Սերբիա և Եվրոպական միություն

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Սերբիա և Եվրոպական միություն
Եվրոպական Միություն և Սերբիա

Եվրամիություն

Սերբիա

Եվրամիությանը Սերբիայի անդամակցության գործընթացը սկսվել է 2005 թվականի նոյեմբերին, երբ Սերբիան մտնում էր Սերբիայի և Չեռնոգորիայի պետական միության կազմի մեջ։ 2006 թվականի մայիսին Չեռնոգորիան անկախության հանրաքվե անցկացրեց և առանձնացավ միությունից, իսկ Սերբիան ինքնուրույն շարունակեց բանակցությունները ԵՄ-ի հետ։ 2008 թվականի հուլիսի 29-ին Սերբիան և ԵՄ-ն համաձայնագիր են ստորագրել կայունացման և ասոցացման մասին[1]։ 2009 թվականի սեպտեմբերի 22-ին Սերբիան ԵՄ-ին անդամակցելու հայտ էր ներկայացրել[2]։ 2012 թվականի մարտի 1-ին Սերբիան ստացավ անդամակցության թեկնածու երկրի պաշտոնական կարգավիճակ [3]: 2013 թվականի դեկտեմբերին Եվրամիության խորհուրդը հավանություն տվեց 2014 թվականի հունվարին ԵՄ-ին Սերբիայի անդամակցության շուրջ բանակցություններ սկսելու որոշմանը[4], և առաջին միջկառավարական խորհրդաժողովը տեղի է ունեցել հունվարի 21-ին Բրյուսելում[5]։ 2009 թվականի դեկտեմբերին Սերբիայի քաղաքացիները, որոնք կենսաչափական անձնագրեր ունեն, իրավունք են ստացել առանց վիզա ստանալու մեկնել շենգենյան գոտու երկրներ[6]։

Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ինտեգրման նախնական փուլ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2000 թվականի հունիսին Ֆեյրա քաղաքում կայացած նիստում Եվրոպական խորհուրդը հաստատել է, որ բոլոր երկրները, որոնք մասնակցում են կայունացման և ասոցացման մեխանիզմին, ԵՄ-ին անդամակցելու պոտենցիալ թեկնածուներ են։ Նույն թվականին ԵՄ-ն ինքնավար առևտրային միջոցառումների համակարգի շրջանակներում միակողմանիորեն չեղյալ է հայտարարել Սերբիայից միության երկրներ ներկրվող արդյունաբերական և գյուղատնտեսական ապրանքների մաքսատուրքերը։ Այդ պահին մաքսատուրքերի այդ չեղարկումը դարձել է առևտրի ոլորտում ամենախոշոր զիջումը, որն արվել է ԵՄ-ի կողմից որևէ երկրի կողմից։ Իր հերթին Սերբիան սկսել է չեղարկել ներմուծման տուրքերը 9 տարի անց, երբ Սերբիան սկսել է կատարել ասոցացման և կայունացման մասին համաձայնագրի առևտրային մասը[7]։ 2000 թվականի հոկտեմբերին Սերբիայում տեղի ունեցավ Բուլդոզերային հեղափոխություն, որը երկրին բացեց եվրոպական ինտեգրման հնարավորությունը։

2003 թվականի հունիսի 1-ին Սալոնիկում կայացած Եվրոպական խորհրդի նիստում հաստատվել է Բալկանյան թերակղզու արևմտյան մասում կայունացման և ասոցացման գործընթացի տարածումը, իսկ Սերբիան Արևմտյան Բալկանների հինգ այլ պետությունների հետ ստացել է պոտենցիալ թեկնածուի կարգավիճակ[6]։ Սերբիան ընդառաջեց։ 2004 թվականի մարտի 8-ին ստեղծվել է Սերբիայի կառավարության՝ Եվրոպական Միությանը միանալու գրասենյակը[8]։ Սերբիայի և ԵՄ-ի միջև Ասոցացման համաձայնագրի ստորագրման և կայունացման մասին բանակցություններն սկսվել են 2005 թվականի հոկտեմբերի 1-ին[9]։ 2006 թվականի մայիսի 3-ին ԵՄ-ն սառեցրեց բանակցությունները՝ դա բացատրելով Նախկին Հարավսլավիայի հարցով միջազգային տրիբունալի հետ Սերբիայի համագործակցության ոչ բավարար մակարդակով։ Այդ մասին հայտարարել է ԵՄ-ի գլխավոր քարտուղար Թերի Դևիսը։ Ավելի վաղ Եվրահանձնաժողովը Սերբիայից պահանջել էր մինչև ապրիլի 30-ը ձերբակալել և միջազգային դատարան հանձնել Ռատկո Մլադիչին, ինչը Սերբիայի կառավարությունը չկարողացավ իրականացնել։ Հաագայի տրիբունալի գլխավոր դատախազ Կառլա դել Պոնտեի հետ խորհրդակցությունից հետո Եվրահանձնաժողովը որոշում է կայացրել դադարեցնել համաձայնագրի շուրջ բանակցությունները[10]։

2007 թվականի հունիսի 13-ին բանակցությունները վերսկսվեցին մայիսի 31-ին ձերբակալվելուց և նախկին գեներալ Զդրավկո Տոլիմիրի արտահանձնումից հետո[11]։ Ասոցացման և կայունացման համաձայնագրի շուրջ բանակցությունների վերսկսումից 4 օր անց ձերբակալվել Է Սերբիայի անվտանգության ծառայության նախկին պետ Վլաստիմիր Ջորջևիչը, որը մեղադրվում է Կոսովոյի ալբանացիների դեմ հանցագործությունների մեջ[12]։

2007 թվականի նոյեմբերի 7-ին Սերբիայի փոխվարչապետ Բոժիդար Ջելիչը և ընդլայնման հարցերով եվրոպական հանձնակատար Օլի Ռենը նախաստորագրեցին Սերբիայի և ԵՄ-ի միջև Ասոցացման և կայունացման մասին համաձայնագիրը[13]։ Օլլի Ռենը հայտարարել է, որ համաձայնագրի լիարժեք ստորագրումը հնարավոր կլինի միայն Նախկին Հարավսլավիայի հարցով միջազգային տրիբունալի հետ Սերբիայի համապարփակ համագործակցության դեպքում։

Տարաձայնություններ Կոսովոյի վերաբերյալ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կոսովոյի հարցում տարաձայնությունները սկսվել են դեռ մինչև այդ տարածքի անկախության հռչակումը։ 2007 թվականի դեկտեմբերի 14-ին Եվրոպական խորհուրդը որոշում ընդունեց Կոսովոյում ոստիկանական և քաղաքացիական առաքելություն (Կոսովոյում իրավակարգի հարցերով Եվրամիության առաքելություն) տեղակայելու մասին։ Ժոզե Սոկրատեշը, որը զբաղեցնում էր Պորտուգալիայի վարչապետի պաշտոնը (այն ժամանակ ԵՄ Խորհրդի նախկին նախագահ), հայտարարել է, որ ԵՄ-ն հզոր ազդանշան է տվել Կոսովոյի ապագայի հարցում իր առաջատարության մասին՝ հավելելով, որ առաքելության մասին որոշումը չի նշանակում այդ տարածաշրջանի անկախության ճանաչում[14]։ ԵՄ առաքելության տեղակայման մասին լուրը դժգոհություն է առաջացրել Սերբիայում, որտեղ կարծում էին, որ նոր առաքելությունը ստեղծվել է Ախտիսաարիի ծրագրի իրականացման համար, որը ենթադրում էր անկախություն միջազգային հսկողության ներքո Կոսովոյի համար, որը հետագայում լիազորություններ է փոխանցել կառավարման միջազգային մարմիններից, որոնք ստեղծվել են անվտանգության խորհրդի 1999 թվականի 1244 բանաձևի համաձայն, Կոսովոյի ալբանացիների տեղական իշխանություններին։ Սերբիան պահանջել է, որ ցանկացած նոր միջազգային առաքելություն իրականացվի անվտանգության խորհրդի 1244 բանաձևի համաձայն և հավանության արժանանա ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի կողմից[15][16]։

Հետագայում ԵՄ առաքելության ծավալումը վերջնականապես հավանության արժանացավ Եվրոպական միության կողմից 2008 թվականի փետրվարի 16-ին կայացած Եվրոպական խորհրդի նիստում[17]։ EULEX-ի պաշտոնական խնդիրներն են համարվել օրենքի գերակայության, անվտանգության և մարդու իրավունքների ապահովումը, Կոսովոյի ինստիտուտների գործունեության նկատմամբ հսկողությունը և նրանց օգնությունը գործադիր լիազորությունների մի մասի պահպանման դեպքում, որոնք ուներ Կոսովոյի կառավարման միջազգային վարչակազմը։ Առաքելության համար իրավական հիմք են ճանաչվել ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի բանաձևի հետևյալ կետերը՝ 1244: 10 (լիազորում է գլխավոր քարտուղարին միջազգային կազմակերպությունների աջակցությամբ ստեղծել Միջազգային քաղաքացիական ներկայություն Կոսովոյում), 11 (միջազգային քաղաքացիական ներկայության հիմնական պարտականությունները) վերջնական փուլում վերահսկել լիազորությունների փոխանցումը Կոսովոյի ժամանակավոր ինստիտուտներից քաղաքական կարգավորման շրջանակներում հաստատված մարմիններին) Կոսովոյում ծառայության համար Միջազգային ոստիկանության անձնակազմի տեղակայման միջոցով քաղաքացիական կարգուկանոնի պահպանումը), 17 (ողջունում է ԵՄ-ի գործողությունները տարածաշրջանի կայունացման համար համապարփակ մոտեցում ստեղծելու համար)[18][19]։ Ի պատասխան EULEX-ի ծավալմանը նախապատրաստվելու՝ Սերբիայի նախագահ Բորիս Տադիչը հայտարարել է, որ ԵՄ-ի առաքելությունը Կոսովո ուղարկելու համար իրավական ոչ մի հիմք չկա, այն տեղակայելու համար անհրաժեշտ է ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի որոշումը[20]։ Կոսովոյի հարցերով նախարար Սլոբոդան Սամարջիչը ԵՄ-ին մեղադրել է միջազգային իրավունքը խախտելու և ԱՄՆ արտաքին քաղաքական շահերը սպասարկելու մեջ[21]։

Կոսովոն միակողմանիորեն իրեն անկախ հանրապետություն է հռչակել 2008 թվականի փետրվարի 17-ին։ 2008 թվականի հունիսի 15-ին ուժի մեջ մտնելով Կոսովոյի Հանրապետության Սահմանադրությունը, որում ամրագրված չէ ՄԱԿ-ի դերը, ինքնահռչակ հանրապետության իշխանությունները սկսեցին սահմանափակել ՄԱԿ-ի առաքելության գործունեությունը՝ նրա գործառույթները փոխանցելով Կոսովոյի նոր մարմիններին։ Այս պայմաններում ՄԱԿ-ի գլխավոր քարտուղարը կարգադրություն Է տվել ՄԱԿ-ի վերակազմավորման մասին, որը ներառում էր EULEX-ի լիազորությունների փոխանցումը։ EULEX-ի տեղակայման շուրջ Սերբիայի հետ տարաձայնությունները հաղթահարելու համար Կոսովոյի հարցով ՄԱԿ-ի հատուկ ներկայացուցիչ Լամբերտո Զանիերը Սերբիայի կառավարության հետ մի շարք բանակցություններ է անցկացրել, որոնց արդյունքը դարձել է 6 կետից բաղկացած պլանը և գլխավոր քարտուղարի զեկույցը ՄԱԿ-ի առաքելության վերաբերյալ Կոսովոյի ժամանակավոր վարչակազմի գործերի վերաբերյալ[22]։ Այդ պայմանավորվածությունների ձեռքբերումից հետո Սերբիան համաձայնություն է տվել EULEX-ի տեղակայմանը Կոսովոյում, քանի որ հաշվի են առնվել EULEX-ի չեզոքության մասին նրա պահանջները երկրամասի կարգավիճակի և «Ախտիսաարիի պլանից» հրաժարվելու վերաբերյալ[23]։ Չնայած Կոսովոյի իշխանությունները մերժել են 6 կետից բաղկացած ծրագիրը, նրանք հայտարարել են EULEX-ին աջակցելու մասին։ 2008 թվականի նոյեմբերի 26-ին ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհուրդը հայտարարություն ընդունեց ի պաշտպանություն գլխավոր քարտուղարի զեկույցի և Կոսովոյում ԵՄ առաքելության զարգացման մասին[24][25][26], իսկ 2008 թվականի դեկտեմբերի 9-ին EULEX-ի առաքելությունը պաշտոնապես սկսեց իր աշխատանքը[27][28]։

Եվրոպացի քաղաքական գործիչները բազմիցս հայտարարել են, որ Կոսովոյի անկախության ճանաչումը ԵՄ-ին Սերբիայի անդամակցության պայման չէ[29][30][31][32][33]։

Ասոցացման և կայունացման համաձայնագիր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ասոցացման համաձայնագրի նախաստորագրումից և կայունացումից հետո ստորագրման ընթացակարգը նախատեսված էր 2008 թվականի ապրիլի 29-ին։ 2007 թվականի դեկտեմբերին կառավարությունը լիազորել է փոխվարչապետ Բոժիդար Ջելիչին ստորագրել Ասոցացման և կայունացման համաձայնագրերը-ը 2008 թվականի ապրիլին։ 2008 թվականի ապրիլի 4-ին Սերբիայի վարչապետ և Սերբիայի դեմոկրատական կուսակցության առաջնորդ Վոյիսլավ Կոշտունիցան հայտարարեց, որ Կոսովոյի անկախության հռչակման պատճառով (2008 թվականի փետրվարի 17) Սերբիայի անդամակցությունը ԵՄ-ին այլևս օրակարգում չէ, իսկ բանակցությունների վերսկսումը հնարավոր է միայն Սերբիայի տարածքային ամբողջականության հարցի շուրջ համաձայնության հասնելուց հետո[34]։ Վարչապետի այդ որոշման կողմնակիցները (Սերբիայի դեմոկրատական կուսակցության և Նոր Սերբիայի նախարարները) պնդում էին, որ ԵՄ-ի հետ Ասոցացման և կայունացման համաձայնագրի ստորագրումը կհակասի երկրի տարածքային ամբողջականության վերաբերյալ Սահմանադրությանը, քանի որ ԵՄ-ի անդամ երկրների մեծ մասը ճանաչել է Կոսովոյի անկախությունը։

Սերբիայի նախագահ Բորիս Տադիչը, ինչպես նաև նախագահամետ Դեմոկրատական կուսակցության և Գ17+ կուսակցության նախարարները չեն համաձայնել այդ մոտեցմանը և հայտարարել են, որ Ասոցացման և կայունացման մասին համաձայնագիրը որևէ հղում չի պարունակում Կոսովոյի անկախության ճանաչման վրա և, ընդհակառակը, աջակցել են կցել ՄԱԿ-ի Անվտանգության Խորհրդի 1244 բանաձևին։ Բորիս Տադիչը Ասոցացման և կայունացման համաձայնագրերի հակառակորդներին մեղադրել է այն բանում, որ նրանք Ասոցացման և կայունացման համաձայնագրերի ստորագրման հարցում փոխել են իրենց կարծիքը միայն մոտեցող ընտրությունների համար, քանի որ մի քանի ամիս առաջ նրանք կառավարությունում քվեարկել են Բոժիդար Ջելիջին համաձայնագրի ստորագրման լիազորություններ տալու օգտին[35]։ Բոժիդար Ջելիչը օգտվեց իրեն վստահված լիազորություններից և ստորագրեց ասոցացման և կայունացման համաձայնագիրը 2008 թվականի ապրիլի 29-ին։ Լյուքսեմբուրգում կայացած ստորագրման արարողությանը ներկա են եղել Սերբիայի նախագահ Բորիս Տադիչը և արտաքին գործերի նախարար Վուկ Երեմիչը։ ԵՄ-ի կողմից Նստորագրել են ընդլայնման հարցերով Եվրոպական հանձնակատար Օլի Ռենը և Սլովենիայի արտաքին գործերի նախարար Դիմիտրի Ռուպելը։ Վարչապետ Վոիսլավ Կոշտունիցան, ի պատասխան Ասոցացման և կայունացման համաձայնագրերի ստորագրման, խոստացել է, որ խորհրդարանական ընտրություններում հաղթանակի դեպքում չեղյալ կհամարի համաձայնագրի ստորագրումը[36][37][38]։

2008 թվականի մայիսի 11-ի խորհրդարանական ընտրություններում հաղթել է եվրոպամետ կոալիցիան՝ նախագահ Թադիչի ղեկավարությամբ։ Նոր վարչապետ է դարձել Միրկո Ցվետկովիչը, որը Սերբական խորհրդարանում Ասոցացման և կայունացման համաձայնագրերի վավերացումը համարել է գերակա խնդիր[39]։ Սեպտեմբերի 9-ին Ժողովրդական սկուպշչինան վավերացրել է Ասոցացման և կայունացման համաձայնագիրը[40][41]։

Ասոցացման և կայունացման համաձայնագրի հետ միասին Սերբիան և ԵՄ-ն Առևտրի հարցերով ժամանակավոր համաձայնագիր ստորագրեցին, որը պետք է թույլ տար Սերբիային և ԵՄ-ին կիրառել Ասոցացման համաձայնագրի դրույթները, որն այդ ժամանակ դեռ ընթանում էր վավերացման ընթացակարգը։ Սակայն Նիդեռլանդներն ու Բելգիան արգելափակել են ժամանակավոր համաձայնագրի կիրառումը այնքան ժամանակ, քանի դեռ Սերբիան ավելի սերտորեն չի համագործակցել նախկին Հարավսլավիայի հարցով միջազգային տրիբունալի հետ և նրան չի հանձնի Սերբական Հանրապետության նախկին նախագահ Ռադովան Կարաջիչին, գեներալ Ռատկո Մլադիչին և Սերբական Հանրապետության նախկին նախագահ Կրաին Գորան Հաջիչին[37][42]։ 2008 թվականի հուլիսին Ռադովան Կարաջիչը ձերբակալվել և արտահանձնվել է Հաագա[43]։ 2008 թվականի սեպտեմբերի 15-ին ԵՄ-ն չկարողացավ ապաշրջափակել առևտրային համաձայնագրի կիրառումը Նիդեռլանդների կառավարության անհամաձայնության պատճառով, որը պնդում էր ռազմական հանցագործությունների մեջ կասկածվող մյուս անձանց ձերբակալման մասին[44]։

ԵՄ-ի՝ առևտրի հարցերով ժամանակավոր համաձայնագիրը բացելու անհաջող փորձից հետո Սերբիայի կառավարությունը որոշել է միակողմանի կարգով սկսել այդ պայմանագիրը կատարել 2009 թվականի փետրվարի 1-ից։ Սերբիայի ֆինանսների նախարարությունը նշել է, որ միակողմանիությունը ձևական է, քանի որ ԵՄ-ն Սերբիայից ապրանքների ներմուծման մաքսատուրքերը չեղարկել է դեռևս 2000 թվականին[45]։

2009 թվականի դեկտեմբերի 7-ին ԵՄ երկրներին հաջողվել է համաձայնության գալ և սկսել կիրառել առևտրի հարցերով ժամանակավոր համաձայնագիրը։ Չնայած նրան, որ Հաջիչն ու Մլադիչը չեն ձերբակալվել, Նիդեռլանդները բավարարված են Նախկին Հարավսլավիայի հարցով միջազգային տրիբունալի հետ Սերբիայի փոխգործակցության աստիճանով[46]։ 2009 թվականի դեկտեմբերի 19-ից Սերբիայի քաղաքացիները, որոնք կենսաչափական անձնագրեր ունեն, իրավունք են ստացել առանց վիզայի մեկնել շենգենյան գոտու երկրներ[47]։

2010 թվականի հունիսի 21-ին Սերբիայի հետ ասոցացման և կայունացման մասին համաձայնագիրը վավերացրած առաջին երկիրը Իսպանիան էր[48]։ Եմ բոլոր երկրների կողմից վավերացումը ձգձգվել է երեք տարով։ Վերջին համաձայնագիրը վավերացրել է Լիտվան, որը դա արել է 2013 թվականի հունիսի 18-ին[49]։ Դրանից հետո համաձայնագիրն ուժի մեջ է մտել 2013 թվականի սեպտեմբերի 1-ին[50]։

ԵՄ-ին անդամակցելու բանակցություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2009 դեկտեմբերի 22-ին Սերբիայի նախագահ Բորիս Տադիչը ԵՄ-ին Սերբիայի անդամակցության հայտ էր ներկայացրել[2][51]։ 2010 թվականի նոյեմբերի 24-ին ընդլայնման հարցերով եվրոպական հանձնակատար Շտեֆան Ֆյուլեն Սերբական իշխանություններին է փոխանցել հարցաթերթիկ, որը Եվրահանձնաժողովը կօգտագործի ԵՄ անդամների վրա ստանձնած պարտավորությունները կատարելու երկրի պատրաստակամության մասին զեկույցի պատրաստման համար։ Հարցաթերթը բաղկացած էր 2 483 հարցերից, որոնք բաժանված էին 6 բաժինների և 33 գլուխների։ Հարցերի պատասխանները պետք է հիմք հանդիսանան Սերբիայի անդամակցության հեռանկարի վերաբերյալ Եվրահանձնաժողովի որոշման համար։  2011 թվականի հունվարի 31-ին վարչապետ Միրկո Ցվետկովիչը Եվրոպական հանձնաժողով է ուղարկել առաջադրված հարցերի պատասխանները[52]։

2011 թվականի հոկտեմբերի 12-ին Եվրոպական հանձնաժողովը զեկույց հրապարակեց Կոպենհագենի չափանիշներին Սերբիայի համապատասխանության աստիճանի մասին, որում խորհուրդ էր տրվում Սերբիային տալ ԵՄ-ին անդամակցելու թեկնածու երկրի կարգավիճակ այն պայմանով, որ այդ երկիրը կշարունակի բարեփոխումները քաղաքական ոլորտում և ջանքեր կգործադրի Կոսովոյի հետ հարաբերությունների բարելավման ուղղությամբ[53][54][55]։

2012 թվականի փետրվարի 24-ին Սերբիան և Կոսովոն համաձայնագիր են ստորագրել, որի համաձայն ինքնահռչակ հանրապետությունն իրավունք է ստացել մասնակցելու Բալկանյան թերակղզու հարցերով տարածաշրջանային միջազգային ֆորումներին, ինչպես նաև պայմանավորվել են վարչական սահմանի անցակետերի համատեղ կառավարման մասին[56][57][58]։ Թեկնածու երկրի կարգավիճակ ստանալու վերջին խոչընդոտը Սերբիայի և Ռումինիայի միջև վեճն էր ռումինացիներին ազգակից վլախով ժողովրդի կարգավիճակի հարցի շուրջ, որոնք խոսում են ռումինական լեզվի բարբառով[59]։ Սակայն մարտի 1-ին Ռումինիայի և Սերբիայի ներկայացուցիչները ազգային փոքրամասնությունների պաշտպանության մասին պայմանագիր են ստորագրել և Ռումինիան հանել է իր պահանջները[60]։ Մարտի 1-ի նույն օրը Եվրոպական խորհուրդը Սերբիային շնորհել է ԵՄ-ին անդամակցելու թեկնածու երկրի կարգավիճակ[61][62]։

ԵՄ-ին ցանկացած երկրի անդամակցության հաջորդ կարևոր փուլը անդամակցության վերաբերյալ պաշտոնական բանակցությունների սկիզբն է։  Բանակցությունների մեկնարկի համար Սերբիային անհրաժեշտ էր շարունակել Կոսովոյի հետ հարաբերությունների կարգավորման ջանքերը։ 2013 թվականի ապրիլի 19-ին Սերբիան և Կոսովոն կնքել են բրյուսելյան համաձայնագիր, որը վերաբերում էր Հյուսիսային Կոսովոյի խնդրի կարգավորմանը, որը բնակեցված է առավելապես սերբերով, և համաձայնագրի երկու կողմերի եվրոպական ինտեգրմանը[63]։ Ապրիլի 22-ին Եվրոպական հանձնաժողովը նշել Է Սերբիայի և Կոսովոյի հարաբերությունների կարգավորումը և խորհուրդ է տվել պաշտոնական բանակցություններ սկսել Սերբիայի հետ ԵՄ-ին անդամակցելու շուրջ[64]։ 2013 թվականի հունիսի 28-ին Եվրոպական խորհուրդը որոշում է կայացրել Սերբիայի հետ բանակցություններ սկսել 2014 թվականի հունվարից ոչ ուշ[65][66]։ 2013 թվականի դեկտեմբերի 18-ին Եվրոպական խորհուրդը հաստատեց իր հունիսյան որոշումը և առաջին միջկառավարական խորհրդաժողովը նշանակել 2014 թվականի հունվարի 21-ին[67]։ Հունվարի 21-ին Բրյուսելում տեղի է ունեցել միջկառավարական խորհրդաժողով, որը նշանավորել է ԵՄ-ին Սերբիայի անդամակցության շուրջ պաշտոնական բանակցությունների մեկնարկը։ Սերբիան ներկայացնում էին վարչապետ Իվիցա Դաչիչը և նրա տեղակալ Ալեքսանդր Վուչիչը, իսկ ԵՄ ընդլայնման հարցերով եվրոպական հանձնակատար Շտեֆան Ֆյուլեն և Հունաստանի արտաքին գործերի նախարար Եվանգելոս Վենիզելոսը[68]։

2015 թվականի հոկտեմբերին Եվրահանձնաժողովը խորհուրդ էր տվել Եվրոպական խորհրդին մինչև 2015 թվականի վերջը բացել Սերբիայի հետ առաջին բանակցային գլուխները՝ նշելով Սերբիայի ջանքերը փախստականների ճգնաժամի կարգավորման և Կոսովոյի հետ հարաբերությունների կարգավորման ուղղությամբ, որոնք արտահայտվել են 2015 թվականի օգոստոսի 25-ին Հյուսիսային Կոսովոյի խնդրի և էներգետիկայի ու հեռահաղորդակցության ոլորտներում ձեռք բերված պայմանավորվածությունների ձեռքբերմամբ[69][70][71]։ 2015 թվականի դեկտեմբերի 14-ին Սերբիան բանակցությունների համար բացել է 32-րդ գլուխը՝ Կոսովոյի հետ հարաբերությունների ֆինանսական վերահսկողության և 35-րդ գլուխը[72][73]։

Սերբիայի նախագահ Ալեքսանդր Վուչիչը հայտարարել է, որ Սերբիան մտադիր է մինչև 2019 թվականը փակել բանակցությունների բոլոր գլուխները[74]։

2017 թվականի սեպտեմբերի 15-ին եվրահանձնակատար Յոհանես Հանը գնահատել է, որ Սերբիան կարող է Եվրամիությանն անդամակցել մինչև 2025 թվականը։ Խանը ենթադրում է, որ բանակցային գործընթացը կարող է ավարտվել մինչև 2023 թվականը, որից հետո ևս երկու տարի կպահանջվի երկրների կողմից համաձայնագրի վավերացման համար[75]։

Բանակցային գործընթաց[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Գլուխներ Բանակցությունների մեկնարկի գնահատում Գլուխը բաց է Գլուխը փակ է
1. Ապրանքների ազատ տեղաշարժ Անհրաժեշտ են հետագա բարեփոխումներ - -
2. Աշխատուժի ազատ տեղաշարժ Անհրաժեշտ են հետագա բարեփոխումներ - -
3. Հիմնադրման և ծառայությունների շարժման ազատություն Անհրաժեշտ են հետագա բարեփոխումներ - -
4. Կապիտալների ազատ տեղաշարժ Անհրաժեշտ են հետագա բարեփոխումներ - -
5. Պետական գնումներ Անհրաժեշտ են հետագա բարեփոխումներ 2016-12-13[76] -
6. Կորպորատիվ իրավունք Լուրջ խնդիրներ չկան 2017-12-11[77] -
7. Մտավոր սեփականության իրավունք Անհրաժեշտ են հետագա բարեփոխումներ 2017-06-20 -
8. Մրցակցության քաղաքականություն Անհրաժեշտ են հետագա բարեփոխումներ - -
9. Ֆինանսական ծառայություններ Անհրաժեշտ են հետագա բարեփոխումներ - -
10. Տեղեկատվական հասարակություն և լրատվամիջոցներ Անհրաժեշտ են հետագա բարեփոխումներ - -
11. Գյուղատնտեսական և գյուղական տարածքների զարգացում Էական բարեփոխումներ են անհրաժեշտ - -
12. Սննդամթերքի անվտանգություն, անասնաբուժություն

և բուսասանիտարական քաղաքականություն

Անհրաժեշտ են հետագա բարեփոխումներ - -
13. Ձկնորսություն Լուրջ խնդիրներ չկան 2018-06-25[78] -
14. Տրանսպորտային քաղաքականություն Անհրաժեշտ են հետագա բարեփոխումներ - -
15. Էներգետիկա Անհրաժեշտ են հետագա բարեփոխումներ - -
16. Հարկում Լուրջ խնդիրներ չկան - -
17. Տնտեսական և դրամավարկային քաղաքականություն Լուրջ խնդիրներ չկան - -
18. Վիճակագրություն Լուրջ խնդիրներ չկան - -
19. Սոցիալական քաղաքականություն և զբաղվածություն Անհրաժեշտ են հետագա բարեփոխումներ - -
20. Արդյունաբերական քաղաքականություն և ձեռնարկատիրություն Լուրջ խնդիրներ չկան 2017-02-27[79] -
21. Տրանսեվրոպեական ցանցեր Անհրաժեշտ են հետագա բարեփոխումներ - -
22. Տարածաշրջանային քաղաքականությունը և

կառուցվածքային գործիքների համակարգում

Անհրաժեշտ են հետագա բարեփոխումներ - -
23. Դատարանը և հիմնական իրավունքներ Էական բարեփոխումներ են անհրաժեշտ 2016-07-18[80] -
24. Արդարադատություն, ազատություն և անվտանգություն Էական բարեփոխումներ են անհրաժեշտ 2016-07-18[80] -
25. Գիտություն և հետազոտություն Լուրջ խնդիրներ չկան 2016-12-13[76] 2016-12-13
26. Կրթություն և մշակույթ Լուրջ խնդիրներ չկան 2017-02-27[79] 2017-02-27[79]
27. Շրջակա միջավայր և կլիմայի փոփոխություն Լիակատար անհամատեղելիություն ԵՄ իրավունքի հետ - -
28. Սպառողների իրավունքների և առողջապահության պաշտպանություն Անհրաժեշտ են հետագա բարեփոխումներ - -
29. Մաքսային միություն Լուրջ խնդիրներ չկան 2017-06-20 -
30. Внешние связи Լուրջ խնդիրներ չկան 2017-12-11[77] -
31. Արտաքին քաղաքականություն, պաշտպանության

և անվտանգության քաղաքականություն

Լուրջ խնդիրներ չկան - -
32. Ֆինանսական վերահսկողություն Էական բարեփոխումներ են անհրաժեշտ 2015-12-14[81] -
33. Բյուջետային հարցեր Լուրջ խնդիրներ չկան 2018-06-25[78] -
34. Ինստիտուտներ չկա - -
35. Այլ հարցեր՝ հարաբերություններ Կոսովոյի հետ Անհրաժեշտ են հետագա բարեփոխումներ 2015-12-14[81] -
Առաջընթաց 34-ց 14-ը 34-ից 2-ը

Հասարակական կարծիքի հարցումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ամսաթիվ Գործակալություն Հարց Այո Ոչ Չեն կողմնորոշվել
հունիս 2011[82] Եվրոպական ինտեգրման գրասենյակ Աջակցում ե՞ք ԵՄ-ին միանալուն 53 % 24 % 23 %
հունվար 2012 Եվրոպական ինտեգրման գրասենյակ Աջակցում ե՞ք ԵՄ-ին միանալուն 51 % 28 % 21 %
մարտ 2012[83] B92 /Ipsos Strategic Marketing Աջակցում ե՞ք ԵՄ-ին միանալուն 49 % 34 % 17 %
սեպտեմբեր 2014[84] Medium Gallup Աջակցում ե՞ք ԵՄ-ին միանալուն 57 % 28 % 15 %
նոյեմբեր 2014[85] Եվրոբարոմետր Աջակցում ե՞ք ԵՄ-ին միանալուն 58 % 26 % 16 %
հունիս 2017[86] Եվրոպական ինտեգրման գրասենյակ Աջակցում ե՞ք ԵՄ-ին միանալուն 49 % 27 % 24 %
օգոստոս 2017[87] Նոր սերբական քաղաքական միտք Աջակցում ե՞ք ԵՄ-ին միանալուն 51,2 % 36,3 % 12,5 %

Սերբիայի և ԵՄ-ի տնտեսական շփումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Եվրամիությունը հանդիսանում է Սերբիայի հիմնական առևտրային գործընկերը։ Երկկողմ ապրանքաշրջանառությունը 2013 թվականին կազմել է 16,3 մլրդ եվրո, այդ թվում՝ 9,7 մլրդ-ը կազմել են ԵՄ-ից Սերբիա մատակարարումները, իսկ 6,6 մլրդ-ը՝ Սերբական արտահանումը Եվրամիություն[88]։ Սերբիայից ԵՄ արտահանման բաժինը 2013 թվականին կազմել է Սերբիայից արտահանվող ամբողջ արտահանման 62,8 տոկոսը։ Սերբական արտահանման ևս 17,7 %-ն ուղարկվում է ազատ առևտրի Կենտրոնական եվրոպական ասոցիացիայի երկրներ, որոնք ԵՄ-ում թեկնածուներ են կամ պոտենցիալ թեկնածուներ[89]։ 2013 թվականին Սերբիա ներմուծման 61,8 %-ը կազմել են ԵՄ երկրներից մատակարարումները և Կենտրոնա-եվրոպական ազատ առևտրի ասոցիացիայի մատակարարումների 4,3%-ը[90]։ ԵՄ-ի հետ Սերբիայի առևտրային հաշվեկշիռը բացասական է, թեև առևտրային դեֆիցիտը 2009-ից նվազել է մինչև 2014 թվականը։  Գյուղատնտեսական ապրանքների առևտրում հակառակ իրավիճակ է նկատվում, և Սերբիան ավելի շատ գյուղատնտեսական արտադրանք է արտահանում ԵՄ, քան ներկրում է միությունից (2013 թվականին Սերբական գյուղատնտեսական արտահանման 52 տոկոսից ավելին բաժին է ընկել ԵՄ երկրներին[91])[92]: 2014 թվականին ԵՄ երկրների գյուղատնտեսական արտադրանքի նկատմամբ ռուսական պարենային էմբարգոյի ներմուծումը զգուշավոր է եղել Սերբիայի իշխանությունների կողմից։ Վախենալով էժանագին եվրոպական պարենամթերքի ներկրումից իր շուկա՝ Սերբիան լրացուցիչ մաքսատուրքեր է սահմանել Եվրամիությունից կաթի, դրանից ստացված արտադրանքի (այդ թվում՝ պանրի և սերուցքի), ինչպես նաև խոզի մսի ներմուծման համար (այդ տուրքերը չեղարկվել են 2016 թվականի դեկտեմբերին)[93]։

ԵՄ-ի երկրներից օտարերկրյա ուղղակի ներդրումները կազմել են 2005-2014 թվականների ընթացքում Սերբիայում օտարերկրյա ուղղակի ներդրումների ընդհանուր թվի 76 տոկոսը (թվային արտահայտությամբ 9 տարվա ընթացքում ԵՄ-ից Սերբիա են ներդրել 13,5 մլրդ եվրո)[92]։ Բացի այդ, ԵՄ-ն Սերբիայի համար ամենախոշոր դոնորն է, որը նրան զգալի ֆինանսական օգնություն է ցուցաբերում տարբեր ոլորտներում պետական կառավարման բարեփոխումից մինչև գյուղատնտեսություն և շրջակա միջավայրի պաշտպանություն։ Փաստորեն Սերբիան Արևմտյան Բալկանների տարածքում ԵՄ հիմնադրամներից օգնության գլխավոր ստացողն է՝ տարեկան ստանալով մոտավորապես 200 մլն եվրո[94]։ 2001-2014 թվականներին Սերբիան ԵՄ-ից ավելի քան 2,5 մլրդ եվրոյի օգնություն է ստացել[88]։ Միայն ԵՄ ծրագրի շրջանակներում ԵՄ-ի անդամակցության օգնության գործիքը Բելգրադը 2007-2013 թվականներին 1,1 մլրդ եվրո է ստացել[95]։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. Stabilisation and Association Agreement between the European Communities and their Member States, of the one part, and the Republic of Serbia, of the other part
  2. 2,0 2,1 Serbia Applies for EU Membership
  3. Serbia to Launch Negotiations on Accession to EU on December 14
  4. «Council conclusions on Enlargement and Stabilisation and Association Process» (PDF). Council of the European Union. 2013 թ․ դեկտեմբերի 17. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2013 թ․ դեկտեմբերի 17-ին. Վերցված է 2013 թ․ դեկտեմբերի 17-ին.
  5. «Serbia starts negotiations to join EU». B92. 2014 թ․ հունվարի 21. Վերցված է 2014 թ․ հունվարի 21-ին.
  6. 6,0 6,1 «The Delegation of the European Commission to the republic of Serbia». Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 4-ին. Վերցված է 2019 թ․ ապրիլի 8-ին.
  7. «Serbian producers exporting duty-free to the EU since 2000». Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 5-ին. Վերցված է 2019 թ․ ապրիլի 8-ին.
  8. Семенов А. В. Перспективы расширения ЕС на Западных Балканах: случай Сербии // Вестник Кемеровского государственного университета. — 2013. — № 2-3 (54). — С. 132
  9. «Serbia and the EU. Milestones». Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 4-ին. Վերցված է 2019 թ․ ապրիլի 8-ին.
  10. Отказ ЕС от переговоров «ударит по Сербии»
  11. Возобновились переговоры с Сербией о приеме в ЕС
  12. Задержан сербский генерал Джорджевич, скрывавшийся от МТБЮ
  13. Евросоюз «снизошел» до Сербии
  14. EU agrees on Kosovo mission
  15. Белград выступает против переустройства миссии ООН в Косове
  16. EU Kosovo mission 'unacceptable' for Serbia
  17. Евросоюз одобрил размещение своей миссии в Косово
  18. COUNCIL JOINT ACTION 2008/124/CFSP of 4 February 2008 on the European Union Rule of Law Mission in Kosovo, EULEX KOSOVO
  19. RESOLUTION 1244 (1999) Adopted by the Security Council at its 4011th meeting, on 10 June 1999 Արխիվացված 2010-05-29 Wayback Machine
  20. Tadić: EU mission welcome only with UN approval
  21. Serbian parties react to EU mission move
  22. Report of the Secretary-General on the United Nations Interim Administration Mission in Kosovo
  23. Косово отвергло план ООН по размещению в крае Миссии ЕС
  24. Совет Безопасности открыл путь для миссии Евросоюза в Косово
  25. Совбез ООН одобрил работу своей миссии в Косове
  26. Statement by the President of the Security Council
  27. В Косово заработала гражданско-полицейская миссия ЕС
  28. EULEX deployment under way
  29. «Но не ждите спешного признания». Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ սեպտեմբերի 4-ին. Վերցված է 2019 թ․ ապրիլի 9-ին.
  30. Kosovo recognition «not condition for integrations»
  31. EU’s approach to Kosovo «status-neutral» — spokesperson
  32. EU: Serbia Does Not Have to Recognize Kosovo
  33. Mogherini in Belgrade: Firmly on the EU path
  34. Koštunica: EU membership not on agenda
  35. Signing SAA is binding, says Tadić
  36. ЕС и Сербия подписали символическое соглашение о стабилизации и сотрудничестве. Коштуница называет его антиконституционным
  37. 37,0 37,1 ЕС и Сербия подписали ассоциативное соглашение
  38. Serbia, EU sign SAA in Luxembourg
  39. В Сербии утверждено проевропейское правительство
  40. «Парламент Сербии ратифицировал договор о стабилизации и сотрудничестве с ЕС». Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 5-ին. Վերցված է 2021 թ․ սեպտեմբերի 25-ին.
  41. Сербский парламент одобрил договор о сотрудничестве с Евросоюзом
  42. ЕС не дает добро договору с Сербией
  43. Караджич доставлен в Голландию
  44. The Netherlands' froze the trade related part of a pre-accession deal with Serbia
  45. Serbia applies interim deal Feb. 1
  46. EU unfreezes trade agreement with Serbia Արխիվացված 2010-01-08 Wayback Machine
  47. EU scraps visas for three Balkan states
  48. Семенов А. В. Перспективы расширения ЕС на Западных Балканах: случай Сербии // Вестник Кемеровского государственного университета. — 2013. — № 2-3 (54). — С. 133
  49. Lithuanian parliament ratifies SAA with Serbia
  50. «The Delegation of the European Commission to the republic of Serbia. Serbia and the EU. Milestones». Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 4-ին. Վերցված է 2019 թ․ ապրիլի 8-ին.
  51. Сербия подала заявку на членство в ЕС
  52. «Serbia Delivers Answers to EC's Questionnaire». Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ հոկտեմբերի 2-ին. Վերցված է 2019 թ․ ապրիլի 10-ին.
  53. EC Awards EU Candidate Status to Serbia, Accession Talks to Montenegro
  54. Сербия сдала кандидатский минимум
  55. Conclusions and Recommendations of the Commission’s Opinions on the membership applications by Serbia
  56. Kosovo, Serbia Reach Deal on Regional Representation
  57. «Миссия выполнима Сербия и Косово нацелились в объединенную Европу». Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ սեպտեմբերի 4-ին. Վերցված է 2019 թ․ ապրիլի 10-ին.
  58. Косово получило суверенитет со звездочкой
  59. Сербию не пускают в ЕС из-за Румынии
  60. Serbia Set For EU Entry
  61. EU leaders grant Serbia candidate status
  62. Сербия получила статус кандидата на прием в ЕС
  63. Сербия и Косово пришли к договору, разойдясь в его оценке
  64. EU Commission recommends start of Serbia membership talks
  65. Брюссель согласился начать переговоры о вступлении Сербии в ЕС
  66. EU set for Serbia membership talks
  67. EU sets date for Serbia membership talks
  68. Serbia starts negotiations to join EU
  69. Сербия и Косово: разные ожидания от заключенного соглашения
  70. EU to open first chapters in accession talks with Serbia
  71. EC, EEAS Recommend Opening Of Accession Chapters For Serbia
  72. Opening of chapters a historic step for Serbia
  73. Сербия открывает первые главы в переговорах о вступлении в ЕС
  74. «В Сербии новый президент. Куда он поведет свою страну?». РИА Новости (ռուսերեն). 20170531T1443+0300Z. Վերցված է 2017 թ․ հունիսի 11-ին.
  75. «Брюссель обозначил сроки принятия Сербии в Европейский союз - ИА REGNUM». ИА REGNUM (ռուսերեն). Վերցված է 2017 թ․ հոկտեմբերի 5-ին.
  76. 76,0 76,1 Fourth meeting of the Accession Conference with Serbia
  77. 77,0 77,1 Seventh meeting of the Accession Conference with Serbia at Ministerial level Brussels, 11 December 2017
  78. 78,0 78,1 «Serbia opens chapters 33 and 13 in negotiations with EU» (անգլերեն). europa.rs. Վերցված է 2018 թ․ օգոստոսի 14-ին.
  79. 79,0 79,1 79,2 Serbia opens two new chapters – 20 and 26
  80. 80,0 80,1 Chapters 23, 24 in negotiations of Serbia, EU opened
  81. 81,0 81,1 EU membership negotiations chapters to be opened Dec. 14
  82. Support for EU membership continues to decline
  83. Poll: Progressive Party is pro-EU, but its voters are not
  84. Serbia: 57 Percent Of Citizens In Favor Of EU Membership — Poll
  85. Serbia: Citizens Dissatisfied With Their Life — Survey
  86. «ЕВРОПСКА ОРИЈЕНТАЦИЈА ГРАЂАНА СРБИЈЕ» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2019 թ․ ապրիլի 11-ին. Վերցված է 2019 թ․ ապրիլի 11-ին.
  87. НСПМ истраживања јавног мњења (Србија — август 2017)
  88. 88,0 88,1 Нелаева Г. А., Семенов А. В. Балканский треугольник: Сербия между Европейским союзом и Россией в 2000-е гг. // Сибирские исторические исследования. — 2015. — № 3. — С. 46
  89. «MORE THAN 64 % OF SERBIA'S EXPORTS GO TO THE EU». Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 5-ին. Վերցված է 2019 թ․ ապրիլի 13-ին.
  90. «OVER 61 % OF SERBIA'S IMPORTS COME FROM THE EU». Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 4-ին. Վերցված է 2019 թ․ ապրիլի 13-ին.
  91. «SERBIA ENJOYS A SURPLUS IN AGRICULTURAL TRADE WITH THE EU». Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 4-ին. Վերցված է 2019 թ․ ապրիլի 13-ին.
  92. 92,0 92,1 «Trade Benefits for Serbia». Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 4-ին. Վերցված է 2019 թ․ ապրիլի 13-ին.
  93. Сербия отменила пошлины на молоко и свинину из ЕС Արխիվացված 2017-01-03 Wayback Machine
  94. The EU is by far the biggest donor to Serbia with more than €2.6 billion (as of January 2014)
  95. Нелаева Г. А., Семенов А. В. Балканский треугольник: Сербия между Европейским союзом и Россией в 2000-е гг. // Сибирские исторические исследования. — 2015. — № 3. — С. 46 — 47