Սկանդալ
Ենթակատեգորիա | incident, Վեճ ![]() | |
---|---|---|
Պատճառ | transgression, allegation ![]() | |
Contributing factor of | կոնֆլիկտ, gossip, Հասարակական կարծիք ![]() | |
Բնութագրվում է | publicity ![]() | |
Կազմված է | Զարմանք, гнев ![]() |

Սկանդալ (անգլ.՝ scandal), մեղադրանքների կամ ասեկոսեների շրջանառման ժամանակն զայրույթի կամ զարմանքի ուժեղ սոցիալական արձագանքի արդյունք։
Այս արձագանքները սովորաբար աղմկոտ են և կարող են հակասական լինել, և դրանք հաճախ բացասական ազդեցություն են ունենում ներգրավված անձանց կամ կազմակերպությունների կարգավիճակի և վստահության վրա:
Հասարակությունը սկանդալային է դառնում, երբ իրազեկ է դառնում բարոյական նորմերի կամ իրավական պահանջների խախտումների մասին, հաճախ երբ դրանք որոշ ժամանակ մնացել են չբացահայտված կամ թաքցված: Նման խախտումները սովորաբար առաջացել են ագահությունից, ցանկասիրությունից կամ իշխանության չարաշահումից: Սկանդալները կարող են դիտվել որպես քաղաքական, սեռական, բարոյական, գրական կամ գեղարվեստական: Սկանդալի հիմքը կարող է լինել փաստացի կամ կեղծ, կամ երկուսի համակցությունը: Ներկայումս սկանդալային իրավիճակի բացահայտումը հաճախ արվում է զանգվածային լրատվության միջոցներով[1]։
Ժամանակակից լրատվամիջոցները կարող են ավելի հեռու տարածել սկանդալի մասին տեղեկատվությունը, քան նախորդ դարերում, և հանրային հետաքրքրությունը խրախուսել է հայտնի մարդկանց հետ կապված սկանդալների բազմաթիվ դեպքեր, ինչպես նաև իրական սկանդալներ՝ կապված քաղաքականության և բիզնեսի հետ: Որոշ սկանդալներ բացահայտվում են ազդարարների կողմից, որոնք բացահայտում են կազմակերպությունների կամ խմբերի ներսում սխալ արարքներ[2]:
Ակադեմիական և գրական ոլորտներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ակադեմիական անազնվությունը, որը նաև կոչվում է ակադեմիական սխալ վարք, ցանկացած տեսակի խաբեություն է, որը տեղի է ունենում պաշտոնական ակադեմիական արարքի հետ կապված:
Թեև 19-րդ դարի սկզբին կարծիք կար, որ սկանդալ չկա գրականությունում և գիտությունում, ոմանք կարծում էին, որ գրականության մեջ որոշակի քանակությամբ սկանդալների առկայությունը կարող է մեծացնել մարդկանց հետաքրքրությունը, քանի որ սկանդալը համապատասխանում է «գրեթե յուրաքանչյուրի ճաշակին»: Սկանդալը, սակայն, շատ գրքերի թեմա է դարձել: Սկանդալի մասին գեղարվեստական ամենահայտնի պատմություններից են Ռիչարդ Բրինսլի Շերիդանի «Դպրոց սկանդալի համար» (1777) և Նաթանիել Հոթորնի «Կարմիր նամակը» (1850) ստեղծագործությունները[3]:
Քաղաքական ոլորտ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Քաղաքական սկանդալ է առաջանում, երբ բացահայտվում է քաղաքական կոռուպցիա կամ այլ վատ վարքագիծ: Քաղաքական գործիչները կամ պետական պաշտոնյաները մեղադրվում են անօրինական, կոռուպցիոն կամ ոչ էթիկական գործողություններ կատարելու մեջ: Քաղաքական սկանդալը կարող է ներառել ազգի օրենքների կամ բարոյական կանոնների խախտում և կարող է ներառել այլ տեսակի սկանդալներ[4]:
Մեդիա
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Գրատպության զարգացումից ի վեր լրատվամիջոցներն ավելի մեծ ուժ են ունեցել սկանդալները բացահայտելու, և զանգվածային լրատվության միջոցների ի հայտ գալուց հետո այդ ուժը մեծացել է: Լրատվամիջոցները նաև կարող են աջակցել և/կամ ընդդիմանալ կազմակերպություններին և ապակայունացնել նրանց՝ այդպիսով ներգրավվելով սկանդալների մեջ:
ԱՄՆ-ում Ուոթերգեյթի սկանդալից հետո անգլիախոս այլ երկրներ փոխառել են «gate» վերջածանցը և այն ավելացրել իրենց սեփական սկանդալների մեջ[5][6][7][8][9]:
Լրագրություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Լրագրողական սկանդալները կապված են աղմկահարույց միջադեպերի կամ արարքների հետ՝ արված դիտավորյալ կամ պատահաբար։ Դա կարող է խախտել էթիկայի և լրագրության չափանիշները[10]։
Սեքս-սկանդալներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Սեքս սկանդալը ներառում է հնարավոր անբարոյական սեռական գործունեության մասին մեղադրանքներ կամ տեղեկություններ, որոնք հրապարակվում են: Սեքս-սկանդալները հաճախ ասոցացվում են կինոաստղերի, քաղաքական գործիչների, հայտնի մարզիկների և այլոց սեքսուալ հարաբերությունների հետ և դառնում են սկանդալ հիմնականում ներգրավված անձի նշանավոր լինելու, նրանց կողմից կեղծավորության ընկալման պատճառով[11]: Սեռական սկանդալը կարող է հիմնված լինել իրականության վրա, կեղծ մեղադրանքների վրա հիմնված լինել կամ երկուսի խառնուրդ լինել:
Սպորտ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Հաջողության և ֆինանսական շահի ցանկությունը կամ սպորտում իշխանության չարաշահումը նույնպես բազմաթիվ սկանդալներ են ստեղծել ինչպես անհատական, այնպես էլ կազմակերպչական մակարդակում: Համաշխարհային հակադոպինգային գործակալությունը, որպես «սպորտում թմրամիջոցների դեմ պայքարը խթանելու, համակարգելու և մշտադիտարկելու» իր դերի մի մաս, ցույց է տվել, որ կաշառակերությունը, մարզիկների կողմից դոպինգի առկայության կեղծումը տեղի են ունեցել ազգային և միջազգային սպորտի հետ դավաճանության արդյունքում[12]։
Ամենամեծ սկանդալներից մեկը ճանապարհային հեծանվավազքի ամերիկացի նախկին չեմպիոն Լենս Արմսթրոնգի հաջողությունն է երկարատև խաբեության արդյունքում: Ամենամեծ ինստիտուցիոնալ սպորտային սկանդալներից մեկը ՖԻՖԱ-ի 2015 թվականի կոռուպցիոն գործն է։ Դոպինգի սկանդալները նույնպես պատուհաս են եղել Օլիմպիական խաղերին, ինչպես օրինակ Արևելյան Գերմանիայում դոպինգի սկանդալը և 1994թ. Ասիական խաղերը[13]:
Տես նաև
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ Davis, 2014, էջ 84
- ↑ Moeller, 2008, էջ 194
- ↑ Ponceau, 1834, էջ 5
- ↑ Park, Hyun (December 2009). «Scandals in French History as Portrayed in Historic Encyclopedias». Zum.De. Արխիվացված է օրիգինալից 2014-08-24-ին.
- ↑ Trahair, R.C.S From Aristotelian to Reaganomics: A Dictionary of Eponyms With Biographies in the Social Sciences. Santa Barbara, Calif.: Greenwood Publishing Group, 1994. 0-313-27961-6
- ↑ Smith, Ronald D. and Richter, William Lee. Fascinating People and Astounding Events From American History. Santa Barbara, Calif.: ABC-CLIO, 1993. 0-87436-693-3
- ↑ Lull, James and Hinerman, Stephen. Media Scandals: Morality and Desire in the Popular Culture Marketplace. New York: Columbia University Press, 1997. 0-231-11165-7
- ↑ Hamilton, Dagmar S. "The Nixon Impeachment and the Abuse of Presidential Power", In Watergate and Afterward: The Legacy of Richard M. Nixon. Leon Friedman and William F. Levantrosser, eds. Santa Barbara, Calif.: Greenwood Publishing Group, 1992. 0-313-27781-8
- ↑ «El 'valijagate' sigue dando disgustos a Cristina Fernández | Internacional». EL PAÍS. 4 November 2008. Վերցված է 28 July 2014-ին.
- ↑ Reviews, 2013, էջ 63
- ↑ Juliet A. Williams (21 May 2011). «Why the Strauss-Kahn and Schwarzenegger scandals don't go together». The Washington Post.
- ↑ Fitzgerald, Maurice (13 November 2015). «After the doping scandals, has international sport got any credibility left?». The Guardian. Վերցված է 15 December 2015-ին.
- ↑ V Narayan Swamy (30 December 2011). «Sports scandals in the year 2011». The Times of India. Վերցված է 15 December 2015-ին.
Գրականություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Davis, John H. (8 December 2014). Perpetuation of the United States of America. Xlibris Corporation. ISBN 978-1-5035-2189-6.Կաղապար:Self-published inline
- Dirks, Nicholas B (30 June 2009). The Scandal of Empire: India and the creation of imperial Britain. Harvard University Press. ISBN 978-0-674-03426-6.
- Ehrat, Johannes (2011). Power of Scandal: Semiotic and Pragmatic in Mass Media. University of Toronto Press. ISBN 978-1-4426-4125-9.
- Moeller, Robert R. (15 August 2008). Sarbanes-Oxley Internal Controls: Effective Auditing with AS5, CobiT, and ITIL. John Wiley & Sons. ISBN 978-0-470-28992-1.
- Ponceau, Peter Stephen Du (1834). A Discourse on the Necessity and the Means of Making Our National Literature Independent of that of Great Britain: Delivered Before the Members of the Pennsylvania Library of Foreign Literature and Science, on Saturday, Feb. 15, 1834. E. G. Dorsey. ISBN 9780608426365.
- Vargo, Marc E (12 November 2013). Scandal: Infamous Gay Controversies of the Twentieth Century. Routledge. ISBN 978-1-317-76610-0.
- Williams, Anne; Head, Vivian (2008). Infamous Scandals. Book Sales. ISBN 978-0-7088-0365-3.
- Wilson, Colin; Wilson, Damon (31 May 2011). Scandal!: An Explosive Exposé of the Affairs, Corruption and Power Struggles of the Rich and Famous. Ebury Publishing. ISBN 978-0-7535-4732-8.
- Garment, S. (1991). Scandal: The Culture of Mistrust in American Politics. Anchor Books. ISBN 978-0-385-42511-7. 375 pages.
![]() | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Սկանդալ» հոդվածին։ |