Սպահանի թեմ (ՀԿԵ)

Սպահանի թեմ;
Տեսակ	արևելյան կաթոլիկ թեմ
Մասն է	հայ կաթողիկե եկեղեցու թեմ
Կրոն	Հայ Կաթողիկէ Եկեղեցի
Հիմնադրման թվական	1850
Երկիր	Իրան
Ղեկավար	Սարգիս Դավիդյան
Անդամների քանակ	150
Տաճար	Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ եկեղեցի
Գլխամաս	Սպահան, Իրան
	Armenian Catholic Eparchy of Isfahan Վիքիպահեստում

Չշփոթել Սպահանի թեմ (ՀԱԵ) հոդվածի հետ։

Սպահանի թեմ^[1](լատին․՝ Eparchia Hispahanensis Armenorum), հայ կաթողիկե եկեղեցու՝ Մերձավոր Արևելքի տարածքում գտնվող, Տանն Կիլիկիո կաթողիկոսության պատկանող թեմերից մեկը։ Համակարգում է Իրանի կաթողիկե իրանահայության հոգևոր կյանքը։ Առաջնորդանիստը՝ Թեհրանի սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ եկեղեցին է։ Ներկայումս թեմի առաջնորդն է Սարգիս Դավիդյանը։

Պատմություն

Հայկական զանգվածային ներկայությունը բուն Պարսկաստանում սկիզբ է առնում 17-րդ դարի սկզբից, երբ շահ Աբբաս I-ը 1605 թվականին Հայկական լեռնաշխարհը գրավելուց հետո բազմաթիվ հայ ընտանիքներ տեղափոխեց իր թագավորության մայրաքաղաք Սպահան, որոնց համար կառուցեց նոր թաղամաս՝ Նոր Ջուղա։ Լատինական միսիոներները, որոնք նույն ժամանակաշրջանում կանչվել էին Պարսկաստան, հոգ էին տանում հայ համայնքի մասին՝ օգնելով նրանց կառուցել եկեղեցիներ և դպրոցներ։ Որոշ հայ ընտանիքներ անդամագրվել են կաթոլիկ եկեղեցուն։ Մոտ 18-րդ դարի կեսերից քրիստոնյաների հալածանքները ստիպեցին բազմաթիվ պարսկահայերի փախչել Ռուսաստան կամ Արևմտյան Եվրոպա։

1828 թվականին՝ Արևելյան Հայաստանը Ռուսական կայսրությանը միացնելուց և պարսկահայերի զանգվածային արտագաղթից հետո, Պրոպագանդա Ֆիդեի միաբանությունը, ցանկանալով վերակազմավորել Պարսկաստանում մնացած փոքրաթիվ հայ կաթողիկե համայնքը, ուղարկեց Հռոմում վերապատրաստված ծագումով հայ միսիոներ Հովհաննես Տերտերյանին, ով կարողացավ 1834 թվականին պաշտպանական հրամանագիր ստանալ շահից հայ համայնքը։

1848 թվականին Պոլսի արք* Եպիսկոպոս Անտոն Հասունը՝ ապագա կաթողիկոս-պատրիարքը, Սուրբ Աթոռին առաջարկեց հիմնել հայ-կաթոլիկ նոր թեմեր՝ 5-ը Օսմանյան կայսրությունում և 1-ը՝ Պարսկաստանում։

Պիոս IX Պապը տվել է իր համաձայնությունը և 1850 թվականի ապրիլի 30-ին հիմնել Սպահանի թեմը։ Սկզբում նոր թեմը Պոլսո արքեպիսկոպոսի ընտրական իրավունքն էր. 1866 թվականից անցել է Տանն Կիլիկիո կաթողիկե եկեղեցու անմիջական իրավասության ներքո։

Երկար ժամանակ աթոռը թափուր մնաց և կառավարվում էր անմիջապես հայոց պատրիարքների կողմից՝ փոխանորդների միջոցով։ Միայն 1954 թվականին Իրանի համար կրկին եպիսկոպոսներ նշանակվեցին։

20-րդ դարի սկզբին հայ կաթողիկե համայնքը բաղկացած էր շուրջ 7500 հավատացյալներից, որոնց սպասարկում էին 11 քահանաներ, բայց ընդամենը 4 եկեղեցիներով կամ մատուռներով։ Դարերի ընթացքում այս ցուցանիշը շարունակել է զգալիորեն նվազել, և այսօր երկրում հայ կաթոլիկները կրճատվել են մինչև մի քանի տասնյակ հավատացյալներ:

Եպիսկոպոսներ

Եպիսկոպոս Հովհաննես Տերտերյան (04/30/1850 - 1852);
Եպիսկոպոս Հովհաննես Զադիղյան † (04/5/1859 - 04/22/1860);
Եպիսկոպոս Գրիգորիուս Դաբանլի (Դաբանլյան) (04/26/1861 - ?);
- Կիլիկիո պատրիարքի տնօրինությամբ (1899-1917 թթ.);
Եպիսկոպոս Հովհաննես Աբգար (24.09.1954 - 07.9.1967);
Եպիսկոպոս Լեոնց Ճանթայան (29.08.1967 - 16.01.1972);
Եպիսկոպոս Վարդան Թեքեյան (12/6/1972 - 04/12/1999);
Եպիսկոպոս Նշան Գարաքեհեյան (27.09.2000 - 2.04.2005), նշանակվել է Արևելյան Եվրոպայի սովորական։