Jump to content

Սովորական սոխակ

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Սովորական սոխակ
Սովորական սոխակ
Սովորական սոխակ
Դասակարգում
Թագավորություն  Կենդանիներ (Animalia)
Տիպ/Բաժին Քորդավորներ (Chordata)
Ենթատիպ Ողնաշարավորներ (Vertebrata)
Դաս Թռչուններ (Aves)
Կարգ Ճնճղուկազգիներ (Passeriformes)
Ընտանիք Ճանճորսներ (Muscicapidae)
Ցեղ Սոխակներ (Luscinia)
Տեսակ Սովորական սոխակ (L. luscinia)
Միջազգային անվանում
Luscinia luscinia
Տարածվածություն և պահպանություն
Հատուկ պահպանության կարգավիճակ՝
Քիչ մտահոգող տեսակ

Տաքսոնի տարածվածությունը
Տաքսոնի տարածվածությունը

Սոխակ (լատին․՝ Luscinia), ճնճղուկանմանների կարգին պատկանող փոքր թռչուն, որն անցյալում դասվել է կեռնեխների, իսկ այժմ՝ ճանճորսների ընտանիքին։ Երգեցիկ միջատակեր թռչուն է, բնադրող-չվող, տարածված է Եվրոպայում և Ասիայում, իսկ ձմեռում է Աֆրիկայում։ Ձվադրում է հողին մոտ՝ խիտ թփուտներում։ Այլ անուններ՝ Լուսինեկ, Ծիրանեակ, Սիրահավ, խոսհակ, խոսնակ գիշերո, փիլոմել (հուն․), բլբուլ (թրքերեն)։

Չափերով մոտ է արշալուսիկին։ Մարմինը վերևից դարչնամոխրագույն է, ներքևից՝ սպիտակ, կուրծքը՝ խայտերով, պոչը՝ շիկակարմիր։ Սեռերը նման են, ունի մյուս սոխակներին նման, բայց ավելի երգեցիկ ձայն։

Արտաքին կառուցվածք

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մարմնի երկարությունը 16,5 սմ է, թևերի բացվածքը՝ 18-24-26,5 սմ, կենդանի զանգվածը՝ 25 գ։ Մարմինը վերևից դարչնամոխրագույն է, ներքևից՝ սպիտակ, կուրծքը՝ խայտերով, պոչը՝ շիկակարմիր։ Երիտասարդը ներքևից մուգ, խիտ պտերով է։ Երգում է գիշեր-ցերեկ։ Բնակվում է անտառներում, այգիներում։ Գերադասում է խիտ բուսուտները։ Բազմացման սեզոնի ավարտին՝ հուլիսին և օգոստոսին ունենում են միանգամյա փետրափոխություն[1]։

Արուի երգը բարձր է, տարբեր սուլոցներով, թրթիռներով և կազմված է ֆլեյտայի ձայն հիշեցնող «պիոո» ձայնից՝ զանգ հիշեցնող տոնով։ Հաճախ երգը միջամտվում է ճռռացող «դսեռ» ձայնով։ Սոխակի երգը չունի բարձր սուլող թռչուններին բնորոշ աճող ձայներերանգ։ Հաճախ երգում են նաև ձմեռման տարածքում[1]։

Տարածվածություն և բնակության պայմաններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Սովորական սոխակը չվող թռչուն է։ Այն տարածված է արևելյան Եվրոպայում և արևմտյան Ասիայում։ Ամառային բնակության հյուսիսային սահմանը հասնում է մինչև Դանիա, հարավային Նորվեգիա և Շվեդիա, Բալկանյան երկրներ, Կոստրոմա, Վոլոգդա, Պերմ, Ղազախստան, Թուրքմենստան և Ալտայ։ Հարավային սահմանը հասնում է մինչև Ավստրիա, Չեխիա, Ռումինիա, Բուլղարիա, Հարավային Ռուսաստան, Ղրիմ և Հյուսիսային Կովկաս։ Թռչունը ձմեռում է Աֆրիկայում՝ Սահարայի հարավային հատվածում[1]։ Որպես պատահական չվահյուր հանդիպում է Բրիտանական կղզիներում[2]։

Սովորական սոխակը նախընտրում է թփերով հարթ վայրերը, խիտ թփուտները, ճահճոտ տարածքները և ջրերի շրջակայքը։ Ձմեռման ժամանակ բնակվում է փշավոր թփուտներում, ջրային տարածություններին կից դաշտերում և հաճախ անտառամերձ տարածությունների խիտ խոտածածկույթում[1]։

Սովորական սոխակը սնվում է հողում բնակվող որդերով, սարդերով, իսկ հասուն թռչունները նաև որոշ միջատների՝ բզեզների, փոքր թիթեռների և ճանճերի թրթուրներով և հարսնյակներով։ Սոխակը կարող է սնվել նաև հատապտուղներով, ինչպիսին օրինակ հաղարջն է[1]։ Մինչև իր չվի ժամանակ Սահարա անապատը կտրելը, սոխակը կուտակում է ճարպի պաշարներ։ Հայտնի է, որ թռչունների այս վարքը կարող են խթանել մագնիսական ալիքները։ Մագնիսական դաշտի ազդեցությունն է ստիպում թռչուններին պատրաստվել Շվեդիայից գաղթին՝ մարմնի ճարպի քանակն ավելացնելով[3]։

Բնադրում է մեռած տերևների, խոտի վրա՝ գետնին։ Բույնը պատրաստում է խոտաբույսերից։ Դնում է 22 մմ տրամագծով, բաց ձիթապտղագույն-կանաչ՝ կարմրավուն պտերով 5-6 ձու։ Երիտասարդ թռչուններին կերակրում են երկու ծնողները մինչև մոտ տասնմեկ օրականը, իսկ թռչունները լրիվ անկախ են դառնում դրանից մոտ տասներկու օր հետո[1]։

Ըստ BirdLife International-ի մոտավոր հաշվարկների՝ Եվրոպայում կա մոտ 11-20 միլիոն սովորական սոխակ, որը կազմում է թռչունների ընդհանուր քանակի 50-74%-ը։ Թռչունի ընդհանուր պոպուլյացիան 15-41 միլիոն առանձնյակ է։ Եվրոպայում ըստ որոշ տվյալների պոպուլյացիան փոքր աճ է գրանցել։ Ըստ բնության պահպանության միջազգային միության դասակարգման՝ սովորական սոխակը համարվում է քիչ մտահոգող տեսակ[4]։

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 Witherby, H. F. (ed.) (1943). Handbook of British Birds, Volume 2: Warblers to Owls. H. F. and G. Witherby Ltd. էջեր 192–193. {{cite book}}: |first= has generic name (օգնություն)
  2. «Thrush Nightingale (Luscinia luscinia. BirdGuides. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ օգոստոսի 27-ին. Վերցված է 2013 թ․ սեպտեմբերի 7-ին.
  3. Fransson, Thord; Jakobsson, Sven; Johansson, Patrik; Kullberg, Cecilia; Lind, Johan; Vallin, Adrian (2001). «Bird migration: Magnetic cues trigger extensive refuelling». Nature. 414: 35–36. doi:10.1038/35102115.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  4. Butchart, S.; Ekstrom, J. «Thrush Nightingale: Luscinia luscinia». Species factsheet. BirdLife International. Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ ապրիլի 19-ին. Վերցված է 2013 թ․ սեպտեմբերի 5-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական տարբերակը վերցված է Հայաստանի բնաշխարհ հանրագիտարանից, որի նյութերը թողարկված են Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թույլատրագրի ներքո։
Վիքիցեղերն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Սովորական սոխակ» հոդվածին։
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Սովորական սոխակ» հոդվածին։