Սերգիոս և Բաքոս սրբերի եկեղեցի
| Սերգիոս և Բաքոս սրբերի եկեղեցի թուրքերեն՝ Küçük Ayasofya Camii | |
|---|---|
 | |
| Հիմնական տվյալներ | |
| Տեսակ | եկեղեցի, մզկիթ և տեսարժան վայր |
| Երկիր |  Թուրքիա |
| Տեղագրություն | Ստամբուլ |
| Դավանանք | իսլամ |
| Նվիրված | Սերգիուս և Բաքուս |
| Անվանված | Սերգիուս և Բաքուս |
| Ճարտարապետ | Իսիդոր Միլետացի |
| Հիմնադիր | Հուստինիանոս Ա |
| Ճարտարապետական ոճ | Բյուզանդական ճարտարապետություն |
| Հիմնադրված | 526 |
| Շինանյութ | աղյուս |
 | |
 | |
Սերգիոս և Բաքոս սրբերի եկեղեցի (թուրքերեն՝ Küçük Ayasofya, այլ անվանում՝ Փոքր Այա-Սոֆիա), Ստամբուլի պահպանված ամենահին եկեղեցիներից, որը վերածվել է մզկիթի Օսմանյան կայսրության օրոք[1]։ Նախատիպ է ծառայել Սան Վիտալե և Սուրբ Սոֆիա տաճարների համար։ Ամենայն հավանականությամբ նույն վարպետների՝ Իսիդոր Միլեթացու և Անթեմիուս Թրալեսցու աշխատանքն է։ Նվիրված է Սերգիոս և Բաքոս սրբերին։
Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ներկայումս գոյություն ունեցող տաճարը կառուցվել է 527-529 թվականներին այն տան մոտ, որտեղ Հուստինիանոս Ա կայսրն անցկացրել է իր երիտասարդության տարիները, և եղել է կայսեր իշխանության տարիներին կատարված առաջին նշանակալի գործերից մեկը[2]։ Փոքր Սոֆիան կազմել է միասնական համալիր ավելի վաղ կառուցված Պողոս և Պետրոս սրբերի եկեղեցու հետ, որի գոյության վերջին վկայությունները ոչնչացվել են Ստամբուլի իշխանությունների կողմից 20-րդ դարում։ Փոքր Սոֆիայի՝ կայսերական ընտանիքի կողմից հատուկ սիրված լինելու վկայությունն են բազմաթիվ խոյակների վրա փորագրված Հուստինիանոս Ա-ի և նրա կնոջ՝ Թեոդորայի անունների սկզբնատառերը։
536 թվականին Թեոդորան եկեղեցական համալիրը հանձնել է մոնոֆիզիտների վանքին, իսկ 551 թվականին այստեղ թաքնվել է Հռոմի պապ Վիգիլիոսից։ Եկեղեցու խճանկարները ոչնչացվել են պատկերամարտության հետևորդների կողմից։ Կոստանդնուպոլսի անկումից հետո եկեղեցին շարունակել է գործել մինչև 1506 թվականը։ Մզկիթի վերածելու ժամանակ փոխվել են պատուհաններն ու մուտքը, բարձրացվել է հատակի մակարդակը, իսկ ներքին պատերը սվաղել են[3]՝ սպիտակեցնելով խճանկարները, կառուցել է նաև նախասրահ և մեդրեսե[4]։
1742 թվականին եկեղեցու բակում կառուցվել է ծիսական շատրվան։ 1762 թվականին կառուցվել է մինարեթը (այն ավերվել է 1940 թվականին և նորից կառուցվել է 1956 թվականին[4]): Սուլթան Մահմուդ II-ի կարգադրությամբ՝ մզկիթը նորոգվել է բազմաթիվ երկրաշարժերից հետո։ Բալկանյան պատերազմների ժամանակ այստեղ ապաստանել են փախստականներ[4]։ Փոքր Սոֆիայի անմիջական հարևանությամբ երկաթգծի կառուցումը լուրջ վնաս է հասցրել համալիրին։ Այդ պատճառով այն ընդգրկվել է ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի Համաշխարհային ժառանգության վտանգված օբյեկտների ցանկում[5]։
Պատկերասրահ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ Bardill Jonathan (2017)։ «The Date, Dedication, and Design of Sts. Sergius and Bacchus in Constantinople»։ Journal of Late Antiquity (անգլերեն) 10 (1): 85–86։ ISSN 1942-1273։ doi:10.1353/jla.2017.0003
- ↑ Freely (2000), p. 137
- ↑ Mathews (1976), p. 242
- ↑ 4,0 4,1 4,2 Müller-Wiener (1977), p. 182
- ↑ Historic Areas of Istanbul
Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Bardill Jonathan (2017)։ «The Date, Dedication, and Design of Sts. Sergius and Bacchus in Constantinople»։ Journal of Late Antiquity 10 (1): 62–130։ doi:10.1353/jla.2017.0003
- Freely John (2000)։ Blue Guide Istanbul։ W. W. Norton & Company։ ISBN 0-393-32014-6
- Mango, Cyril (1975). Byzantine Architecture. New York: Harry N. Abrams, Inc. 0-8109-1004-7.
- Mango Cyril (1972)։ «The church of Saints Sergius and Bacchus at Constantinople and the alleged tradition of octagonal palatine churches»։ Jahrbuch der österreichischen Byzantinistik (Vienna) (21): 189–93
- Mathews Thomas F. (1976)։ The Byzantine Churches of Istanbul: A Photographic Survey։ University Park: Pennsylvania State University Press։ ISBN 0-271-01210-2
- Müller-Wiener Wolfgang (1977)։ Bildlexikon Zur Topographie Istanbuls: Byzantion, Konstantinupolis, Istanbul bis zum Beginn d. 17 Jh (German)։ Tübingen: Wasmuth։ ISBN 978-3-8030-1022-3
- Norwich John Julius (1988)։ Byzantium: the early centuries։ New York: Alfred A. Knopf։ ISBN 0-394-53778-5
- Van Millingen Alexander (1912)։ Byzantine Churches of Constantinople։ London: MacMillan & Co
Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Weitzmann, Kurt, ed., Age of spirituality: late antique and early Christian art, third to seventh century, no. 249, 1979, Metropolitan Museum of Art, New York, 9780870991790; full text available online from The Metropolitan Museum of Art Libraries
