Սուրբ Սիմեոն Սյունակյաց եկեղեցի
| Մասն է | Dead Cities, Crac des Chevaliers and Qal’at Salah El-Din  | |
|---|---|---|
| Ստեղծում | 5 դար | |
| Կրոն | քրիստոնեություն | |
| Կոչվել է ի պատիվ | Սիմեոն Սյունակյաց | |
| Մշակույթ | Բյուզանդական կայսրություն | |
| Երկիր | Սիրիա | |
| Վարչատարածքային միավոր | Հալեպի մարզ | |
| Կոորդինատներ | 36°20′3″N 36°50′39″E | |
| Dedicated to | Սիմեոն Սյունակյաց | |
| Ճարտարապետական ոճ | բյուզանդական ճարտարապետություն | |
| Ժառանգության կարգավիճակ | ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի համաշխարհային ժառանգության մաս | |
| Մակերես | 3700 հեկտար | |
Սուրբ Սիմեոն եկեղեցու սյունաշարեր (արաբ․՝ كنيسة مار سمعان العمودي, քանիսաթ մառ սիմաան ալ-ամուդի) պահպանված ամենահին եկեղեցական համալիրներից է, որը հիմնադրվել է 5-րդ դարում։ Այն գտնվում է Սիրիայում՝ Հալեպ քաղաքից մոտավորապես 30 կմ հյուսիս-արևմուտք: Այն կառուցվել է հայտնի ոճաբան վանական Սուրբ Սիմեոնի սյան տեղում: Եկեղեցին հանրաճանաչորեն հայտնի է որպես Կալաաթ Սեմաան (արաբ․՝ قلعة سمعان՝ «Սիմեոնի բերդ») կամ Դեյր Սեմաան (արաբ․՝ دير سمعان՝ «Սիմեոնի վանք»):
Պատմություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Սուրբ Սիմեոնը ծնվել է 390 թվականին Ամանոսի լեռների գյուղում։ Նա 16 տարեկանում մտավ վանք, բայց իր ճգնության պատճառով նրան դատեցին որպես ոչ պիտանի՝ կենոբիական կյանքի համար։ Հետևելով Սուրբ Անտոնիոսի օրինակին, նա փորձեց ապրել ճգնավոր ասկետիկի կյանքով անապատում, բայց նրա ֆիզիկական տոկունության և ինքնաժխտման սխրանքները գրավեցին կրոնական ուսուցում փնտրող ուխտավորներին և այլ բարեպաշտ այցելուներին: Նման շեղումներից խուսափելու համար նա որոշեց ապրել 3-մետրանոց սյունակի վրա գտնվող փոքրիկ հարթակի վրա։ Սյան բարձրությունը ժամանակի ընթացքում հասցվել է 18 մետրի։ Սիմեոնը օրական երկու անգամ քարոզում էր ամբոխին, որը հավաքվել էր ականատես լինելու ինքնահրկիզման այս տեսարանին: Սյունակին կցված սանդուղքը թույլ էր տալիս սուրհանդակներին սնունդ և գրավոր հաղորդագրություններ բերել Սիմեոնին, որը նույնպես նամակներ էր ուղարկում իր հետևորդներին այս կերպ։ Նա բավական հայտնի դարձավ, որպեսզի գրավի արևելյան կայսրեր Թեոդոսիոս Ա-ի, Լևոնի և Թեոդոսիոս Բ-ի ուշադրությունը, որոնք նրա խորհուրդներն էին փնտրում և աղաչում նրա միջամտությունը պետական գործերին։ Սիմեոնը տարիներ շարունակ ապրել է սյան վրա՝ մահանալով մ.թ. 459 թվականին՝ մոտավորապես 69 տարեկան հասակում: Անտիոքի և Կոստանդնուպոլսի միջև նրա մասունքների տիրանալու համար կատաղի մրցակցությունից հետո այն լուծվեց հօգուտ Անտիոքի: Նրա աճյունը փոխադրվեց Անտիոք՝ Կոստանդնուպոլսի պատրիարքի, 6 եպիսկոպոսների, Արևելքի զորավար գեներալի, 21 կոմսերի և տրիբունների և 6000 զինվորների թափորով[1]։ Նրա գերեզմանը դարձավ գլխավոր ուխտագնացության վայր[2]:
Սուրբ Սիմեոնի մահից մի քանի տասնամյակ անց 5000 քառակուսի մետր տարածք զբաղեցնող մեծ վանական եկեղեցի կառուցվեց այն վայրում, որտեղ կանգնած էր նրա սյունը: Եկեղեցին կազմված էր չորս բազիլիկներից, որոնք բխում էին կենտրոնական ութանկյունի կողքերից։ Ութանկյուն խաչմերուկը ծածկված էր գմբեթով. նրա կենտրոնում կանգնած էր Սիմեոնի սյունը։ Եկեղեցին պարսպապատ վանական համալիրի կենտրոնն էր, որը ներառում էր երկու փոքր եկեղեցիներ և ուխտավորների հանրակացարաններ:
Վաղուց լքված և ավերված այդ վայրը Սիրիայի մեռյալ քաղաքներ կոչվող ավերակների շարքի մի մասն է: Մինչև վերջերս սուրբ Սիմեոնի սյան մնացորդները դեռևս կանգնած էին, չնայած որ ուխտավորների տարիներից մի քանի մետր հասակով փոքր մասեր էին կտրում իրենց համար որպես մասունքներ։ Սյունակի լիսեռի զգալի պահպանված մասերը վերջին անգամ տեսանելի են եղել 17-րդ դարում[4][5]: Նրա վերևում գտնվող գմբեթը, ըստ երեւույթին, պահպանվել է մինչև 19-րդ դարը[5]։
Ճարտարապետություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ի տարբերություն միջնադարյան Եվրոպայում կառուցված բազմաթիվ տաճարների, Սուրբ Սիմեոնի եկեղեցու գաղափարը ծնվել և իրականացվել է որպես մեկ նախագիծ կարճ ժամանակում: Այն նախագծված էր խաչաձև ձևով, որը կազմված էր չորս տարբեր բազիլիկ համալիրներից: Ուխտավորների մեծ թիվը, ովքեր հաճախ էին գալիս դեպի Սուրբ Սիմեոնի սյունը աղոթելու համար, անհրաժեշտություն առաջացրեց եկեղեցու կառուցումը 473 թվականին[2]:
Սուրբ Սիմեոն համալիրի եկեղեցու հավակնոտ հատակագիծը ներկայացնում է բազմաթիվ ճարտարապետական նախագծեր: Եռանավ բազիլիկի հիմնարար գաղափարը կարելի է գտնել հռոմեացիների մնայուն ավանդույթներով: Հաղորդվում է, որ առաջինը կառուցվել է գլխավոր բազիլիկն ու մկրտարանը։ Այնուհետև վանքը և մկրտարանի հարմարանքները հաջորդեցին։ Ի վերջո, համալիրի մյուս մասերը, ներառյալ Via Sacra-ի վիթխարի կամարը, կառուցվել են վերջինը շինարարության ընթացքում: Սուրբ Սիմեոն եկեղեցու ուշագրավ հատվածը հսկայական կամարն է, որը գտնվում է Վիա Սակրայի սկզբում լեռան վրա գտնվող տաճար տանող ճանապարհին[6]: Բացի այդ, եկեղեցուց տեսանելի են երկու վանք. մի բազար, որը մի քանի փոքրիկ կացարաններ է, և դամբարան մատուռ։ Ստորև ներկայացված են բազմաթիվ խմբավորված շենքերը, որոնք կազմակերպվել են համալիրում:
Խաչաձև բազիլիկ եկեղեցին
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Խաչաձև եկեղեցին լավ է պահպանվել։ Ներսում դեռևս երևում է Սուրբ Սիմեոնի սյունը, բայց այն կրճատվել է մինչև մոտ 2 մետր և այժմ բակի մեջտեղում գտնվող քար է հիշեցնում[7]։ Սյունի երկարության կրճատումը կարելի է վերագրել ուխտավորների կողմից բազմամյա մասունք հավաքելուն։ Գավիթը ութանկյուն է և եզերված է չորս բազիլիկներով՝ ծառի տեսքով և դեգրված է որպես չորս բազիլիկ եկեղեցի։ Խաչելության գաղափարն էր ներկայացնել Հիսուսի խաչելությունը: Արևելյան բազիլիկան զգալիորեն ավելի մեծ է, քան մյուս բազիլիկները[8]։ Առավել նշանակալի չափը կարելի է վերագրել այն կարևոր դերին, որը նա խաղացել է առանցքային արարողությունների անցկացման գործում՝ դարձնելով այն ամենակարևորը:
U-աձև վանքը
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Արևելյան բազիլիկի հարավային միջնապատով սահմանակից է եղել մատուռ և վանք։ Ի սկզբանե Սիմեոնի վանքը կրում էր Թելանիսոս անունը և ստեղծվել էր նրան շրջապատող երկու արգասաբեր հարթավայրերից առավելագույնս օգտագործելու համար։ 5-րդ դարի կեսերին տեղացիները հարթավայրերում հիմնեցին վանք, և մ.թ. 412 թվականին Սուրբ Սիմեոնը որոշեց լինել դրա մի մասը: Հետագայում նա թողեց տեղացիներին՝ ապրելու այնտեղ, քանի որ գնաց ապրելու այն հարթավայրի վերևում գտնվող սարում, որտեղ գտնվում էր վանքը։
Մկրտարան
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Մկրտարանը գտնվում էր հարավային բազիլիկայի հակառակ կողմում, սուրբ ճանապարհով, որը հայտնի է որպես Վիա Սակրա: Մկրտարանը կառուցվել է գլխավոր եկեղեցու կառուցումից անմիջապես հետո, և այն ծառայել է որպես ուխտագնացության համալիրի կարևոր մասը[8]։ Մկրտարանի դիզայնը հաճախ համարվում էր ամբողջ Սիրիայում քրիստոնեական ճարտարապետության ուշագրավ արտեֆակտներից մեկը: Մկրտարանը կառուցվել է երկու փուլով. սկզբում բուն մկրտարանը, իսկ հետո՝ փոքր բազիլիկները: Մկրտարանը ստացել է ութանկյուն թմբուկի տեսք, որը ընկած է շենքի քառակուսի հիմքի գագաթին։ Ինչ-որ պահի այն լցված է փայտե տանիքով, կամ կոնի կամ գմբեթի ձևով[9]: Ներքին ութանկյունը ծածկված էր ուղղանկյուն արտաքին շինությամբ։ Խցիկի հեռավոր ծայրում դեպի արևելք դրված է կիսաշրջանաձև ապսիդիոլ, որը ընդգրկում է մի թունել, որտեղ աստիճաններով իջնում են դեպի իր տեղը:
Մկրտություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Մկրտարանի արևմտյան կողմից բխում է դեպի Սիմեոնի վանք երթուղին: Այս ճանապարհի բացմանը գտնվում է մոնումենտալ կամարը, որն անցնում է վանքից դեպի մկրտության ուղղությամբ[9]։ Եկեղեցու գտնվելու վայրը բլրի վրա ապահովում է տեսարաններ դեպի շրջակա գյուղեր:
ՅՈՒՆԵՍԿՕ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]2011 թվականի հունիսի դրությամբ Եկեղեցին և շրջակա գյուղը նշանակվել են Միավորված ազգերի կրթության, գիտության և մշակույթի կազմակերպության կողմից (ՅՈՒՆԵՍԿՕ) որպես «Հյուսիսային Սիրիայի հնագույն գյուղերի» մաս, որը Համաշխարհային ժառանգության վայր է[10]։
Պատերազմներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Արաբա-բյուզանդական պատերազմ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Եկեղեցու վրա բացասաբար է ազդել արաբների նվաճումը բյուզանդացիների և արաբների միջև Սիրիայի վերահսկողության համար մղվող պայքարի ժամանակ։ Այնուհետև բյուզանդացիները ամրացրել են եկեղեցին։ Համալիրը հարձակվել և գրավվել է Հալեպի ամիրա Սաադ ալ-Դաուլայի կողմից, որն այն օգտագործել է որպես ամրոց։ Սա վտանգի ենթարկեց համալիրի` որպես սուրբ վայրի խորհրդանիշը, սակայն չխանգարեց երկրպագուներին շարունակել այցելել համալիր` երկրպագության համար:
Սիրիայի քաղաքացիական պատերազմ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Սիրիական ճգնաժամը մեծ վնաս է հասցրել պատմական վայրին՝ հակամարտող հակառակորդ կողմերի միջև բռնությունների պատճառով։ Բացի այդ, շենքը ավերվել է ապօրինի փորելու և քարահանության արդյունքում։ Այն Սիրիայի հյուսիսային կողմում գտնվող բազմաթիվ հնագույն շինություններից մեկն է, որոնք հետադիմել են հակամարտությունից: Կառույցը սպառնալիքի տակ է հայտնվել ինչպես սիրիական, այնպես էլ թուրքական կառավարությունների կողմից՝ Բաբ ալ-Հավա սահմանային անցակետի շուրջ նրանց հակամարտությամբ: 2015 թվականի մայիսի 28-ին եկեղեցին գրավվեց քրդական YPG/YPJ-ի կողմից, սակայն հետագայում կորցրեց Ասադի կառավարությանը հակառակող խմբակցությունները: 2016 թվականի մայիսին ռուսական ռազմաօդային ուժերը հարձակվեցին եկեղեցու վրա՝ վնասելով Սուրբ Սիմեոնի սյունի մնացորդները, ինչպես նաև մնացած ավերակները[3][11]։ Մինչև 2020 թվականի փետրվարի 8-ը տեղանքի մոտ գտնվող բլրի գագաթը գրավված էր թուրքական ցամաքային զորքերի կողմից[3]:
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ Gibbon, Edward (1977). The History of the Decline and Fall of the Roman Empire. Vol. II. New York: Modern Library. էջեր 362–363. ISBN 9780394604022.
- ↑ 2,0 2,1 Hase, Karl V.; Blumenthal, Charles E.; Wing, Conway P. (1855). A History of the Christian Church. New York: D. Appleton and Company.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 Darke, Diana (2020-02-08). «Forgotten amid the bombs: Idlib's ancient riches». BBC News (բրիտանական անգլերեն). Վերցված է 2020-02-21-ին.
- ↑ Lawler, Michael G.; Salzman, Todd A.; Burke-Sullivan, Eileen (2014). The Church in the Modern World: Gaudium Et Spes Then and Now. Collegeville, MN: Liturgical Press.
- ↑ 5,0 5,1 Greenhalgh, Michael (2016-11-03). Syria's Monuments: Their Survival and Destruction (անգլերեն). BRILL. էջեր 251–253 and 524. ISBN 978-90-04-33460-1.
- ↑ Untener, Ken; Treasures of the Church, Cincinnati, Ohio, St. Anthony Messenger Press, 1998, Sound recording.
- ↑ Bonsanti, Giorgio; Roli, Ghigo; Sartarelli, Stephen (1998). The Basilica of St. Francis of Assisi: glory and destruction. New York, N.Y: H.N. Abrams.
- ↑ M'Gavin, William (1833). The Protestant: Essays on the Principal Points of Controversy between the Church of Rome and the Reformed. Rochester, NY: Parsons & Phelps.
- ↑ 9,0 9,1 Williams, Issac (2011). The Baptistery: Or, The Way of Eternal Life. Ann Arbor, MI: Proquest LLC.
- ↑ whc.unesco.org https://whc.unesco.org/en/list/1348/multiple=1&unique_number=1761. Վերցված է 2024-12-18-ին.
{{cite web}}: Missing or empty|title=(օգնություն) - ↑ Spencer, Richard (2016-05-13). «Syrian monastery where St Simeon sat on a pillar for four decades damaged by missile attack». The Telegraph (բրիտանական անգլերեն). ISSN 0307-1235. Վերցված է 2020-02-21-ին.
Աղբյուրներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Gary Vikan, Byzantine Pilgrimage Art, (Dumbarton Oaks Papers, 1982), 8–9.
- Simeon Citadel and Dead Cities, Suggestion to have Saint Simeon Stylites recognized as a UNESCO world heritage site, in 2006, as part of "Simeon Citadel and Dead Cities" project.
- "St. Simeon Church." Syria Gate (accessed 2008).
- Sacred Destinations
- https://whc.unesco.org/en/list/1348/multiple=1&unique_number=1761
Գրականություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Kurt Weitzmann, ed., Age of spirituality: late antique and early Christian art, third to seventh century, no. 590, 1979, Metropolitan Museum of Art, New York, 9780870991790
Արտաքին հղումներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- 180 photographs in gallery, PBase
- Gatier, P.; T. Sinclair; M. Ballance; R. Warner; R. Talbert; T. Elliott; S. Gillies. «Places: 658606 (Symeon, Mon.)». Pleiades. Վերցված է 2012 թ․ մարտի 8-ին.
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Սուրբ Սիմեոն Սյունակյաց եկեղեցի» հոդվածին։ |
| ||||||||||
