Սմբատ Ա Սյունի
Սմբատ Ա Սյունի | |
|---|---|
| Սյունիքի արքա | |
| Իշխանություն | 987 - 998 |
| Մահացել է՝ | 998 |
| Հաջորդող | Վասակ Ա Սյունի |
| Տոհմ | Սյունիներ |
| Հայր | Սահակ Սյունի |
| Երեխաներ | Վասակ Ա Սյունի |
Սմբատ Ա Սյունի կամ Սմբատ Սահակյան, Սյունիքի թագավորության հիմնադիր թագավոր։ Իշխել է տասը տարի (987 - 998)։ Սմբատ Սյունին Աշոտ Սյունու 4 զավակներից մեկի՝ Սահակի որդին էր։ 963 թվականից որպես Սյունիքի իշխան՝ իր տիրապետությունն էր հաստատել Ծղուկ և Բաղք գավառներում։ 976-980 թվականներին Սյունիների իշխանության դրոշն էր հաստատել ամբողջ Սյունիքի վրա։ 987 թվականին[1], օգտվելով Անիի թագավորության ժամանակավոր թուլացումից, Ռավվավի ամիրաների ու Արցախի իշխանների օժանդակությամբ Սյունիքը հռչակել է անկախ։ Իր թագավորության մեջ, սակայն չեն մտել Սյուիք նահանգի Գեղարքունիք և Երնջակ գավառները։
Ինչպես վկայում է Ստեփանոս Օրբելյանը՝
|
Թագ կապեն գեղեցկահասակ եւ վայելչագիտակ առնն հայկազնոյ Սմբատայ՝ Սիւնեաց տեառն | 
|
Սմբատ Ա-ն հիմնում և ձևավորում է թագավորական ապարատը, բացում դատարաններ, նորոգում ամրոցները և ժամանակակից տեսքի բերում բանակը։
Սմբատի կառավարումը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
988 թվականին[3] ճանաչեց Անիի Բագրատունիների գերիշխանությունը։ 991—992 թվականներին Գագիկ Ա թագավորը իր վասալից գրավում է Վայոց ձորը[4], Ճահուկը և Ծղուկի հյուսիսը՝ ստիպելով Սյունիքի թագավորին բավարարվելով նահանգի հարավային գավառներով։ Փոխարենը Սմբատը ստանում է Երնջակը, որը ազատագրվել էր Գողթանի ամիրայությունից։
970 թվականին Սյունյաց գահերեց իշխան Աշոտի թոռը՝ Սահակի որդի Սմբատը, նույնպես արտաքին ուժերի սադրիչ միջամտությամբ իրեն հռչակեց Սյունիքի թագավոր։
|
|
Այդ ինչո՞ւ Հրաչեի կողմից գերեվարված Բագրատունիների ժառանգներից կարող են օծվել հայոց թագավորներ, իսկ Սյունյաց աշխարհից՝ ոչ։ Չէ՞ որ ի Հայկայ երևելի հարազատութեամբ որդիք զհարս փոխանակելով և տերութեամբ եկեալ հասեալ էին մինչև ցայժմ։ Սյունյաց աշխարհի իշխանները «երբեք ոչ ըմբոստացան ի հայրենի տերութեանցն», ուստի «քրեական մեղք» չի կարելի համարել Սմբատի գահակալությունը։ |
|
Սյունիքի թագավորությունը տնտեսական կապերով կապված էր Անի-Շիրակի ու Վասպուրականի թագավորությունների ու Աղվանքի հետ։ Երկրում առևտրական ճանապարհների վրա առաջացել էին փոքրիկ, բայց առևտրական տեսակետից զգալի նշանակություն ունեցող գյուղաքաղաքներ։ Ամբողջ թագավորության մեջ տնտեսական և քաղաքական բացառիկ նշանակություն ուներ երկրի միակ քաղաքը՝ Կապանը, որը առևտրի ու տեղական նշանակություն ունեցող արհեստագործական կենտրոնն էր։ Սյունիքի թագավորությունում, գյուղատնտեսությունից բացի, մեծ զարկ էր ստացել պղնձի հանույթն ու ձուլումը։
Սյունիքի առաջին գահակալը՝ Սմբատ Սահակյանը վախճանվեց 998 թվականին և ամփոփվեց Տաթևի վանքում։ Գահը ժառանգեց որդի Վասակը (998-1040), որը «ազատակոյտ բազմութեամբ» թագավոր օծվեց Գրիգոր եպիսկոպոսի ձեռքով։ Նրա կրտսեր եղբայր Սևադան դարձավ իշխանաց իշխան[5]։
Սյունիքի առաջին գահակալը՝ Սմբատ Սահակյանը, վախճանվեց 998 թվականին և ամփոփվեց Տաթևի վանքում։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ The Journal of Jewish studies 2002:
Vayots Dzor was the largest district of the kingdom of Siwnik which was founded in 987 by the 'principal prince' Smbat, son of Sahak prince of Baghk
- ↑ Ստեփանոս Օրբելյան, Սիսական նահանգի պատմություն, Թիֆլիս,1910։
Թագ կապեն գեղեցկահասակ եւ վայելչագիտակ առնն հայկազնոյ Սմբատայ՝ Սիւնեաց տեառն
- ↑ Степаненко В. П., Из истории армяно-византийских отношений второй половины X—XI в. (к атрибуции монет Кюрикэ куропалата), 1978:
Войска вассальных государств принимали участие во всех внешнеполитических акциях анийских Багратидов. В качестве примера можно привести конфликт владетеля Тао Давида Куропалата с царём Абхазии Картли Багратом III и его отцом Гургэном (988). Союзник Давида шаханшах Смбат II направил ему на помощь войска Вананда, Сюника, Васпуракана и Ташир-Дзорагета.
- ↑ Степаненко В. П., Политическая обстановка в Закавказье в первой половине XI в., 1975:
Тем не менее шаханшахам (царям царей) Анийского царства —Смбату II (977—990) и Гагику I (990—1020) удалось временно стабилизировать обстановку. К Анийскому царству были присоединены Двинский эмират Саларидов, княжество Вайоц-дзор, области Сюникского и Парисосского царств.
- ↑ «Սյունիքի թագավորությունը (X-XII դարեր)».
Տես նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
| Նախորդող - |
Սյունիքի արքա Սմբատ Ա Սյունի 987 - 998 |
Հաջորդող Վասակ Ա Սյունի 998-1040 |
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից։ 
|