Jump to content

Սուրբ Հովհաննես եկեղեցի (Թեոդոսիա)

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Սուրբ Հովհաննես եկեղեցի
Հիմնական տվյալներ
Տեսակեկեղեցի
ԵրկիրԿաղապար:Դրոշավորում/Ուկրաինա, Ռուսաստան
ՏեղագրությունԹեոդոսիա
ԴավանանքՀայ Առաքելական Եկեղեցի
Մասն էԿաֆֆա
Ժառանգության կարգավիճակՈւկրաինայի ազգային նշանակության ճարտարապետական ժառանգություն
Քարտեզ
Քարտեզ
 Saint John the Evangelist church in Feodosia Վիքիպահեստում


Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Սուրբ Հովհաննես եկեղեցի (այլ կիրառումներ)

Սուրբ Հովհաննես եկեղեցի, Թեոդոսիա քաղաքում գտնվող կրոնական կառույց։ Համակարգում էր Թեոդոսիաում բնակվող կաթողիկե ղրիմահայության հոգևոր կյանքը, հիմնադրվել է ուշ միջնադարում։ Եղել է քաղաքի քիչ թե շատ պահպանված յոթ եկեղեցիներից մեկը՝ առաքելական անունը չպահպանածի, սուրբ Հովհաննես Մկրտչի, սրբոց Հրեշտակապետացի, սուրբ Սարգսի, սուրբ Ստեփանոսի և կաթողիկե սուրբ Գեորգիի հետ միասին։

Հայերը Ղրիմում բնակություն են հաստատել դեռևս 11-12-րդ դարերից սկսած՝ կապված Անիի Բագրատունյաց թագավորության (885-1045) անկման հետ։ 11-14-րդ դարերում Ղրիմի հարավարևելյան և արևմտյան ծովափնյա վայրերում՝ Կաֆայում, Խերսոնեսում և Սուդակում, հայերը մշտական բնակություն էին հաստատել։ Ղրիմը երկար ժամանակ պատկանել էր Բյուզանդական կայսրությանը։ Միջնադարում նրանց ոչ պաշտոնական կենտրոնը Կաֆա (այժմ՝ Թեոդոսիա) քաղաքն էր։ Վերջինս ենթարկվում էր Ջենովայի հանրապետությանը, որը այստեղ հիմնել էր գաղութներ (1266-1475)։

Այս ժամանակահատվածում Ղրիմում կառուցվում են ոչ միայն հայ առաքելական, այլև կաթողիկե եկեղեցիներ, որոնք աչքի են ընկնում ոչ հայկական ճարտարապետական ոճով։ Դրանցից է Թեոդոսիայի սուրբ Հովհաննես եկեղեցին՝ ճարտարապետական ​​հուշարձան Թեոդոսիայի ջենովական հուշարձանների համալիրում։

Սուրբ Հովհաննես եկեղեցին կառուցվել է հնարավորնիս նմանեցնելով հայկական եկեղեցական ճարտարապետության՝ վաղմիջնադարյան շրջանի ոճով։ Սրահի տիպի շինությունը, հատակագծով ուղղանկյուն կիսաշրջան աբսիդով, ծածկված է կիսաշրջանաձև թաղով` սյուների վրա հենված առաձգական կամարների վրա։ Պատերը կառուցված են կոտրված քարից, ունի կամարներ, սյուներ, պատուհանների և դռների կաղապարներ՝ սրբատաշ կրաքարե սալերից, միացնող կապերը խնամքով ներդաշնակվում են։ Երկայնական պատերը ամրացվում են երկու լայնակի պողպատե կապերով: Դռների բացվածքները շրջանակված են փորագրություններով պրոֆիլավորված ձուլվածքներով։ Եկեղեցու պատերը ծածկված են քարե սալերով մինչև կամար։

Արևմտյան կողմից շենքին կից է գավիթը, որի առաստաղները չեն պահպանվել։ Վերականգնողական աշխատանքներ են կատարվել 1977 թվականին․ վերականգնվել են հուշարձանի պատերի կորած որմնադրությունը, քարե նստարանները, ծածկը, սալահատակը։ Տարածքում և պատերի վրա կան խաչքարեր։

Դատելով ներսից դուրս ցցված հիմքի կառույցներից՝ ներկայիս եկեղեցու տեղում գոյություն է ունեցել մեկ այլ կառույց՝ կառուցված կոպիտ որմնանկարի մանր քարերից։ Ըստ երեւույթին, դա արագ կառուցված մատուռ էր, որը շուտով փոխարինվեց Սուրբ Հովհաննես Մկրտչի անունով ծխական եկեղեցով (չափերը՝ 11x6,5 մ)։ Նախկին շենքը ենթարկվել է արմատական ​​վերակառուցման՝ աղոթասրահի լայնությունն ավելացվել է 1,5 մ-ով, իսկ հատակը իջեցվել է 0,5 մ-ով, ինչի արդյունքում բացվել են հին շենքի հիմքերը՝ երկայնական պատերի երկայնքով կազմելով քարե նստարաններ[1]։

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. «Феодосия. Храм Иоанна Евангелиста (Иоанна Богослова, Сурб Аствацабан». 27 օգոստոսի, 2021 թվական. {{cite web}}: Unknown parameter |web= ignored (օգնություն)

Գրականություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • Памятники градостроительства и архитектуры УССР (ուկրաիներեն), հ. 2, Կիև, «Будівельник», էջ 281-282։