Գնաճ

Համաշխարհային գնաճի մակարդակը

Գնաճը կամ սղաճը (լատ. Inflatio — ուռճացում) դրամական միավորի արժեզրկմամբ ուղեկցվող գների ընդհանուր մակարդակի բարձրացումն է :

Մեծ կամ փոքր չափով գնաճն առկա է ժամանակակից բոլոր երկրների տնտեսություններում: Ապրանքային զանգվածի ամենամյա աճը պահանջում է դրամաշրջանառության համապատասխան արագացում կամ դրամական զանգվածի աճ: Եվ դրա համար անհրաժեշտ է սնել հասարակական արտադրությունը համապատասխան դրամական զանգվածի ավելացմամբ, ինչն էլ գնաճի հիմք է հանդիսանում :

Գնաճի տիպերը

Առանձնացվում է գնաճի երկու տիպ`

1. Բաց
2. Ճնշված կամ քողարկված

Բաց գնաճը հանդիպում է շուկաներում, որտեղ գործում են ազատ գներ: Գների անհավասարաչափ բարձրացման դեպքում այն ձևախախտում է, բայց չի ոչնչացնում շուկայական մեխանիզմը: Տնտեսությունը շարունակում է արձագանքել շուկայի ազդակներին և ինքնակարգավորվել տարբեր շուկաների հավասարակշռության ուղղությամբ:Այն հաշվարկվում է հետևյալ բանաձևով`

$\pi \,\!={\cfrac {P_{1}-P_{0}}{P_{0}}}*100\%,$

որտեղ $\pi \,\!$-ն գնաճի տեմպն է մեկ տարում` հաշվարկված տոկոսներով, $P_{1}$- տվյալ տարվա գների մակարդակն է, $P_{0}$- նախորդ տարվա գների մակարդակն է,

Ճնշված գնաճի դեպքում իրավիճակը այլ է: Պետությունը անհանգստանալով գների աճի համար` պայքարի է ձեռնարկում այդ երևույթի դեմ և գների նկատմամբ կառավարչական վերահսկողություն սահմանում` դրանք սառեցնելով որոշակի մակարդակում: Նմանատիպ հակագնաճային քաղաքականության առանձնահատկությունը այն է, որ պետությունը պայքարում է, ոչ թե շուկայի ձևախախտման և դրա հետեևանքի, գների աճի, դեմ: Ճնշված գնաճն հղի է մի շարք տնտեսական հետևանքներով`

• այն խեղաթյուրում է շուկայի ինքնակարգավորման մեխանիզմը
• սառեցված գները հանգեցնում են կապիտալի տեղաշարժին դեպի արտադրության ավելի քիչ ծախսատար սեգմենտներ, ինչն էլ առաջացնում է մնացած սեգմենտներում արտադրվող ապրանքի խրոնիկական դեֆիցիտ
• դեֆիցիտը բնակչության մոտ առաջացնում է հետաձգված պահանջարկի էֆեկտ, որի հետևանքով աճում են հարկադրված խնայողությունները, որոնք ոչ միայն չեն բարձրացնում կենսամակարդակը, այլ նաև նպաստում են քրեական կառուցվածքները հարստացնող սև շուկաների զարգացմանը :

Գնաճի տեսակները

Գնաճի տեսակներն են`

• Պահանջարկի գնաճ
• Առաջարկի գնաճ
• Չհավասարակշռված գնաճ
• Կանխատեսելի գնաճ
• Անկանխատեսելի գնաճ

Կախված գնաճի տեմպերից տարբերում են գնաճի հետևյալ տեսակնեը`

• Չափավոր կամ սողացող (մինչև 10% տարեկան գնաճ)
• Քառատրոցփ գնաճ (10-50% տարեկան գնաճ)
• հիպերգնաճ