Սեսիլիա Գրիերսոն
| Սեսիլիա Գրիերսոն | |
|---|---|
 | |
| Ծնվել է | նոյեմբերի 22, 1859[1] |
| Ծննդավայր | Բուենոս Այրես, Արգենտինա |
| Մահացել է | ապրիլի 10, 1934[1] (74 տարեկան) |
| Մահվան վայր | Բուենոս Այրես, Արգենտինա |
| Գերեզման | Բուենոս Այրեսի Բրիտանիկո գերեզմանատուն |
| Կրթություն | Բուենոս Այրեսի համալսարանի բժշկական ֆակուլտետ |
| Մասնագիտություն | բժիշկ, համալսարանի դասախոս և սուֆրաժիստ |
| Աշխատավայր | Բուենոս Այրեսի համալսարան |
 Cecilia Grierson Վիքիպահեստում | |
Սեսիլիա Գրիերսոն (անգլ.՝ Cecilia Grierson, նոյեմբերի 22, 1859[1], Բուենոս Այրես, Արգենտինա - ապրիլի 10, 1934[1], Բուենոս Այրես, Արգենտինա), արգենտինուհի բժիշկ, բարեփոխումների հեղինակ, նշանավոր ազատամիտ։ Առաջին կինն է Արգենտինայում, ով ստացել է բժշկական դիպլոմ։
Վաղ կյանք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Սեսիլիա Գրիերսոնը ծնվել է Բուենոս Այրեսում, 1859 թվականին՝ իռնադացի-արգենտինացի Ջեյն Դաֆիի և Ջոն Ռոբերտսոն Գրերսոնի ընտանիքում։ Նրա հորական պապիկը` Վիլյամ Գրիերսոնը, շոտլանդացի գաղութարարների շարքում էր, ովքեր եկել էին Բուենոս Այրես 1825 թվականին՝ բնակեցնելու Մոնտե Գրանդեն[2]։ Գրիերսոնի վաղ մանկությունն անցել է իր ընտանիքի կալվածքում, Էնտրե Ռիոս շրջանում, որտեղ նրա ընտանիքը հարուստ ֆերմա ուներ։ Վեց տարեկան հասակում սկսել է հաճախել անգլիական ու ֆրանսիական դպրոցներ Բուենոս Այրեսում, սակայն հոր վաղաժամ մահվան պատճառով ստիպված է եղել տուն վերադառնալ։ Նա օգնել է մորը` հաճախելով գյուղական դպրոց և այնտեղ էլ նախնական կրթություն է ստացել։ Գրիերսոնը վերադարձել է Բունեոս Այրես` հաճախելու աղջիկների թիվ 1 դպրոցը, որն ավարտել է 1878 թվականին` ուսուցչի մասնագիտությամբ։ Մի քանի տարի սովորել է տղաների դպրոցում և որոշել է բժշկություն ուսումնասիրել[2]։
Բժշկական կարիերա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Գրիերսենը դիմադրության է հանդիպել` 1883 թվականին բժշկական դպրոց ընդունվելիս. նրանից գրավոր արդարացում է պահանջվել` բժիշկ դառնալու իր ցանկության համար։ Մեկ այլ կին` Էլիդա Պասոն, Բժշկական դպրոց էր ընդունվել դեղատան բժշկի դիպլոմ ստանալու համար` 1885 թվականին դառնալով առաջին արգենտինուհին, ով Արգենտինայում համալսարանի դիպլոմ էր ստանում[3]։ Պասոն մի շարք մերժված դիմումներից հետո վերադարձել է` բժշկական դիպլոմ ստանալու, սակայն ուսումնառության հինգերորդ տարում լուրջ հիվանդություն է ձեռք բերել և մահացել է 1893-ին` առանց դիպլոմ ստանալու[2]։ Կանանց այդ ժամանակ արգելված էր սովորել երկրի չորս համալսարանների բժշկական դպրոցներում. իրականում, 19-րդ դարի Արգենտինայում շատ քիչ կանայք էին կարողանում ստանալ ֆորմալ միջնակարգ կրթություն։ Գրիերսոնն, այնուամենայնիվ, բառացիկ աշակերտ էր, նա կամավոր, անվարձահատույց աշխատում էր համալսարանի լաբորատորիայում և 1885 թվականին սկսում է իր գիտական գործունեությունը Հանրային առողջության ֆակուլտետում։ Դեռևս ուսանելու տարիներին նա կազմակերպել է շտապ օգնության ծառայություն` ներկայացնելով ահազանգերի օգտագործման հնարավորությունները, մի բան, որ մինչև այդ ժամանակը միայն հրշեջների մենաշնորհն էր։ Նրա աշխատանքը 1886 թվականի խոլերայի համաճարակի օրերին հայտնի են դարձրել նրան` որպես շատ արդյունավետ բժիշկ[2]։ Գրիերսոնը նաև եղել է կինեզոլոգիայի առաջամարտիկներից։ Նա ներկայացրել է մերսման թերապիայի կուրս Բժշկական դպրոցում, հետագայում ձևակերպել է իր մտքերը «Գործնական մերսում» դասագրքում։ Գիրքը լայնորեն տարածվել է ու մեծ դեր է ունեցել Արգենտինայում ժամանակակից կինեզոլոգիայի զարգացման գործում։ 1888 թվականին միացել է Ռիվադավիա հիվանդանոցի (Կանանց հիվանդանոց) աշխատակազմին և 1889 թվականին գինեկոլոգիայի ոլորտում իր գիտական աշխատանքի հաջող պաշտպանության շնորհիվ ավարտել է Բժշկական դպրոցն ու դարձել առաջին կինն Արգենտինայում, ով ստացել է բժշկական դիպլոմ[2]։ Ավարտելուց հետո սկսել է աշխատել Սան Ռոքու հիվանդանոցում։ Նաև անատոմիայի դասեր է տվել դե Բելաս Արտես ակադեմիայում, անվճար հոգեբանական օժանդակություն է տրամադրել հատուկ կարիքներով երեխաներին` աշխատելով հատկապես կույր և խուլ երեխաների հետ։ Ավարտել է իր «Կուրության կրթությունը» (իսպ.՝ La educación del ciego), «Հիվանդների խնամք» (իսպ.՝ Cuidado del enfermo) և «Առաջին ազգային բուժքույրության դասագիրք» (իսպ.՝ Primer Tratado Nacional de Enfermería) դասագրքերը։
Գրիերսոնը 1890 թվականին հիմնել է Արգենտինայում առաջին` Բուենոս Այրեսի Բրիտանիկո հիվանդանոցի բուժքույրական դպրոցը։ Ուսանող բուժքույրերը հաճախել են մանուկների խնամքի, առաջին բուժօգնության, հիվանդների խնամքի դասերի։ Այս նախաձեռնությունից 1891 թվականին ծագել է Բուժքույրական դպրոց հիմնելու գաղափարը, որը Գրիերսոնը ղեկավարել է մինչև 1913 թվականը։ Այս հաջող փորձը նրան 1891 թվականին դարձրել է Արգենտինայի բժշկական ասոցիացիայի հիմնադիր անդամ։ Ոգեշնչվելով Միջազգային Կարմիր Խաչի Երկրորդ միջազգային խորհրդաժողովի զեկույցներից` նա 1892 թվականին ստեղծել է Արգենտինայի առաջին բուժօգնության ընկերությունը` պատահարների զոհերին օժանադակելու վերաբերյալ գիրք հրատարակելով[4]։
1892 թվականին ներկա է եղել Արգենտինայում առաջին կեսարյան հատմանը, որից հետո 1901 թվականին հիմնել է Մանկաբարձության ազգային խորհուրդ և դրա ամսագիրը` Revista Obstétrica: Նա նաև գիմնաստիկայի դասեր է տվել Բժշկական դպրոցի քիչ թվով կին ուսանողուհիներին, որոնցից մեկը, Արմանդիա Պոգետին, 1902 թվականին դարձել է առաջին կինն Արգենտինայում, ով ստացել է դեղագիտության դիպլոմ[4]։ Գրիերսոնը հիմնել է Տնային տնտեսության ընկերությունը 1902 թվականին։ Այս կազմակերպությունը, որը հետագայում վերանվանվել է Տնային կառավարման տեխնիկական դպրոց, երկրում առաջինն էր իր տեսակի մեջ, և 1907 թվականին նա սկսել է տնային գործերի կառավարման դասընթաց Բուենոս Այրեսի աղջիկների միջնակարգ դպրոցում։ Նրա 1909 թվականի զեկույցից հետո, որը վերաբերում էր կրթության պայմանների, կենսակերպի բարելավմանը և մասնագիտական դպրոցների հասանելիության կարևորությանը, Ազգային կրթական խորհուրդը հաստատել է Արգենտինայում մասնագիտական դպրոցների բացելու ուսումնական ծրագիրը։ Գրիերսոնը տպագրել է «Կանանց տեխնիկական կրթություն» (իսպ.՝ Educación técnica de la mujer) ծրագիրը` ներկայացնելով այս դպրոցների համար կարևորագույն խնդիրները։ Նա դասընթացներ է վարել Գեղեցիկ արվեստների դպրոցում և Աղջիկների միջնակարգ ազգային դպրոցում։ Արգենտինայի կառավարությունը նրան ներկայացուցիչ է նշանակել 1912 թվականին Լոնդոնում կայացած Առաջին միջազգային եվգենիկայի խորհրդաժողովին[2]։
Ֆեմինիստական գործունեություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Բժշկական համալսարան ընդունվելիս իր հանդեպ կիրառված ճնշումները Գրիերսոնին հետագայում օգնել են պայքարել Արգենտինայում կանանց իրավունքների պաշտպանության համար։ Նա միացել է Արգենտինայի սոցիալիստական կուսակցությանն ու դարձել է Արգենտինայի բարձաշխարհիկ հասարակության այն փոքրաթիվ կանանցից մեկը, ովքեր աջակցել են ֆեմինիզմն ու կանանց իրավունքների պաշտպանության շարժումներին ԱՄՆ-ում և Մեծ Բրիտանիայում։ Գրիերսոնն ընտրվել է ընտրական իրավունքի համար պայքարող Կանանց միջազգային խորհուրդ կազմակերպության երկրորդ հանդիպման փոխնախագահ, որն անց է կացվել Լոնդոնում, 1889 թվականին։ Սրանից հետո 1900 թվականին ստեղծվել է Արգենտինայի կանանց խորհուրդը։ Գրիերսոնը Արգենտինայի ազատամտականության ընկերության ակտիվ աջակիցներից էր, որը տարածում ու պաշտպանում էր ռացիոնալիզմը, հակակղերականությունը, կյանքի հանդեպ գիտական մոտեցումը և կանանց իրավունքների պաշտպանությունն Արգենտինայում։
Ուշ տարիներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Գրիերոսոնը հանրային կերպով պարգևատրվել ու գնահատվել է 1914 թվականին, երբ նա թողել է ակադեմիայի աշխատանքը։ Աշխատանքից հեռանալուց հետո նա ապրել է Կորդոբա շրջանի Լոս Կոկոս ավանում` մեծապես կիրառելով ընտանեկան բժշկության սկզբունքները։ Հայտնի գիտնականն ու ակտիվիստը մահացել է Բուենոս Այրեսում 1934 թվականին, 74 տարեկանում և թաղվել է քաղաքի բրիտանական գերեզմանոցում[4]։ 1891 թվականին նրա հիմնադրած բուժքույրական դպրոցը նրա մահից հետո կոչվել է իր անունով[4]։ Նրա անունով են կոչվել նաև փողոցներ Բունեոս Այրեսում և Լոս Կոկոսում[5]։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Base biographique (ֆր.)
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 Barry, Carolina (April 2005). «Cecilia Grierson: Argentina's First Female Doctor». The Southern Cross.
- ↑ «Elida Passo, la primera universitaria argentina». Mujeres Que Participan.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 «Cecilia Grierson». Historia de Inhumados del Cementerio Británico de Bs. As. por Eduardo A. Kesting. Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ մարտի 12-ին. Վերցված է 2017 թ․ հոկտեմբերի 26-ին.
- ↑ «Calles de Puerto Madero». Luis Cortese.
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Սեսիլիա Գրիերսոն» հոդվածին։ |
| ||||||
