Սիմոն Սթևին

Սիմոն Սթևին; հոլ.՝ Simon Stevin
Ծնվել է	1548[…]; Բռյուգե, Seventeen Provinces
Մահացել է	ոչ վաղ քան փետրվարի 20, 1620 և ոչ ուշ քան ապրիլի 18, 1620; Հաագա, Միացյալ պրովինցիաների հանրապետություն
Քաղաքացիություն	Հաբսբուրգյան Նիդերլանդներ
Մասնագիտություն	մաթեմատիկոս, ճարտարագետ, ֆիզիկոս, աստղագետ, ճարտարապետ, հաշվապահ և քարտեզագիր
Գործունեության ոլորտ	մաթեմատիկա, մեխանիկա, գյուտ, ճարտարապետություն և քաղաքային դիզայն
Տիրապետում է լեզուներին	հոլանդերեն և ֆրանսերեն
Երեխա(ներ)	Hendrik Stevin?
	Ստորագրություն;
	Simon Stevin Վիքիպահեստում

Սիմոն Սթևին (հոլ.՝ Simon Stevin, 1548^[1]^[2]^[3]^[…], Բռյուգե, Seventeen Provinces^[4]^[5]^[2] - ոչ վաղ քան փետրվարի 20, 1620 և ոչ ուշ քան ապրիլի 18, 1620, Հաագա, Միացյալ պրովինցիաների հանրապետություն^[4]^[6]), ֆլամանդացի մաթեմատիկոս, մեխանիկ և ինժեներ։

Կենսագրություն

Սիմոն Սթևինի կյանքի մասին մանրամասները մեզ չեն հասել։ Նա սկսել է որպես Բրյուգգեի վաճառական, մասնակցել է հոլանդական հեղափոխությանը։ Նրա ծննդյան և մահվան ստույգ ամսաթվերը հայտնի չեն, նույնիսկ պարզ չէ, թե որ քաղաքում է նա մահացել (կա՛մ Հաագայում, կա՛մ Լեյդենում)։ Հայտնի է, որ նա շատ է ճամփորդել առևտրային գործերով, ապա որոշ ժամանակ եղել է արքայազն Մորիցա Օրանսկու անձնական խորհրդականը։

Սիմոն Սթևինը առավել հայտնի դարձավ իր «Տասնորդական» (De Thiende) գրքի շնորհիվ, որը լույս է տեսել 1585 թվականին ֆլամենդերեն և ֆրանսերեն։ Հենց դրանից հետո Եվրոպայում սկսեց տասնորդական կոտորակների լայն օգտագործումը։ Տասնորդական հնդեվրոպական թվերը Եվրոպայում արմատավորվել են շատ ավելի վաղ՝ XIII դարից, իսկ ահա կոտորակները օգտագործվել են կամ բնական, կամ վեց տասնորդական, կամ մասշտաբային ամբողջական թվերի վրա։

Սթևինի տրակտատը պարունակում էր տասնորդական ֆրակցիաների թվաբանության գործնական նկարագրությունը, ինչպես նաև դրանց կիրառման օգտակարության վառ և լավ փաստարկված քարոզչությունը, մասնավորապես, միջոցառումների համակարգերում և դրամային գործում։

Տասնորդական ստորակետը (Անգլիայում՝ միանիվ ձեռնասայլակ) դեռ չի հորինել, և Սթիվենը հստակության համար մատնանշել է յուրաքանչյուր թվից (կամ դրանից հետո) մի խմբակի մեջ գտնվող իր լիազորությունների համարը, որը դրական է մի ամբողջ մասի համար, որը բացասական է մանտիսայի համար։

Սթևինի մեկ այլ արժանիքն անտիկ ավանդույթի հետ անջրպետն է և իռացիոնալ թվերի իրավունքների լիարժեք հավասարումը։ Իր «թվաբանություն» տրակտատում նա սահմանել է թիվը որպես «ինչ-որ բանի քանակի չափ» և հայտարարել, որ «դելիմայի միավորը», և որ ոչ մի իռացիոնալ, սխալ և այլն չկան։ Ինչ-որ զգուշությամբ նա օգտագործել է նաև բացասական թվեր։

Օրեմից հետո Սթևինը ներմուծեց կոտորակային (չնայած այս դեպքում ոչ տասնորդական) աստիճանի ցուցանիշներ (օրինակ՝ 2/3)։

Նկար Սթևինի գրքից. հավասարակշռությունը թեքված հարթության վրա

Նա ապացուցեց մարմնի հավասարակշռությունը թեք հարթության վրա՝ ելնելով հավերժական շարժիչի անհնարինությունից։

Ստևինը ձևակերպել է ուժերի վեկտորային ավելացման կանոնը, ճիշտ է, միայն ուղղահայաց ուժերի մասնավոր դեպքի համար։ Ընդհանուր առմամբ, կանոնը սահմանել է Ռոբերվալը։

Մոտ 1600 թվականին Սթևինը համաքաղաքացիներին ցույց է տվել իր գյուտը՝ անիվներով ցամաքային առագաստանավը, և դրա վրա արքայազնին ափերի երկայնքով ավելի արագ է գլորել, քան ձիով։

1586 թվականին փորձարարական կերպով ապացուցեց, որ տարբեր զանգվածների մարմինները ընկնում են նույն արագացմամբ^[10] (հաճախ այս արդյունքը կապված է Գալիլեյի փորձերի հետ)։

Սթևինն ապացուցել է թեորեմը, ըստ որի հավասարակշռության դեպքում միատարր լողացող մարմնի ծանրության կենտրոնը պետք է բարձր լինի դուրս մղված հեղուկի ծանրության կենտրոնից^[11]։

Ի հավելում այս ամենի Սթևինը գրել է աշխատանքներ մեխանիկայի, երկրաչափության մասին, հորինել է կրկնակի հաշվապահական հաշվառում (դեբիտ/կրեդիտ)։ 1590 թվականին կազմել է աղյուսակներ, որոնցում նշվում է ցանկացած վայրում մակընթացությունների առաջացման ժամանակը՝ կախված Լուսնի դիրքից։

Սթևինը երաժշտության տեսության մի տրակտատի հեղինակ է («Van de spiegheling der singconst»), որը չի հրապարակվել հեղինակի կենդանության օրոք^[12]։

Առաջիններից մեկը, ով աջակցեց Կոպեռնիկոսի աշխարհի հելիոցենտրիկ համակարգին։

Սթևինի աշխատանքներ

Tafelen van Interest, 1582;
Problemata geometrica, 1583;
De Thiende (La Theinde, Տասներորդ), 1585;
La pratique d’arithmétique, 1585;
L’arithmétique in 1585;
De Beghinselen der Weeghconst, 1586;
De Beghinselen des Waterwichts, 1586 (հիդրոստատիկա);
Vita Politica, 1590;
De Stercktenbouwing (ամրաշինական կառույցներ), 1594;
De Havenvinding, 1599;
De Hemelloop, 1608;
Wiskonstighe Ghedachtenissen
Castrametatio, dat is legermeting and Nieuwe Maniere van Stercktebou door Spilsluysen, 1617;
Vande spiegheling der singconst

Ծանոթագրություններ

↑ ^1,0 ^1,1 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 Մակտյուտոր մաթեմատիկայի պատմության արխիվ — 1994.
↑ ^3,0 ^3,1 Simon Stevin (նիդերլ.)
↑ ^4,0 ^4,1 ^4,2 ^4,3 ^4,4 ^4,5 Стевин Симон (ռուս.) / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
↑ ^5,0 ^5,1 ^5,2 ^5,3 ECARTICO
↑ ^6,0 ^6,1 ^6,2 ECARTICO
↑ ^7,0 ^7,1 ODIS — 2003.
↑ Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
↑ CONOR.Sl
↑ «In a paragraph (page 511) that seems to have escaped general notice, Stevin writes that in the year 1586 he and Jan de Groot „let two spheres of lead, one ten times as large and heavy as the other…, fall from a height of thirty feet onto a board or something else that made a noticeable sound“. They found that „they hit the board so nearly at the same time that their two blows seemed to make one and the same rap“. This experiment is traditionally and wrongly ascribed to Galileo between 1589 and 1592» (Truesdell C. An Idiot's Fugitive Essays on Science: Methods, Criticism, Training, Circumstances / Second printing, revised and augmented. — N.Y.: Springer, 1984. — С. 178–179. — 661 с.)
↑ Зубов В. П. Физические идеи ренессанса // отв. ред. Григорьян А. Т., Полак Л. С. Очерки развития основных физических идей. — М., АН СССР, 1959. — С. 151;
↑ Впервые опубликован (с английским переводом) в книге: The Principal Works of Simon Stevin, Vol.5. Amsterdam, 1966

Գրականություն

Архимед. Стевин. Галилей. Паскаль. Начала гидростатики. — М.-Л.։ ГТТИ, 1933.
История математики под редакцией А. П. Юшкевича в трёх томах. Том 1. С древнейших времен до начала Нового времени. Արխիվացված 2018-11-25 Wayback Machine — М.։ Наука, 1970.
Мах Э. Механика. Историко-критический очерк её развития. — Ижевск։ РХД, 2000.

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Սիմոն Սթևին» հոդվածին։

[_ec0d51bd44302b37-1] 1,0 ^1,1 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.

[_7b26d2d67b209fac-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 Մակտյուտոր մաթեմատիկայի պատմության արխիվ — 1994.

[_ef0f5434b812147c-3] 3,0 ^3,1 Simon Stevin (նիդերլ.)

[_354eb036121ba9b4-4] 4,0 ^4,1 ^4,2 ^4,3 ^4,4 ^4,5 Стевин Симон (ռուս.) / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.

[_0bb1fdedec9d4914-5] 5,0 ^5,1 ^5,2 ^5,3 ECARTICO

[_338f437b83b819a9-6] 6,0 ^6,1 ^6,2 ECARTICO

[_c7814d8fad4b3aa9-7] 7,0 ^7,1 ODIS — 2003.

[_3bd0d8f057cdc1c3-8] Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.

[_3ebb1bd29ae3884b-9] CONOR.Sl

[10] «In a paragraph (page 511) that seems to have escaped general notice, Stevin writes that in the year 1586 he and Jan de Groot „let two spheres of lead, one ten times as large and heavy as the other…, fall from a height of thirty feet onto a board or something else that made a noticeable sound“. They found that „they hit the board so nearly at the same time that their two blows seemed to make one and the same rap“. This experiment is traditionally and wrongly ascribed to Galileo between 1589 and 1592» (Truesdell C. An Idiot's Fugitive Essays on Science: Methods, Criticism, Training, Circumstances / Second printing, revised and augmented. — N.Y.: Springer, 1984. — С. 178–179. — 661 с.)

[11] Зубов В. П. Физические идеи ренессанса // отв. ред. Григорьян А. Т., Полак Л. С. Очерки развития основных физических идей. — М., АН СССР, 1959. — С. 151;

[12] Впервые опубликован (с английским переводом) в книге: The Principal Works of Simon Stevin, Vol.5. Amsterdam, 1966

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]