Սոֆի Պիկար

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Սոֆի Պիկար
ֆր.՝ Sophie Piccard
Ծնվել էսեպտեմբերի 27, 1904(1904-09-27)
Սանկտ Պետերբուրգ, Ռուսական կայսրություն
Մահացել էհունվարի 6, 1990(1990-01-06)[1] (85 տարեկան)
Ֆրիբուր, Շվեյցարիա կամ Նևշատել, Շվեյցարիա
Քաղաքացիություն Շվեյցարիա և  Ռուսական կայսրություն
Մասնագիտությունմաթեմատիկոս
Հաստատություն(ներ)Նյոշատելի համալսարան
Գործունեության ոլորտմաթեմատիկա
Ալմա մատերԼոզանի համալսարան և Սմոլենսկի պետական համալսարան
Գիտական ղեկավարԴմիտրի Միրիմանով
ՀայրԵվգենի Ֆերդինանդ Պիկար
ՄայրՅուլալի Պիկար

Սոֆի Պիկար (ֆր.՝ Sophie Piccard, սեպտեմբերի 27, 1904(1904-09-27), Սանկտ Պետերբուրգ, Ռուսական կայսրություն - հունվարի 6, 1990(1990-01-06)[1], Ֆրիբուր, Շվեյցարիա և Նևշատել, Շվեյցարիա), ռուս և շվեյցարացի մաթեմատիկոս։ Ավարտելով Սմոլենսկի պետական համալսարանը, այնուհետև Լոզանի համալսարանը, երկար ժամանակ դասավանդել է Նյոշատելի համալսարանում բարձրագույն երկրաչափություն և հավանականությունների տեսություն։ Նրա հիմնական գիտական հետաքրքրությունները եղել են խմբերի տեսության և բազմությունների տեսության գծով։

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մանկությունը և պատանեկությունը Ռուսաստանում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Սոֆի (Սոֆիա Ալիսա Կարոլինա[2][3]) Պիկարը ծնվել է 1904 թվականի սեպտեմբերի 27-ին Սանկտ Պետերբուրգում[4]։ Նրա հայրը՝ Եվգենի Ֆերդինանդ (Եվգենի Ֆերդինանդովիչ) Պիկարը, ծնվել է 1868 թվականին Լոզանում և 1891 թվականին ավարտելով Ժնևի ինիցիատիվան, ընդունվել է Սանկտ Պետերբուրգի համալսարանի ֆիզիկամաթեմատիկական ֆակուլտետը որպես ազատ ունկնդիր։ Այնուհետև մնացել է Ռուսաստանում և աշխատել որպես ֆրանսերենի ուսուցիչ Ցարսկոյե Սելոյի կայսերական Նիկոլաևյան գիմնազիայում և Վելիկոլուկսկու անվան ռեալական դպրոցում, իսկ 1921 թվականից՝ որպես աշխարհագրության ուսուցիչ Սմոլենսկի պետական համալսարանում[2]։ Նրա կինը՝ Յուլալի (Եվլալիա Ալեքսանդրովնա) Պիկարը (ֆր.՝ Euladie)[5][6], ծննդյամբ Հյուէ, ծնվել է Սանկտ Պետերբուրգում և ծագումով ֆրանսիացի հուգենոտների ընտանիքից է եղել։ 1897 թվականին նա ամուսնացել է Էժեն Պիկարի հետ և տեղափոխվել Վելիկիե Լուկի, այնուհետև Սմոլենսկ, որտեղ աշխատել է դպրոցում և համալսարանի ուսուցիչներին խորհուրդներ տվել օտար լեզուների վերաբերյալ։ Խորհրդային իշխանության առաջին տարիներին Սմոլենսկի պետական համալսարանի կազմավորման վերաբերյալ նա գրել է «Կարմիր համալսարան» գիրքը[2][6][7]։ Էժեն և Յուլալի Պիկարները չորս երեխա են ունեցել, երկու դուստրերը մահացել են մանկության տարիներին, իսկ որդին անհետ կորել է 1919 թվականին[7][5][8]։

Սոֆին հաճախել է այն դպրոցը, որտեղ դասավանդել է մայրը և մաթեմատիկայի բնագավառում ակնառու կարողություններ ցուցաբերել[9]։ Երբ 1921 թվականին Էժեն Պիկարին ուղարկել են աշխատանքի Սմոլենսկի համալսարան, Սոֆին ընդունվել է մանկավարժական ֆակուլտետի ֆիզիկամաթեմատիկական բաժինը։ Ի թիվս այլոց, նա մասնակցել է մաթեմատիկոսներ Ալեքսանդր Էյգեսի և Պավել Ալեքսանդրովի դասախոսություններին[5]։ Սոֆին ավարտել է համալսարանը 1925 թվականին և նույն թվականին Էժեն Պիկարի ընտանիքը ստացել է շվեյցարական անձնագրեր և լքել ԽՍՀՄ-ը[5][2]։ Շվեյցարիայում, չունենալով աշխատանք, Էժեն և Յուլալի Պիկարդը սկսեցին զբաղվել բանաստեղծական գործունեությամբ, իսկ Յուլալին հետագայում դարձել է հայտնի գրող և լրագրող, ի թիվս այլ բաների, գրելով մի շարք գրքեր Պուշկինի և Լերմոնտովի մասին[10][7]։

Գիտական կարիերան Շվեյցարիայում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Սմոլենսկի համալսարանից Սոֆիի ստացած դիպլոմը Շվեյցարիայում անվավեր է եղել և նա ստիպված է եղել կրկին անցնել դասընթաց, այս անգամ Լոզանի համալսարանում[8]։ 1927 թվականին ստացել է մաթեմատիկական գիտությունների լիցենցիատի, իսկ 1929 թվականին՝ դոկտորի աստիճան[4][9]։ Դմիտրի Միրիմանովը[9] եղել է Սոֆի Պիկարի հավանականությունների տեսության վերաբերյալ ատենախոսության գիտական ղեկավարը։ Սակայն, քանի որ Շվեյցարիայում կանայք զրկված են եղել քաղաքացիական իրավունքներից մինչև 1971 թվականը, Սոֆիի դիպլոմը, տեսականորեն դասավանդելու իրավունք տալով, փաստացի չի ճանաչվել, հետևաբար 1929-1932 թվականներին նա աշխատել է նախ ապահովագրական ընկերությունում որպես վիճակագիր, այնուհետև՝ որպես գործադիր քարտուղար տեղական թերթում[11][4][12]։

1936 թվականին Սոֆի Պիկարը հրավեր է ստացել փոխարինելու Նյոշատելի համալսարանի երկրաչափության հիվանդ դասախոսին, ով անձամբ երաշխավորել է նրան որպես նշանավոր մաթեմատիկոս[12][13]։ Գործնականում դրսևորելով դասավանդելու իր կարողությունը՝ 1938 թվականին նշանակվել է Նյոշատելի համալսարանի արտակարգ պրոֆեսոր[12]։ 1940 թվականին Պիկարը Նյոշատելում հիմնել և ղեկավարել է «Մաքուր մաթեմատիկայի կենտրոնը» (Centre de mathématique pure)։ 1944 թվականին նշանակվել է պրոֆեսոր և երեսուն տարի դասավանդել է բարձրագույն երկրաչափություն, հավանականություն և վիճակագրական գիտություններ՝ դառնալով ֆրանսիական Շվեյցարիայի առաջին կին պրոֆեսորը[12][4]։

Սոֆի Պիկարի գիտական գործունեության հիմնական ուղղություններն են եղել խմբերի տեսությունը և բազմությունների տեսությունը[9][11]։ 1939 թվականին լույս է տեսել նրա «Sur les ensembles de distances des ensembles de points d'un espace Euclideen» մենագրությունը։ Mathematical Reviews-ում հրապարակված գրքի գրախոսականում ասվում է, որ ուսումնասիրության մի մասը հիմնված է Շտայնհաուսի, Սերպինսկու և Ռուզևիչի աշխատանքների վրա, սակայն առաջին գլխից հետո ամեն ինչ գրեթե ամբողջությամբ բնօրինակ նյութ է[13]։ Սոֆի Պիկարը նաև ուսումնասիրել է ֆունկցիաների տեսությունը, հարաբերականության տեսությունը, հավանականությունների տեսությունը, գծային և բազմգծային հանրահաշիվ և մաթեմատիկական տրամաբանությունը[9][14]։ Գրեթե երկու հարյուր հրատարակված աշխատանքների հեղինակ է[14]։ Սոֆի Պիկարը եղել է Շվեյցարիայի, ԱՄՆ-ի, Ավստրիայի, Ֆրանսիայի և Լեհաստանի մաթեմատիկական ընկերությունների անդամ[13] և բազմիցս մասնակցել է մաթեմատիկոսների միջազգային կոնգրեսներին[15][16][17]։

1956 թվականին՝ Նիկոլայ Լոբաչևսկու մահվան հարյուրամյակի կապակցությամբ, Սոֆի Պիկարին հրավիրել են գիտնականի մասին դասախոսություն կարդալու Փարիզի հայտնագործությունների պալատում[18]։ 1957 թվականին Յուլալի Պիկարը մահացել է և Սոֆին ձեռնամուխ է եղել նրա ժառանգության պահպանմանն ու հրատարակմանը։ Նրա շնորհիվ գրողի արխիվը ի պահ է հանձնվել Շվեյցարիայի ազգային գրադարանին[12][4]։ Սոֆի Պիկարը թոշակի է անցել 1974 թվականին, բայց կանոնավոր կերպով մասնակցել է Շվեյցարիայի մաթեմատիկական ընկերության տարեկան ժողովներին[19]։

Սոֆի Պիկարը շարունակել է զբաղվել գիտությամբ մինչև իր մահը՝ 85 տարեկան հասակը[20]։ Մահացել է 1990 թվականի հունվարի 6-ին, Նյոշատելում[4]։

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 Татьяна Савельева. ««Сейте разумное, доброе, вечное…». Страницы биографии Евгения Фердинандовича Пикара» (PDF). Государственный архив Псковской области.(չաշխատող հղում)
  3. ↑ Schweizerische Mathematische Gesellschaft, 2010, էջ 213
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 Dictionnaire historique de la Suisse
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 П. Дюгак, 2000, էջ 133
  6. ↑ 6,0 6,1 А. А. Терещенкова О книге Ю. Пикар «Красный университет» // Известия Смоленского государственного университета. — 2015. — № 2(30). — С. 416—425.
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 «ALS-Piccard Piccard, Eulalie : Fonds Eulalie Piccard, 1879-1957 (Bestand)». Helvetic Archives (ֆրանսերեն).
  8. ↑ 8,0 8,1 Francesca Falk, 2018, էջ 62
  9. ↑ 9,0 9,1 9,2 9,3 9,4 The Biographical Dictionary of Women in Science, 2000, էջ 1019
  10. ↑ П. Дюгак, 2000, էջ 133—134
  11. ↑ 11,0 11,1 П. Дюгак, 2000, էջ 134
  12. ↑ 12,0 12,1 12,2 12,3 12,4 Francesca Falk, 2018, էջ 63
  13. ↑ 13,0 13,1 13,2 Biographies of Women Mathematicians
  14. ↑ 14,0 14,1 «Piccard, Sophie». ZBMath (անգլերեն).
  15. ↑ The Proceedings of the International Congress of Mathematicians, 1974. — 1974.
  16. ↑ Proceedings of the International Congress of, Mathematicians, 1983. — 1983. — P. 38.
  17. ↑ Proceedings of the International Congress of Mathematicians, 1986. — 1986. — P. 52.
  18. ↑ Edna Ernestine Kramer The Nature and Growth of Modern Mathematics. — Princeton University Press, 1982. — P. 55.
  19. ↑ Schweizerische Mathematische Gesellschaft, 2010, էջ 424
  20. ↑ Simon Moreillon

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

 ⛭ 
  Թեմատիկ կայքեր
Բառարաններ և հանրագիտարաններ
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Սոֆի_Պիկար&oldid=9803451» էջից