Սիրողական աստղագիտություն
| Սիրողական աստղագիտություն | |
|---|---|
 | |
| Տեսակ | հոբբի |
| Մասն է | աստղագիտություն |
 Amateur astronomy Վիքիպահեստում | |
Սիրողական աստղագիտություն, նախասիրություն, որի սիրահարները վայելում են երկնային մարմինների դիտումն ու պատկերումը, օգտագործելով իրենց անզեն աչքը, հեռադիտակ կամ աստղադիտակ։ Չնայած գիտական հետազոտումը նրանց գլխավոր նպատակը չէ, որոշ սիրողական աստղագետներ աջակցում են քաղաքացիական գիտությանը՝ դիտելով փոփոխական աստղեր[1], կրկնակի աստղեր[2], արևաբծեր[3], աստղերի ծածկում՝ օկուլտացում լուսնից[3], աստղակերպեր[3], ժամանակավոր աստղագիտական երևույթներ՝ գիսաստղեր, գալակտիկական նոր աստղեր[4] կամ գերնոր աստղեր[4] այլ գալակտիկաներում[2]։
Սիրողական աստղագետների եկամտի հիմնական աղբյուրը աստղագիտությունը չէ, նրանք չունեն աստղաֆիզիկայի մասնագիտական որակավորում կամ ակադեմիական պատրաստություն։ Նրանց մեծ մասը սիրողական է, իսկ մյուսները աստղագիտության մեծ փորձ ունեն և հաճախ կարող են աջակցել և աշխատել պրոֆեսիոնալ աստղագետների կողքին[3]։ Շատ աստղագետներ պատմության ընթացքում ուսումնասիրել են երկինքը սիրողական շրջանակներում, սակայն քսաներորդ դարի սկզբից ի վեր պրոֆեսիոնալ աստղագիտությունը դարձել է մասնագիտություն, որը հստակորեն տարբերվում է սիրողական աստղագիտությունից և դրա հետ կապված նախասիրություններից։
Սիրողական աստղագետները սովորաբար գիշերն են նայում երկնքին, երբ երկնային մարմիններն ու աստղագիտական երևույթները տեսանելի են, բայց մյուսներն էլ դիտում են ցերեկը՝ նայելով արևին ու երբեմն էլ դրա խավարմանը։ Ոմանք նայում են երկնքին օգտագործելով ոչ ավելին քան իրենց անզեն աչքն ու հեռադիտակ, բայց ավելի նվիրված սիրողական աստղագետները օգտագործում են դյուրակիր աստղադիտակներ՝ իրենց մասնավոր կամ խմբային աստղադիտարաններում։ Սիրողական աստղագետները կարող են նաև միանալ որպես սիրողական աստղագիտական ընկերությունների անդամներ, որոնք կարող են նրանց խորհուրդ տալ, կրթել կամ ուղղորդել դեպի երկնային օբյեկտներ գտնելու և դիտելու ուղիները։ Դրանք կարող են նաև խթանել աստղագիտության տարածումը լայն հասարակության շրջանում։
Նպատակներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ընդհանրապես, սիրողական աստղագետներն ուսումնասիրում են երկնային մարմինների և երևույթների բազմազանությունը։ Սիրողական աստղագետների թիրախներն են արևը, լուսինը, մոլորակները, աստղերը, գիսաստղերը, երկնաքարային անձրևները և ավելի խորը երկնային մարմիններ, ինչպիսիք են աստղակույտերը, գալակտիկաները, միգամածությունները և այլն։ Շատ սիրողական աստղագետներ սիրում են մասնագիտանալ իրենց հետաքրքրող որոշակի երկնային մարմինների ու երևույթների մեջ։ Սիրողական աստղագիտության մի ճյուղը՝ սիրողական աստղալուսանկարչությունը, ներառում է գիշերային երկինքը լուսանկարելը։
Բնորոշ գործիքներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Սիրողական աստղագետները երկնքն ուսումնասիրելու համար օգտագործում են մի շարք գործիքներ՝ կախված իրենց հետաքրքրությունների և ռեսուրսների համադրությունից[5]։ Մեթոդները ներառում են գիշերային երկնքին անզեն աչքով նայելը, հեռադիտակի օգտագործումը, տարբեր ուժի ու որակի օպտիկական աստղադիտակների օգտագործումը, ինչպես նաև լրացուցիչ բարդ սարքավորումներ, ինչպիսիք են տեսախցիկները՝ երկնքից լույսը տեսողականորեն ուսումնասիրելու համար։ Առևտրային աստղադիտակները մատչելի են, նոր և օգտագործված, բայց սիրողական աստղագետներին հատուկ է նաև կառուցել իրենց անհատական աստղադիտակները։ Ոմանք նույնիսկ կենտրոնանում են սիրողական աստղադիտակի պատրաստման վրա `որպես իրենց հիմնական հետաքրքրությունը սիրողական աստղագիտության մեջ։
Չնայած մասնագիտացված և փորձառու սիրողական աստղագետները ժամանակի ընթացքում հակված են ձեռք բերել ավելի մասնագիտացված և ավելի հզոր սարքավորումներ, սակայն որոշակի խնդիրների համար հաճախ նախընտրելի է համեմատաբար պարզ սարքավորումը։ Օրինակ ՝ հեռադիտակը, չնայած ընդհանուր առմամբ աստղադիտակների մեծամասնությունից ցածր ուժ ունի, բայց նաև ձգտում է ավելի լայն տեսադաշտ ապահովել, ինչը նախընտրելի է գիշերային երկնքում որոշ օբյեկտներ դիտելու համար։
Սիրողական աստղագետները հաճախ սիրում են գրանցումներ կատարել իրենց դիտարկումների վերաբերյալ, որոնք սովորաբար ունենում են դիտակետի ձև։ Դիտումներ անելիս սովորաբար գրանցվում են մանրամասներ այն մասին, թե որ օբյեկտներն են դիտվել և երբ, ինչպես նաև նկարագրում են տեսանելի մանրամասները։ Էսքիզները երբեմն օգտագործվում են տեղեկամատյանների շրջանակներում։ Հավաքված տեղեկատվությունն օգտագործվում է տարեկան հավաքույթներում սիրողական աստղագետների ուսումնասիրությունների համար։ Չնայած դա հավաստի մասնագիտական տեղեկատվություն չէ, այլ նոր հայացքներն ու փորձառությունները կիսելու միջոց։
Պատկերների հանրաճանաչությունը սիրողական աստղագետների շրջանում հանգեցրել է նրան, որ մեծ թվով վեբ կայքեր գրվել են անհատների կողմից իրենց պատկերների և սարքավորումների վերաբերյալ։ Սիրողական աստղագիտության սոցիալական փոխազդեցության մեծ մասը հանդիպում է փոստային ցուցակներում կամ քննարկման խմբերում։ Սիրողական աստղագիտության առևտրի մեծ մասը՝ սարքավորումների առք ու վաճառքը, տեղի է ունենում առցանց։ Շատ սիրողական աստղագետներ օգտագործում են առցանց գործիքներ `իրենց գիշերային դիտումների դասընթացները պլանավորելու համար, այդպիսի գործիք է «Մաքուր երկնքի աղյուսակը»։
Բնորոշ տեխնիկաներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Մինչդեռ շատ հետաքրքիր երկնային մարմիններ ուսումնասիրվում են աչքի միջոցով, երբեմն՝ աստղային դիագրամի, մնացածներն այնքան աղոտ են, որ դրանց ուսումնասիրման համար օգտագործվում են հատուկ տեխնիկաներ։ Ահա դրանցից մի քանիսը։
Աստղի ցատկեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
«Աստղի ցատկերը» մեթոդ է, որը հաճախ օգտագործում են սիրողական աստղագետները ցածր տեխնոլոգիական սարքավորումներով, ինչպիսիք են հեռադիտակը կամ դյուրաշարժ աստղադիտակը։ Այն ներառում է քարտեզների օգտագործումը՝ հայտնի նշանակության աստղերը տեղորոշելու համար, և նրանց միջև «ցատկերը»՝ հայտնաբերող սարքի օգնությամբ։ Իր պարզության պատճառով աստղի ցատկերը աչքերով աստղերին մոտ օբյեկտներ գտնելու շատ տարածված մեթոդ է։
Բջջային հավելվածներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Բջջային հավելվածների օգտագործումը սմարթֆոններում հանգեցրել է բազմաթիվ հատուկ ծրագրերի ստեղծմանը[6][7]։ Այս հավելվածները թույլ են տալիս ցանկացած օգտագործողի հեշտությամբ գտնել իրեն հետաքրքրող երկնային օբյեկտը՝ սմարթֆոնը երկնքում ուղղելով այդ ուղղությամբ։ Այս հավելվածներն օգտագործում են հեռախոսի ներկառուցված սարքավորումները, ինչպիսին է GPS տեղայնությունը։ Հավելվածները տրամադրում են օգտակար տեղեկություններ երկնային կոորդինատներին համապատասխան մարմնի մասին․ օբյեկտի անվանումը, նրա համաստեղությունը և այլն։ Որոշ վճարովի հավելվածներ ավելի շատ տեղեկություններ են տալիս[8]։
GoTo աստղադիտակներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
GօTօ աստղադիտակները ավելի տարածված են դարձել 1980-ականներից, քանի որ տեխնոլոգիան բարելավվել է և գները նվազել են։ Այս համակարգչային աստղադիտակների միջոցով օգտվողը սովորաբար մուտքագրում է հետաքրքրության առարկայի անվանումը, իսկ մեխանիկական աստղադիտակը ինքնաբերաբար ուղղվում է դեպի այդ երկնային մարմինը։ Դրանք մի քանի նշանավոր առավելություններ ունեն այն սիրողական աստղագետների համար, ովքեր մտադիր են հետազոտություն կատարել։ Օրինակ ՝ GօTօ աստղադիտակներն ավելի արագ են հետաքրքրող օբյեկտը գտնում, քան աստղային ցատկերը՝ ավելի շատ ժամանակ տրամադրելով օբյեկտի ուսումնասիրության համար։
Գիտական հետազոտություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ի տարբերություն պրոֆեսիոնալ աստղագետների՝ գիտական հետազոտությունները շատ սիրողական աստղագետների համար չեն հանդիսանում հիմնական նպատակը։ Սակայն շատ սիրողական աստղագետներ հաջողությամբ նպաստում են պրոֆեսիոնալ աստղագետների գիտելիքների բազային։ Աստղագիտությունը դեռևս համարվում է այն գիտություններից, որի համար սիրողական աստղագետները դեռ կարող են օգտակար տվյալներ ներկայացնել։ Սա գիտակցելու համար հարկ է նշել, որ Խաղաղ օվկիանոսի աստղագիտական ընկերությունը տարեկան տալիս է մրցանակներ սիրողական աստղագետներին՝ աստղագիտության մեջ նշանակալի ներդրման համար։
Սիրողական աստղագետների գիտական ներդրումների մեծ մասը տվյալների հավաքագրման ոլորտում է։ Մասնավորապես, սա վերաբերում է այն դեպքերին, երբ փոքր աստղադիտակներով մեծ թվով սիրողական աստղագետների հետազոտությունները ավելի արդյունավետ են, քան համեմատաբար փոքր թվով մեծ աստղադիտակները, որոնք հասանելի են պրոֆեսիոնալ աստղագետներին։ Մի քանի կազմակերպություններ, ինչպիսիք են Փոփոխական աստղերի դիտորդների ամերիկյան ասոցիացիան և Բրիտանական աստղագիտական ասոցիացիան օգնում են համակարգել այս ներդրումները։
Միություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ամբողջ աշխարհում կան մեծ թվով սիրողական աստղագիտական միություններ, որոնք ծառայում են որպես հանդիպման կետ սիրողական աստղագիտությամբ հետաքրքրվողների համար։ Անդամները տարբեր կերպ են դասակարգվում՝ իրենց սեփական սարքավորումներով ակտիվ դիտորդներից մինչև «բազկաթոռի աստղագետներ», ովքեր պարզապես հետաքրքրված են թեմայով։ Միությունները լայնորեն իրականացնում են իրենց նպատակները իրենց գործունեության մեջ, որը կարող է կախված լինել տարբեր գործոններից, ինչպիսիք են աշխարհագրական տարածումը, տեղական հանգամանքները, չափը և անդամակցությունը։ Օրինակ՝ գյուղերում տեղակայված փոքր տեղական միությունը կարող է կենտրոնանալ գործնական դիտորդական և աստղային երեկույթների վրա, մինչդեռ մի մեծ քաղաք, որը գտնվում է մեծ երկրում, կարող է ունենալ բազմաթիվ անդամներ և այդպիսով, կանոնավոր փակ հանդիպումներ անցկացնել հյուրերի խոսնակների հետ։ Խոշոր ազգային կամ միջազգային միությունները սովորաբար հրատարակում են իրենց սեփական ամսագիրը կամ տեղեկագիրը, իսկ ոմանք էլ անցկացնում են մեծ բազմօրյա հանդիպումներ, որոնք նման են գիտական համաժողովի կամ համագումարի։ Դրանք կարող են նաև ունենալ բաժիններ ՝ նվիրված հատուկ թեմաների, ինչպիսիք են լուսնի դիտումը կամ սիրողական աստղադիտակի պատրաստումը։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ «American Association of Variable Star Observers : The AAVSO Research Portal». Վերցված է 2017 թ․ սեպտեմբերի 17-ին.
- ↑ 2,0 2,1 Heintz, W. D. (1978). Double Stars. D. Reidel Publishing Company, Dordrecht. էջեր 4–10. ISBN 90-277-0885-1.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 Wilkinson, John (2012). New Eyes on the Sun: A Guide to Satellite Images and Amateur Observation. Springer Science & Business Media. ISBN 978-3-642-22839-1.
- ↑ 4,0 4,1 Marsden, B.G. (1988). Dunlop, Storm; Gerbaldi, Michèle (eds.). Stargazers : The Contribution of Amateurs to Astronomy : Amateur Astronomers and the IAU Central Bureau for Astronomical Telegrams and Minor Planet Center. Springer-Verlag. էջ 68. doi:10.1007/978-3-642-74020-6. ISBN 978-3-540-50230-2.
- ↑ «Beneath the Milky Way». European Southern Observatory. Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ սեպտեմբերի 6-ին. Վերցված է 2016 թ․ մարտի 29-ին.
- ↑ Amateur Stargazing With a GPS Tour Guide
- ↑ Turn Your Smartphone into an Astronomy Toolbox with Mobile Apps
- ↑ Daylight Polar Alignment Made Easy