Jump to content

Սկանդալ

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Սկանդալ
Ենթակատեգորիաincident, Վեճ Խմբագրել Wikidata
Պատճառtransgression, allegation Խմբագրել Wikidata
Cont­ri­bu­ting factor ofկոնֆլիկտ, gossip, Հասարակական կարծիք Խմբագրել Wikidata
Բնութագրվում էpublicity Խմբագրել Wikidata
Կազմված էԶարմանք, гнев Խմբագրել Wikidata
A Society Scandal-ի գովազդը, որը 1924 թվականին նկարահանված ֆիլմ է, որտեղ կինը «վտանգված է իր սենյակ կատարած ոչ սովորական այցելությունից»

Սկանդալ (անգլ.՝ scandal), մեղադրանքների կամ ասեկոսեների շրջանառման ժամանակն զայրույթի կամ զարմանքի ուժեղ սոցիալական արձագանքի արդյունք։

Այս արձագանքները սովորաբար աղմկոտ են և կարող են հակասական լինել, և դրանք հաճախ բացասական ազդեցություն են ունենում ներգրավված անձանց կամ կազմակերպությունների կարգավիճակի և վստահության վրա:

Հասարակությունը սկանդալային է դառնում, երբ իրազեկ է դառնում բարոյական նորմերի կամ իրավական պահանջների խախտումների մասին, հաճախ երբ դրանք որոշ ժամանակ մնացել են չբացահայտված կամ թաքցված: Նման խախտումները սովորաբար առաջացել են ագահությունից, ցանկասիրությունից կամ իշխանության չարաշահումից: Սկանդալները կարող են դիտվել որպես քաղաքական, սեռական, բարոյական, գրական կամ գեղարվեստական: Սկանդալի հիմքը կարող է լինել փաստացի կամ կեղծ, կամ երկուսի համակցությունը: Ներկայումս սկանդալային իրավիճակի բացահայտումը հաճախ արվում է զանգվածային լրատվության միջոցներով[1]։

Ժամանակակից լրատվամիջոցները կարող են ավելի հեռու տարածել սկանդալի մասին տեղեկատվությունը, քան նախորդ դարերում, և հանրային հետաքրքրությունը խրախուսել է հայտնի մարդկանց հետ կապված սկանդալների բազմաթիվ դեպքեր, ինչպես նաև իրական սկանդալներ՝ կապված քաղաքականության և բիզնեսի հետ: Որոշ սկանդալներ բացահայտվում են ազդարարների կողմից, որոնք բացահայտում են կազմակերպությունների կամ խմբերի ներսում սխալ արարքներ[2]:

Ակադեմիական և գրական ոլորտներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ակադեմիական անազնվությունը, որը նաև կոչվում է ակադեմիական սխալ վարք, ցանկացած տեսակի խաբեություն է, որը տեղի է ունենում պաշտոնական ակադեմիական արարքի հետ կապված:

Թեև 19-րդ դարի սկզբին կարծիք կար, որ սկանդալ չկա գրականությունում և գիտությունում, ոմանք կարծում էին, որ գրականության մեջ որոշակի քանակությամբ սկանդալների առկայությունը կարող է մեծացնել մարդկանց հետաքրքրությունը, քանի որ սկանդալը համապատասխանում է «գրեթե յուրաքանչյուրի ճաշակին»: Սկանդալը, սակայն, շատ գրքերի թեմա է դարձել: Սկանդալի մասին գեղարվեստական ​​ամենահայտնի պատմություններից են Ռիչարդ Բրինսլի Շերիդանի «Դպրոց սկանդալի համար» (1777) և Նաթանիել Հոթորնի «Կարմիր նամակը» (1850) ստեղծագործությունները[3]:

Քաղաքական ոլորտ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
1904 թվականի գարնանը Միացյալ Նահանգների հյուսիս-արևելյան շատ շրջաններում սաստիկ ջրհեղեղներ տեղի ունեցան։ Բոբ Սաթերֆիլդը պատկերել է քաղաքական գործիչների, բյուրոկրատների, որոնք հայտնվել են ջրհեղեղների մեջ, որոնք ոչ թե ջրի, այլ զանազան սկանդալների մեջ են (9 ապրիլի 1904 թ.)[1]

Քաղաքական սկանդալ է առաջանում, երբ բացահայտվում է քաղաքական կոռուպցիա կամ այլ վատ վարքագիծ: Քաղաքական գործիչները կամ պետական ​​պաշտոնյաները մեղադրվում են անօրինական, կոռուպցիոն կամ ոչ էթիկական գործողություններ կատարելու մեջ: Քաղաքական սկանդալը կարող է ներառել ազգի օրենքների կամ բարոյական կանոնների խախտում և կարող է ներառել այլ տեսակի սկանդալներ[4]:

Գրատպության զարգացումից ի վեր լրատվամիջոցներն ավելի մեծ ուժ են ունեցել սկանդալները բացահայտելու, և զանգվածային լրատվության միջոցների ի հայտ գալուց հետո այդ ուժը մեծացել է: Լրատվամիջոցները նաև կարող են աջակցել և/կամ ընդդիմանալ կազմակերպություններին և ապակայունացնել նրանց՝ այդպիսով ներգրավվելով սկանդալների մեջ:

ԱՄՆ-ում Ուոթերգեյթի սկանդալից հետո անգլիախոս այլ երկրներ փոխառել են «gate» վերջածանցը և այն ավելացրել իրենց սեփական սկանդալների մեջ[5][6][7][8][9]:

Լրագրություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Լրագրողական սկանդալները կապված են աղմկահարույց միջադեպերի կամ արարքների հետ՝ արված դիտավորյալ կամ պատահաբար։ Դա կարող է խախտել էթիկայի և լրագրության չափանիշները[10]։

Սեքս-սկանդալներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Սեքս սկանդալը ներառում է հնարավոր անբարոյական սեռական գործունեության մասին մեղադրանքներ կամ տեղեկություններ, որոնք հրապարակվում են: Սեքս-սկանդալները հաճախ ասոցացվում են կինոաստղերի, քաղաքական գործիչների, հայտնի մարզիկների և այլոց սեքսուալ հարաբերությունների հետ և դառնում են սկանդալ հիմնականում ներգրավված անձի նշանավոր լինելու, նրանց կողմից կեղծավորության ընկալման պատճառով[11]: Սեռական սկանդալը կարող է հիմնված լինել իրականության վրա, կեղծ մեղադրանքների վրա հիմնված լինել կամ երկուսի խառնուրդ լինել:

Հաջողության և ֆինանսական շահի ցանկությունը կամ սպորտում իշխանության չարաշահումը նույնպես բազմաթիվ սկանդալներ են ստեղծել ինչպես անհատական, այնպես էլ կազմակերպչական մակարդակում: Համաշխարհային հակադոպինգային գործակալությունը, որպես «սպորտում թմրամիջոցների դեմ պայքարը խթանելու, համակարգելու և մշտադիտարկելու» իր դերի մի մաս, ցույց է տվել, որ կաշառակերությունը, մարզիկների կողմից դոպինգի առկայության կեղծումը տեղի են ունեցել ազգային և միջազգային սպորտի հետ դավաճանության արդյունքում[12]։

Ամենամեծ ​​սկանդալներից մեկը ճանապարհային հեծանվավազքի ամերիկացի նախկին չեմպիոն Լենս Արմսթրոնգի հաջողությունն է երկարատև խաբեության արդյունքում: Ամենամեծ ինստիտուցիոնալ սպորտային սկանդալներից մեկը ՖԻՖԱ-ի 2015 թվականի կոռուպցիոն գործն է։ Դոպինգի սկանդալները նույնպես պատուհաս են եղել Օլիմպիական խաղերին, ինչպես օրինակ Արևելյան Գերմանիայում դոպինգի սկանդալը և 1994թ. Ասիական խաղերը[13]:

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. Davis, 2014, էջ 84
  2. Moeller, 2008, էջ 194
  3. Ponceau, 1834, էջ 5
  4. Park, Hyun (December 2009). «Scandals in French History as Portrayed in Historic Encyclopedias». Zum.De. Արխիվացված է օրիգինալից 2014-08-24-ին.
  5. Trahair, R.C.S From Aristotelian to Reaganomics: A Dictionary of Eponyms With Biographies in the Social Sciences. Santa Barbara, Calif.: Greenwood Publishing Group, 1994. 0-313-27961-6
  6. Smith, Ronald D. and Richter, William Lee. Fascinating People and Astounding Events From American History. Santa Barbara, Calif.: ABC-CLIO, 1993. 0-87436-693-3
  7. Lull, James and Hinerman, Stephen. Media Scandals: Morality and Desire in the Popular Culture Marketplace. New York: Columbia University Press, 1997. 0-231-11165-7
  8. Hamilton, Dagmar S. "The Nixon Impeachment and the Abuse of Presidential Power", In Watergate and Afterward: The Legacy of Richard M. Nixon. Leon Friedman and William F. Levantrosser, eds. Santa Barbara, Calif.: Greenwood Publishing Group, 1992. 0-313-27781-8
  9. «El 'valijagate' sigue dando disgustos a Cristina Fernández | Internacional». EL PAÍS. 4 November 2008. Վերցված է 28 July 2014-ին.
  10. Reviews, 2013, էջ 63
  11. Juliet A. Williams (21 May 2011). «Why the Strauss-Kahn and Schwarzenegger scandals don't go together». The Washington Post.
  12. Fitzgerald, Maurice (13 November 2015). «After the doping scandals, has international sport got any credibility left?». The Guardian. Վերցված է 15 December 2015-ին.
  13. V Narayan Swamy (30 December 2011). «Sports scandals in the year 2011». The Times of India. Վերցված է 15 December 2015-ին.

Գրականություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Սկանդալ» հոդվածին։