«Անապատ (աշխարագրություն)»–ի խմբագրումների տարբերություն

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Content deleted Content added
No edit summary
չ Bot: Migrating 134 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q8514 (translate me)
Տող 152. Տող 152.
{{Link FA|hr}}
{{Link FA|hr}}
{{Link FA|sl}}
{{Link FA|sl}}

[[af:Woestyn]]
[[als:Wüste]]
[[an:Disierto]]
[[ar:صحراء]]
[[arc:ܡܕܒܪܐ]]
[[arz:صحرا]]
[[ast:Ermu]]
[[az:Səhra]]
[[ba:Сүллек]]
[[bat-smg:Dīkoma]]
[[be:Пустыня]]
[[be-x-old:Пустэльня]]
[[bg:Пустиня]]
[[bn:মরুভূমি]]
[[br:Dezerzh]]
[[bs:Pustinja]]
[[ca:Desert]]
[[chr:ᎤᎧᏲᏗ ᎡᎶᎯᏱ]]
[[ckb:بیابان]]
[[cs:Poušť]]
[[cv:Пушхир]]
[[cy:Anialwch]]
[[da:Ørken]]
[[de:Wüste]]
[[el:Έρημος]]
[[eml:Desêrt]]
[[en:Desert]]
[[eo:Dezerto]]
[[es:Desierto]]
[[et:Kõrb]]
[[eu:Basamortu]]
[[fa:بیابان]]
[[fi:Aavikko]]
[[fiu-vro:Kõrbõ]]
[[fo:Oyðimørk]]
[[fr:Désert]]
[[fur:Desert]]
[[fy:Woastyn]]
[[ga:Fásach]]
[[gan:沙漠]]
[[gd:Fàsach]]
[[gl:Deserto]]
[[gn:Yvyku'ipasu]]
[[he:מדבר]]
[[hi:मरुस्थल]]
[[hif:Desert]]
[[hr:Pustinja]]
[[ht:Dezè]]
[[hu:Sivatag]]
[[id:Gurun]]
[[ie:Deserte]]
[[ilo:Desierto]]
[[io:Dezerto]]
[[is:Eyðimörk]]
[[it:Deserto]]
[[ja:砂漠]]
[[jv:Segara wedhi]]
[[ka:უდაბნო]]
[[kk:Шөл]]
[[kn:ಮರುಭೂಮಿ]]
[[ko:사막]]
[[krc:Къуругъан тюз]]
[[ku:Beyaban]]
[[ky:Чөл]]
[[la:Deserta]]
[[lad:Desyerto]]
[[lb:Wüst]]
[[lbe:Чул]]
[[li:Weuste (landsjap)]]
[[lmo:Desert]]
[[lt:Dykuma]]
[[lv:Tuksnesis]]
[[mg:Tanimaty]]
[[mk:Пустина]]
[[ml:മരുഭൂമി]]
[[mn:Цөл]]
[[mr:वाळवंट]]
[[ms:Padang pasir]]
[[mwl:Zerto]]
[[my:ကန္တာရ]]
[[mzn:صحرا]]
[[nah:Huāccāīxtlāhuatl]]
[[nds:Wööst]]
[[nds-nl:Weuste]]
[[new:मरुभूमि]]
[[nl:Woestijn]]
[[nn:Ørken]]
[[no:Ørken]]
[[nrm:Desert]]
[[nv:Doo Nidahałtingóó]]
[[oc:Desèrt]]
[[pl:Pustynia]]
[[pnb:صحرا]]
[[pt:Deserto]]
[[qu:Ch'in pacha]]
[[ro:Deșert]]
[[roa-tara:Deserte]]
[[ru:Пустыня]]
[[rue:Пустыня]]
[[sa:मरुस्थलीयभूमिः]]
[[sah:Кумах куйаар]]
[[scn:Disertu]]
[[sh:Pustinja]]
[[si:කාන්තාර]]
[[simple:Desert]]
[[sk:Púšť]]
[[sl:Puščava]]
[[sn:Gwenga]]
[[sq:Shkretëtira]]
[[sr:Пустиња]]
[[sv:Öken]]
[[sw:Jangwa]]
[[ta:பாலைவனம்]]
[[te:ఎడారి]]
[[tg:Биёбон]]
[[th:ทะเลทราย]]
[[tk:Çöl]]
[[tl:Ilang]]
[[tr:Çöl]]
[[tt:Чүл]]
[[uk:Пустеля]]
[[ur:صحرا]]
[[uz:Choʻl]]
[[vec:Dexerto]]
[[vi:Hoang mạc]]
[[war:Desyerto]]
[[wo:Yay]]
[[yi:מדבר]]
[[yo:Aginjù]]
[[za:Diegsa]]
[[zh:荒漠]]
[[zh-classical:沙漠]]
[[zh-min-nan:Soa-bô͘]]
[[zh-yue:沙漠]]

05:52, 14 Մարտի 2013-ի տարբերակ

Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Անապատ
Անապատների տարածման շրջանները

Անապատ- ծայրահեղ չորային, ջերմաստիճանի կտրուկ փոփոխությամբ շրջան է, որտեղ գոլորշիացումը ջրի բաց մակերեսից 7-ից 30 անգամ գերազանցում է մթնոլորտային տեղումների քանակին:

Տարածման շրջաններ

Սահարա անապատը տիեզերքից

Անապատների բնական զոնան ընկած է մայրցամաքների բարեխառն, մերձարևադարձային և արևադարձային գոտիների ներքին շրջաններում: Անապատները տարածված են բոլոր մայրցամաքներում (Անտարկտիդայում տիրապետում է Սառցային (անտարկտիկական սառցային անապատներ) զոնան):

Կլիմա

Անապատների զոնան բնութագրվում է չոր, ցամաքային կլիմայով, օրական և տարեկան ջերմաստիճանների մեծ տատանումներով: Անապատներում գոլորշունակությունը մի քանի անգամ գերազանցում է տեղումների քանակին, խոնավության գործակիցը կազմում է 0,1 - 0,2:

Ամռանը շատ շոգ է: Հուլիսի միջին ջերմաստիճանը +28 +30°C է, իսկ առավելագույնը` +58,1°C (Սահարա): Ավազը տաքանում է մինչև +80°C: Ձմռանը ցուրտ է: Հունվարի միջին ջերմաստիճանը -5 -10°C է, երբեմն` -50°C (բարեխառն գոտում): Տարեկան տեղումները քիչ են, առավելագույնը` 100 - 200 մմ., իսկ որոշ անապատներում` 50 մմ.: Տեղումների մեծ մասը դիտվում է գարնանը:

Կարակում

Հողեր

Անապատային զոնային հատուկ են գորշ-անապատային հողերը, որոնք հումուսով շատ աղքատ են: Ընդարձակ տարածքներ են կազմում ավազային ու քարքարոտ տարածքները: Շատ են աղուտներն ու աղատաշտակները:

Անապատների բուսազուրկ տարածքներում քամին առաջացնում է բարխաններ, դյուներ (ավազաթմբեր):

Բուսական աշխարհ

Ատակամա անապատը տիեզերքից

Զոնայում բուսականությունը շատ աղքատ է: Բույսերը քսերոֆիլ են, ունեն երկար առանցքային արմատներ` հարմարված չոր ցամաքային կլիմային: Ուղտափուշի վերգետնյա մասը 1 - 1,5 մ. է, իսկ առանցքային արմատը` 10 - 15 մ.: Բույսերից շատերը զուրկ են տերևներից:

Անապատներում տարածված է սաքսաուլը, ուղտափուշը, օշան, օշինդրը, անապատային ակացիան, կակտուսները, անապատային բոշխը, վելվիչին, էֆեմերները, էֆեմերոիդները:

Անապատով հոսող գետերի հուների երկարությամբ սովորաբար աճում է փարթամ բուսականություն (բարդի, ուռենի, բոշխ, կաղամախի, եղեգ և այլն): Այս շրջաններին անվանում են թուգայներ:

Կենդանական աշխարհ

Լիբիական օազիս

Անապատային զոնայի կենդանական աշխարհը նույնպես աղքատ է: Կենդանիները հարմարված են շոգ ու չոր կլիմայական պայմաններին: Ուղտը մեկ շաբաթ կարող է առանց ջրի դիմանալ: Որոշ սողուններ բոլորովին ջուր չեն խմում և բավարարվում են սննդի մեջ եղած ջրի քանակով: Վայրի ավանակը` Կուլան ծարավը հագեցնելու համար ժամում անցնում է 60 կմ. տարածք:

Անապատներում շատ են սողունները (մողեսներ, օձեր), կրծողները (ավազամկներ, գետնասկյուռներ, ճագարամկներ), սարդերը, կարիճները: Երբեմն հանդիպում են այծքաղներ, ջայլամ, բորենի, անապատային աղվես, առյուծ (հազվադեպ), իսկ գետափնյա փարթամ բուսականության պայմաններում` վագրեր, վարազներ, եղեգնակատուներ:

Յուրացում

Քաղցրահամ ջրի առկայության դեպքում անապատները կարող են դառնալ մշակովի տարածքներ, որոնք կոչվում են օազիսներ: Այստեղ մշակում են բամբակ, բրինձ, խաղող, նուռ, թուզ, սեխ, ձմերուկ: Ոռոգման և պարարտացման դեպքում օազիսներում տարեկան կարելի է ստանալ 2 - 3 բերք:




Խոշոր անապատներ

Անվանում Տարածք, հազ. կմ² Առավելագույն բարձրություն, մ. Առավելագույն ջերմաստիճան, °С Նվազագույն ջերմաստիճան, °С Տեղումների տարեկան միջին քանակը, մմ.
Միջին Ասիա և Ղազախստան
Կարակում 350 100 — 500 + 50 −35 70 — 100
Ուստյուրտ և Մանգիստաու 200 200 — 300 + 42 −40 80 — 150
Կզլկում 300 50 — 300 + 45 −32 70 — 180
Մերձարալական Կարակում 35 400 + 42 −42 130 — 200
Բետպակ-Դալա 75 300 — 350 + 43 −38 100 — 150
Մույունկում 40 100 — 660 + 40 −45 170 — 300
Կենտրոնական Ասիա
Տակլա Մական 271 800—1500 + 37 −27 50 — 75
Ալաշան 170 800 — 1200 + 40 −22 70 — 150
Բեյշան 175 900 — 2000 + 38 −24 40 — 80
Օրտոս 95 1100 — 1500 + 42 −21 150—300
Ցայդամ 80 2600 — 3100 + 30 −20 50 — 250
Գոբի 1050 900 — 1200 + 45 −40 50 — 200
Իրանական բարձրավանդակ
Դաշտե-Կևիր 55 600 — 800 + 45 −10 60 — 100
Դաշտե-Լուտ 80 200 — 800 + 44 −15 50 — 100
Ռեգիստան 40 500 — 1500 + 42 −19 50 — 100
Արաբական թերակղզի և Մերձավոր Արևելք
Ռուբ-էլ-Խալի 60 100 — 500 + 47 −5 25 — 100
Մեծ Նեֆուդ 80 600 — 1000 + 54 −6 50 — 100
Դեխնա 54 450 + 45 −7 500 — 100
Սիրիական անապատ 101 500 — 800 + 47 −11 100 — 150
Հյուսիսային Աֆրիկա
Սահարա 7000 200 — 500 + 59 −5 25 — 200
Լիբիական անապատ 1934 100 — 500 + 58 −4 25 — 100
Նուբիական անապատ 1240 350 — 1000 +53 −2 25
Հարավային Աֆրիկա
Նամիբ 150 200 — 1000 + 40 −4 2 — 75
Կալահարի 600 900 + 42 −9 100 — 500
Կարու 120 450 — 750 + 44 −11 100 — 300
Հինդուստան թերակղզի
Թար 300 350 — 450 + 48 −1 150 — 500
Թխալ 26 100 — 200 + 49 −2 50 — 200
Հյուսիսային Ամերիկա
Մեծ Ավազան 1036 100 — 1200 + 41 −14 100 — 300
Մոհավե 30 600 — 1000 + 56,7 −6 45 — 100
Սոնորա 355 900 — 1000 + 44 −4 50 — 250
Չիուաուա 100 900 — 1800 + 42 −6 75 — 300
Հարավային Ամերիկա
Ատակամա 90 300 — 2500 + 30 −15 10 — 50
Պատագոնիա 400 600 — 800 + 40 −21 150 — 200
Ավստրալիա
Մեծ Ավազային անապատ 360 400—500 + 44 + 2 125 — 250
Գիբսոնի անապատ 240 300 — 500 + 47 0 200 — 250
Մեծ Վիկտորիա անապատ 350 200 — 700 + 50 −3 125 — 250
Սիմպսոնի անապատ 300 0 — 200 + 48 −6 100 — 150




Կաղապար:Link FA Կաղապար:Link FA