûluggìa]] |
|||
[[sco:Zoology]] |
|||
[[sh:Zoologija]] |
|||
[[si:සත්ත්ව විද්යාව]] |
|||
[[simple:Zoology]] |
|||
[[sk:Zoológia]] |
|||
[[sl:Zoologija]] |
|||
[[sn:Ketamhuka]] |
|||
[[sq:Zoologjia]] |
|||
[[sr:Зоологија]] |
|||
[[sv:Zoologi]] |
|||
[[ta:விலங்கியல்]] |
|||
[[te:జంతుశాస్త్రం]] |
|||
[[tet:Zoolojia]] |
|||
[[tg:Ҷонваршиносӣ]] |
|||
[[th:สัตววิทยา]] |
|||
[[tl:Soolohiya]] |
|||
[[tr:Zooloji]] |
|||
[[tt:Зоология]] |
|||
[[uk:Зоологія]] |
|||
[[ur:حیوانیات]] |
|||
[[vi:Động vật học]] |
|||
[[vo:Nimav]] |
|||
[[war:Zoolohiya]] |
|||
[[yi:זאאלאגיע]] |
|||
[[zh:动物学]] |
|||
[[zh-min-nan:Tōng-bu̍t-ha̍k]] |
|||
[[zh-yue:動物學]] |
|||
05:19, 3 Ապրիլի 2013-ի տարբերակ
Կենդանաբանությունը կամ զոոլոգիան գիտություն է կենդանիների մասին: Կենսաբանության բաժին է, ուսումնասիրում է կենդանիների բազմազանությունը, տարածումը, կազմությունը և կենսագործունեության օրինաչափությունները: Ժամանակակից կենդաբանությունը գիտությունների մի համալիր է, իր մեջ ընդգրկում է մասնաճյուղային շատ դիսցիպլիններ, որոնց ուսումնասիրության առարկան մի դեպքում կենդանիների կառուցվածքային, կենսագործունեության կամ զարգացման երևույթներն են, մյուս դեպքում՝ կարգաբանական որոշակի աստիճանում գտնվող կենդանիները: Կենդանաբանական գիտությունների մեջ դասվում են.
- կենդանիների կարգաբանությունը, որն ուսումնասիրում է նրանց տեսակային բազմազանությունը, բացահայտում պատմական զարգացման ուղին և այլն
- կենդանիների սաղմնաբանությունը, որն զբաղվում է անհատական զարգացման (օնտոգենեզ) առանձնահատկություններով
- կենդանիների ձևաբանությունը, որն ուսումնասիրում է կենդանիների արտաքին և ներքին կառուցվածքները
- էկոլոգիան, որը բացահայտում է օրգանիզմի և արտաքին միջավայրի միջև եղած կապը
- կենդանիների աշխարհագրությունը, որը բացահայտում է կենդանիների տարածվածությունը ջրում և ցամաքում, Երկրի առանձին մասերի կենդանական աշխարհի կազմությունն ու ծագման առանձնահատկությունները:
- Կենդանիների ֆիզիոլոգիան, որը հետազոտում է կենդանի օրգանիզմում կատարվող կենսագործունեության օրինաչափությունները և այլն:
20-րդ դարում նշված գիտություններին ավելացան ևս երկուսը՝ գենետիկան և մոլեկուլային կենսաբանությունը: Կենդանաբանության մեջ են դասվում նաև այն բաժինները, որոնք ուսումնասիրում են կարգաբանական մեծ խմբերի մեջ մտնող կենդանիների տեսակները, օրինակ, պրոտոզոոլոգիան ուսումնասիրում է միաբջիջ կենդանիներին, միջատաբանությունը՝ միջատներին, իխթիոլոգիան՝ ձկներին, օրնիտոլոգիան՝ թռչուններին և այլն: Կենդանիներին վերաբերող այնպիսի տեղեկություններ, որոնք անհրաժեշտ էին նրանց որսալու, ընտելացնելու կամ բուծելու, նրանցից պաշտպանվելու համար, մարդիկ հավաքել և ունեցել են հազարամյակների ընթացքում: Սակայն կենդանաբանությունը, որպես գիտություն, ծնունդ է առել Հին Հունաստանում՝ կապված Արիստոտելի անվան հետ: Արիստոտելն իր աշխատություններում տեղեկություններ է հայտնում կենդանիների շուրջ 500 տեսակի մասին, որոնց միավորել է մի քանի խոշոր խմբերում: Մանրադիտակի գյուտն ու օգտագործումը հանգուցային նշանակություն ունեցող իրադարձություն էին կենդանաբանության և ընդհանրապես օրգանական աշխարհի ճանաչման համար: Լևենհուկը հայտնաբերեց միաբջիջ պարզագույն կենդանիների աշխարհը, բացահայտվեցին կենդանիների բջջային կազմության առանձնահատկությունները, սեռական բազմացման բջջաբանական գաղտնիքները: Այդ ժամանակաշրջանում հիմնադրվեցին կենդանական աշխարհի զարգացման և ժամանակակից դասակարգման հիմունքները, լույս տեսավ շվեդացի բնագետ Կարլ Լիննեյի «Բնության համակարգ» աշխատությունը, որտեղ գիտությանը հայտնի կենդանիներն ստացան մինչև օրս պահպանվող կրկնակի անվանումը: Կենդանաբանության մեջ հեղաշրջող իրադարձություն հանդիսացավ կենդանիների բջջային կազմության և օրգանական աշխարհի զարգացման էվոլյուցիոն ուսմունքի ստեղծումը: Նշվածներն ուղեցույց հանդիսացան կենդանիների ֆիլոգենետիկ զարգացման տեսության և բիոգենետիկ օրենքի ստեղծման համար: 18-19-րդ դարերում կուտակված գիտելիքներից ծնունդ առան էկոլոգիայի, սաղմնաբանության, ձևաբանության նոր էվոլյուցիոն-համեմատական ուղղություններ, որոնց ստեղծման ու զարգացման ասպարեզում մեծ դեր են ունեցել ռուս կենդանաբաններ Ի.Ռուլեն, Ն.Սևերցովը, Ի.Մեչնիկովը և ուրիշներ:
Գրականություն
«5-րդ հատոր». Հայկական սովետական հանրագիտարան. 1979թ. {{cite book}}: Cite has empty unknown parameter: |1= (օգնություն)