«Թիամին»–ի խմբագրումների տարբերություն
չ r2.7.3) (Ռոբոտ․ az:B1 vitamini փոփոխվել է az:Tiaminով |
չ Bot: Migrating 58 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q83187 (translate me) |
||
| Տող 70. | Տող 70. | ||
[[Կատեգորիա:Քիմիա]] |
[[Կատեգորիա:Քիմիա]] |
||
[[ar:فيتامين ب1]] |
|||
[[az:Tiamin]] |
|||
[[bg:Витамин B1]] |
|||
[[bs:Vitamin B1]] |
|||
[[ca:Tiamina]] |
|||
[[cs:Thiamin]] |
|||
[[cy:Thiamin]] |
|||
[[da:Tiamin]] |
|||
[[de:Thiamin]] |
|||
[[dv:ވިޓަމިން ބީ1]] |
|||
[[en:Thiamine]] |
|||
[[eo:Tiamino]] |
|||
[[es:Vitamina B1]] |
|||
[[et:Vitamiin B1]] |
|||
[[eu:Tiamina]] |
|||
[[fa:ویتامین ب۱]] |
|||
[[fi:Tiamiini]] |
|||
[[fo:Thiamin]] |
|||
[[fr:Vitamine B1]] |
|||
[[gl:Vitamina B1]] |
|||
[[he:ויטמין B1]] |
|||
[[hi:विटामिन बी१]] |
|||
[[hr:Vitamin B1]] |
|||
[[hu:Tiamin]] |
|||
[[id:Tiamina]] |
|||
[[is:B1-vítamín]] |
|||
[[it:Tiamina]] |
|||
[[ja:チアミン]] |
|||
[[ko:비타민 B1]] |
|||
[[lb:Thiamin]] |
|||
[[lt:Tiaminas]] |
|||
[[lv:B1 vitamīns]] |
|||
[[mk:Витамин Б1]] |
|||
[[ml:തയാമിന്]] |
[[ml:തയാമിന്]] |
||
[[ms:Vitamin B1]] |
|||
[[nl:Thiamine]] |
|||
[[no:Tiamin]] |
|||
[[oc:Vitamina B1]] |
|||
[[pl:Witamina B1]] |
|||
[[pt:Tiamina]] |
|||
[[ro:Tiamină]] |
|||
[[ru:Тиамин]] |
|||
[[rw:Vitamini B1]] |
|||
[[sh:Vitamin B1]] |
|||
[[simple:Thiamine]] |
|||
[[sk:Tiamín]] |
|||
[[sl:Tiamin]] |
|||
[[sq:Vitamina B1]] |
|||
[[sr:Витамин Б1]] |
|||
[[su:Tiamin]] |
|||
[[sv:Tiamin]] |
|||
[[ta:தயமின்]] |
|||
[[tg:Тиамин]] |
|||
[[th:ไทอามีน]] |
|||
[[tr:Tiyamin]] |
|||
[[uk:Тіамін]] |
|||
[[ur:Thiamin]] |
|||
[[wa:Tiyamene]] |
|||
[[zh:硫胺]] |
|||
04:40, 31 Մարտի 2013-ի տարբերակ
Թիամին (վիտամին B1), ջրում լուծվող վիտամին, C12H17N4բանաձևին համապատասխանող միացությունOS. Անգույն բյուրեղյա նյութ, ու ջրում լավ է լուծվում, սպիրտում՝ոչ: Տաքացնելիս քայքայվում է:
Հայտնի որպես վիտամին B1, ածխաջրերի և ճարպերի մետաբոլիզմի պրոցեսում թիամինը կարևոր դեր է խաղում: Այն անհրաժեշտ է աճի և զարգացման պրոցեսներիի նորմալ ընթացքի համար և օգնում է սրտի, նյարդային և մարսողական համակաարգի կայուն աշխատանքը պահպանելու համար: Թիամինը օրգանիզմում չի կուտակվում և թունավոր չէ:
Ընդհանուր տեղեկություններ
Թիամինը անհրաժեշտ է օրգանիզմում պատշաճ նյութափոխանակության՝ հատկապես ածխաջրերի յուրացման համար: Վիտամին B1-ի անբավարարության դեպքում տեղի է ունենում ախորժակի նցազում, փորկապություն, ֆիզիկական լարվածության ժամանակ նկատվում է հևոց և սրտխփոց, ավելորդ գրգռվածություն: Վիտամին B1-ով հարուստ են գարեջրի և այլ դրոժները: Սննդամթերքներից Վիտամին B1-ով հարուստ են հատիկավորները և ձավարեղենը՝ հատկապես, նրանց կեղևում և սերմածիլերում: Հատկապես կարևոր է կերակրատեսակներում ներառել հնդկաձավար և գարի: Թիամինը լավ պահպանվում է թթու միջավայրում, քայքայվում է հիմնային միջավայրում: Ֆիզիկական և մտավոր ծանրաբեռնվածության, ինչպես նաև ցրտի պայմաններում վիտամին B1-ի սպառումը ավելանում է:
Պատմությունը
Քրիստիան Էյկմանը բրնձի հատիկի մեջ հայտնաբերեց պարալիտիկ թույնի և օրգանիզմի համար օգտակար տարրերի առկայությունը, որոնք բերի-բերի հիվանդությունը բուժում էին բրնձի թեփուկներով: Այդ հետազոտությունների համար, որոնք բերեցին վիտամինների բացահայտմանը Էյկմանը բժշկության բնագավառում Նոբելյան մրցանակի արժանացավ: 1911 թ. Կազիմիր Ֆունկը բրնձի թեփքւկներից ստացավ բիոլոգիական ակտիվ միացություն, որը կոչեց վիտամին, քանի որ մոլեկուլը ազոտ է պարունակում:
Մաքուր վիճակում առաջին անգամ թիամինը 1926 թ. ստացել է Յանսենը:
ֆիզիկա-քիմիական հատկությունները
Թիամինը լավ լուծվում է ջրում: Թթվային լուծույթներում տաքացման նկատմամբ բավական կայուն է, հիմնայինում՝ արագ քայքայվում է :
Մոլեկուլը բաղկացած է մեթիլենային կապով միացած երկու օղակներից՝ պիրիմիդինային և թիազոլային:
Մետաբոլական դերը և փոխանակությունը
Բնության մեջ թիամինը սինթեզվում է բույսերի և շատ միկրոօրգանիզմների կողմից: Կենդանիները և մարդիկ թիամին չեն կարող սինթեզել և այն ստանում են սննդի հետ: Բոլոր կենդանիները թիամինի կարիք ունեն բացի որոճողներից, քանի որ նրանց աղիները բավականաչափ վիտամին է սինթեզում:
Աղիներից ներծծվելով թիամինը դառնում է թիամինպիրոֆոսֆատ:
Թիամինի անբավարարություն
Թիամինի մշտական անբավարարությունը մի շարք ծանր խանգարումների պատճառ կարող է դառնալ, ամենաառաջինը ներվային համակարգի խաթարում: Թիամինի անբավարարության հետևանքների կոմպլեքսը հայտնի է որպես բերի-բերի հիվանդություն:
Որպես կանոն, թիամինի անբավարարությունը կապված է լինում սնման խաթարմամբ: Դա կարող է լինել ինչպես սննդի հետ թիամինի անբավարար քանակի, այնպես և հակաթիամինական մթերքների հավելյալ օգտագործման հետևանք: Թարմ ձուկը և ծովամթերքները բավականաչափ վիտամինը քայքայող թիամինազներ են պարունակում; թեյը և սուրճը թիամինի ներթափանցումը արգելափակում են:
Բերի-բերի հիվանդության դեպքում թուլություն է նկատվում, քաշի անկում, մկանների , նեվրոզ, ինտելեկտի խաթարում, նյութափոխանակության և սրտանոթային համակարգերի խանգարում, развитие парезов и параличей.
Բերի-բերի հիվանդության ձևերից մեկը, որ հանդիպում է զարգացած երկրներում` Հայե Վերնիկեի սինդրոմ (այլ կերպ` ՎերնիկեԿորսակովի սինդրոմ) զարգանում է ալկոհոլիզմի դեպքում:
Թիամինի փոխանակման խանգարման դեպքում առաջին հերթին առաջանում է α-կետոթթուների թթվային դեկարբոլիքսացման խանգարում և մասնակիորեն արգելակվում է ածխաջրերի մետաբոլիզմը: Բերի-բերիով հիվանդների մոտ պիրուվատի փոխանակման թերօքսիդացված արգասիքների կուտակում, որոնք տոքսիկ ներգործություն են ունենում ԿՆՀ-ի վրա, որով և պայմանավորված է մետաբոլիկ ացիդոզի զարգացումը: Էներգոդիֆիցիտի զարգացման հետևանքով իջնում է իոնային գրադիենտ պոմպերի աշխատանքի արդյունավետությունը, այդ թվում նյարդային և մկանային հյուսվածքների: Խաթարվում է ճարպաթթուների սինթեզը և ածխաջրերի փոխակերպումը ճարպերի: Սպիտակուցների կատաբոլիզմի ուժգնացումը հասցնում է մկանային ատրոֆիայի, երեխաներ մոտ՝ ֆիզիկական աճի կանգի:
Հիպերվիտամինոզ
Թիամինին հիպերվիտամինոզը հատուկ չէ: Վիտամին B1ի մեծ դոզայով ներարկումը կարող է անաֆիլակտիկ շոկ առաջացնել: