«Ուրարտերեն»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added

Գծային

22:15, 15 հունվարի 2013-ի տարբերակ

Ուրարտերեն (խալդերեն, բիայներեն), արևմուտքից մինչև արևելք՝ Վանա լճից մինչև Ուրմիա լիճ, հյուսիսից մինչև հարավ՝ Արարատյան դաշտավայրից մինչև հյուսիսային Իրաք գտնվող և մինչև մ.թ.ա. 6-րդ դարը գոյություն ունեցող հնագույն Ուրարտու պետության լեզուն:

Պատկանում է խուռիա-ուրարտական լեզվաընտանիքին: Հնարավոր է, որ հարազատ է արևելակովկասյան լեզուներին: Որոշ գիտնականներ կարծում են, որ ուրարտերենը Ուրարտու պետության միայն գրավոր լեզուն էր, իսկ խոսակցականը հայերենն էր^[1]^[2]^[3]: Ուրարտերենի այժմ հայտնի հուշարձանները, որոնք վերաբերվում են մ.թ.ա. 9-6-րդ դարերին, թույլ չեն տալիս կազմել լեզվի բառապաշարի քիչ թե շատ ամբողջական պատկերը: Այդ հուշարձանները շատ նույնատիպ են, նրանց մեջ ասվում է հիմնականում ռազմական արշավանքների, ջրանքների կառուցման, զոհաբերությունների և այլ բաների մասին: Ուստի բառապաշարի այնպիսի կարևոր մասեր, ինչպիսիք են մարմնի մասերը, բարեկամությանը վերաբերվող եզրույթները շատ աղքատ են ներկայացված: Նման դեպքերում շատ մեծ դեր են կատարում հայերենի տվյալներ, որտեղ մնացել են ուրարտերենի հետքերը: Հայերենում բացատրություն չունեցող մի քանի հազար բառերի մեջ շատ ուրարտական բառեր կան: Դրա հիման վրա լեզվաբանները փորձում են վերականգնել ուրարտերենի բառապաշարը տարբեր լեզվաբանական մեթոդների օգնությամբ:

Գրականություն

Гвахария В. А. Словарь-симфония урартского языка. — М., 1963.
Нозадзе Н. А. Вопросы структуры хурритского глагола. — Тбилиси, 1978.
Friedrich J. Einführung ins Urartaische. — Lpz., 1933.
Speiser E. A. Introduction to Hurrian. — New Haven, 1941.
Bush F. W. A grammar of the Hurrian language. — Ann Arbor, 1964.
Thiel H.-J. Phonematic und grammatische Structur des Hurrischen// Das hurritologishe Archiv des Altorientalischen Seminars der Freien Universitat. — В., 1975.
Արտակ Մովսիսյան «Վանի թագավորության (Բիայնիլի, Ուրարտու, Արարատ) մեհենագրությունը». — Երևան, 1998.

Ծանոթագրություններ

↑ Արտակ Մովսիսյան «Վանի թագավորության (Բիայնիլի, Ուրարտու, Արարատ) մեհենագրությունը»
↑ Ռաֆայել Իշխան՛ան Вопросы происхождения и древнейшей истории армянского народа, «Грааль», Москва, 2002 ISBN 5-94688-015-2
↑ Martiros Kavoukjian Armenia, Subartu and Sumer: Armenia, Subartu, and Sumer : the Indo-European homeland and ancient Mesopotamia, Montreal, 1989, ISBN 0-921885-00-8

Կաղապար:Link FA

[Մովսիսյան-1] Արտակ Մովսիսյան «Վանի թագավորության (Բիայնիլի, Ուրարտու, Արարատ) մեհենագրությունը»

[Իշխանյան-2] Ռաֆայել Իշխան՛ան Вопросы происхождения и древнейшей истории армянского народа, «Грааль», Москва, 2002 ISBN 5-94688-015-2

[Գավուքչյան-3] Martiros Kavoukjian Armenia, Subartu and Sumer: Armenia, Subartu, and Sumer : the Indo-European homeland and ancient Mesopotamia, Montreal, 1989, ISBN 0-921885-00-8

[1]

[2]

[3]

@@ Տող 1. / Տող 1. @@
 '''Ուրարտերեն''' (խալդերեն, բիայներեն), արևմուտքից մինչև արևելք՝ [[Վանա լիճ|Վանա լճից]] մինչև [[Ուրմիա լիճ]], հյուսիսից մինչև հարավ՝ [[Արարատյան դաշտավայր]]ից մինչև հյուսիսային [[Իրաք]] գտնվող և մինչև [[մ.թ.ա. 6-րդ դար]]ը գոյություն ունեցող հնագույն [[Ուրարտու]] պետության լեզուն:
-Պատկանում է խուռիա-ուրարտական լեզվաընտանիքին: Հնարավոր է, որ հարազատ է արևելակովկասյան լեզուներին: Որոշ գիտնականներ կարծում են, որ ուրարտերենը Ուրարտու պետության միայն գրավոր լեզուն էր, իսկ խոսակցականը [[հայերեն]]ն էր<ref name="Մովսիսյան">Արտակ Մովսիսյան «Վանի թագավորության (Բիայնիլի, Ուրարտու, Արարատ) մեհենագրությունը»</ref><ref name="Իշխանյան">''[[Ռաֆայել Իշխան՛ան]]'' Вопросы происхождения и древнейшей истории армянского народа, «Грааль», Москва, 2002 ISBN 5-94688-015-2</ref><ref name="Գավուքչյան">''[[Մարտիրոս Գավուքչյան|Martiros Kavoukjian]]'' Armenia, Subartu and Sumer: Armenia, Subartu, and Sumer : the Indo-European homeland and ancient Mesopotamia, Montreal, 1989, ISBN 0-921885-00-8</ref>: Ուրարտերենի այժմ հայտնի հուշարձանները, որոնք վերաբերվում են մ.թ.ա. 9-6-րդ դարերին, թույլ չեն տալիս կազմել լեզվի բառապաշարի քիչ թե շատ ամբողջական պատկերը: Այդ հուշարձանները շատ նույնատիպ են, նրանց մեջ ասվում է հիմնականում ռազմական արշավանքների, ջրանքների կառուցման, զոհաբերությունների և այլ բաների մասին: Ուստի բառապաշարի այնպիսի կարևոր մասեր, ինչպիսիք են մարմնի մասերը, բարեկամությանը վերաբերվող եզրույթները շատ աղքատ են ներկայացված: Նման դեպքերում շատ մեծ դեր են կատարում հայերենի տվյալներ, որտեղ մնացել են ուրարտերենի հետքերը: Հայերենում բացատրություն չունեցող մի քանի հազար բառերի մեջ շատ ուրարտական բառեր կան: Դրա հիման վրա լեզվաբանները փորձում են վերականգնել ուրարտերենի բառապաշարը տարբեր լեզվաբանական մեթոդների օգնությամբ:
+Պատկանում է [[խուռիա-ուրարտական լեզվաընտանիք]]ին: Հնարավոր է, որ հարազատ է արևելակովկասյան լեզուներին: Որոշ գիտնականներ կարծում են, որ ուրարտերենը Ուրարտու պետության միայն գրավոր լեզուն էր, իսկ խոսակցականը [[հայերեն]]ն էր<ref name="Մովսիսյան">Արտակ Մովսիսյան «Վանի թագավորության (Բիայնիլի, Ուրարտու, Արարատ) մեհենագրությունը»</ref><ref name="Իշխանյան">''[[Ռաֆայել Իշխան՛ան]]'' Вопросы происхождения и древнейшей истории армянского народа, «Грааль», Москва, 2002 ISBN 5-94688-015-2</ref><ref name="Գավուքչյան">''[[Մարտիրոս Գավուքչյան|Martiros Kavoukjian]]'' Armenia, Subartu and Sumer: Armenia, Subartu, and Sumer : the Indo-European homeland and ancient Mesopotamia, Montreal, 1989, ISBN 0-921885-00-8</ref>: Ուրարտերենի այժմ հայտնի հուշարձանները, որոնք վերաբերվում են մ.թ.ա. 9-6-րդ դարերին, թույլ չեն տալիս կազմել լեզվի բառապաշարի քիչ թե շատ ամբողջական պատկերը: Այդ հուշարձանները շատ նույնատիպ են, նրանց մեջ ասվում է հիմնականում ռազմական արշավանքների, ջրանքների կառուցման, զոհաբերությունների և այլ բաների մասին: Ուստի բառապաշարի այնպիսի կարևոր մասեր, ինչպիսիք են մարմնի մասերը, բարեկամությանը վերաբերվող եզրույթները շատ աղքատ են ներկայացված: Նման դեպքերում շատ մեծ դեր են կատարում հայերենի տվյալներ, որտեղ մնացել են ուրարտերենի հետքերը: Հայերենում բացատրություն չունեցող մի քանի հազար բառերի մեջ շատ ուրարտական բառեր կան: Դրա հիման վրա լեզվաբանները փորձում են վերականգնել ուրարտերենի բառապաշարը տարբեր լեզվաբանական մեթոդների օգնությամբ:
 == Գրականություն ==