Սեբորեային մաշկաբորբ

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Սեբորեային մաշկաբորբ
Տեսակդերմատոզ, հիվանդության կարգ և ախտանիշ կամ նշան
Բժշկական մասնագիտությունմաշկաբանություն
ՀՄԴ-10L21
 Seborrhoeic dermatitis Վիքիպահեստում

Սեբորեային մաշկաբորբ, հայտնի նաև սեբորեա, մաշկի երկարատև ախտահարում[1]։ Մաշկը ունի բնորոշ կարմրավուն, թեփոտված, ճարպոտ տեսք և առկա է քոր[2][3]։ Հաճախ ախտահարված են գլխամաշկի, դեմքի և կրծքավանդակի ճարպագեղձերը[1]։ Այն առաջացնում է սոցիալական և ինքնագնահատականի հետ կապված խնդիրներ[1]։ Երեխաների մոտ գլխամաշկի առաջնային ախտահարման դեպքում հիվանդությունը անվանում են բարուրային մաշկաբորբ[2]։ Գլխամաշկի թեփոտումը սեբորեային մաշկաբորբի թեթև դրսևորում է[4]։

Պատճառը անհայտ է, բայց ենթադրվում է, որ հիմքում ընկած են բազմաթիվ գենետիկական և արտաքին միջավայրի գործոններ[1][2]։ Ռիսկի գործոններն են՝ իմուն համակարգի ընկճումը, Պարկինսոնի հիվանդությունը և ալկոհոլային պանկրեատիտը[1][4]։ Վիճակը բարդանում է սթրեսային իրավիճակներում և ձմռանը[1]։ Malassezia սունկը ենթադրվում է, որ ունի իր դերը սեբորեային մաշկաբորբի առաջացման գործում[4]։ Այն վատ հիգիենայի արդյունք չէ[5]։ Ախտորոշումը հիմնված է կլինիկական նշանների վրա[1]։

Հիմնական բուժումը կազմված է հակասնկային կրեմից և հակաբորբոքային դեղորայքից[3]։ Մասնավորապես արդյունավետ են կետոկոնազոլը և ցիկլոպիրօքսը[6]։ Դեռևս առկա հետազոտությունները աղքատ են այլ հակասնկային դեղերի, օրինակ՝ միկոնազոլի, արդյունավետության մասին խոսելու համար[6]։ Կիրառում են նաև սալիցիլաթթու, քարածխի խեժ, բենզոիլ պերօքսիդ, ֆոտոթերապիա[3]։

Սեբորեային մաշկաբորբը սովորաբար առաջանում է 50 տարեկանին մոտ մարդկանց և մինչև երեք ամսական երեխաների մոտ[2]։ Այն հանդիպում է մեծահասակների 1-10%-ի մոտ[1]։ Տղամարդիկ ավելի հաճախ են հիվանդանում, քան կանայք[1]։ 70% և ավելի երեխաների մոտ ժամանակի ընթացքում առաջանում է սեբորեային մաշկաբորբ[7]։

Նշաններ և ախտանիշներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Գլխամաշկի սեբորեային մաշկաբորբ
Գլխամաշկի սեբորեային մաշկաբորբ սրացման շրջանում

Սեբորեային մաշկաբորբի նշանները հիմնականում առաջանում են աստիճանական և սովորաբար առաջին նշանը մաշկի և գլխամաշկի թեփոտությունն է[8]։ Ախտանիշները տեղակայվում են մաշկի ցանկացած հատվածում՝ գլխամաշկ, ականջների հետին հատված, դեմք և մաշկի այն հատվածներում, որտեղ առկա են ծալքեր։ Թեփը կարող է լինել դեղին, սպիտակ կամ մոխրագույն[9]։ Կարմրությունը և թեփոտումը կարող է առաջանալ նաև թարթիչների, ճակատի, քթի, կրծքավանդակի և մեջքի վերին հատվածների վրա։

Ավելի ծանր դեպքերում առաջանում է դեղնավուն կամ կարմրավուն թեփոտվող բշտիկներ գլխի մազածածկ հատվածի եզրով, ականջների հետևում, լսողական անցուղիում, հոնքերի, հոնքամեջի, կրծքավանդակի և մեջքի վերին հատվածների վրա[10]։

Ընդհանրապես, հիվանդները նկարագրում են թեթև կարմրություն, մաշկի թեփոտված հատվածներ և որոշ դեպքերում մազաթափություն[11]։ Այլ նշաններից կարող է լինել կպչուն թեփոտված կամ հաստ կեղևակալած հատվածները գլխամաշկի վրա, կարմրավուն, ճարպոտ մաշկը, որը պատված է սպիտակ կամ դեղին թեփով, առկա է քոր, ցավոտություն և դեղին կամ սպիտակ կեղևներ, որոնք կպնում են մազի առանցքին[12]։

Սեբորեային մաշկաբորբը կարող է հանդիպել նաև մինչև երեք ամսական նորածինների մոտ և այդ դեպքում առաջանում է հաստ, ճարպոտ, դեղնավուն կեղևներ գլխի մազածածկ հատվածի սահմանին։ Նորածինների մոտ քորը բնորոշ չէ։ Հաճախ գլխամաշկի ցանավորումը զուգակցվում է համառ ցանավորմամբ տակդիրի շրջանում[10]։

Պատճառներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Սեբորեային մաշկաբորբի պատճառը հստակ հաստատված չէ[13][14]։ Ենթադրվում է, որ այն առաջանում է ճարպագեղձերով հարուստ մաշկում՝ գլխամաշկում, դեմքի, կրծքավանդակի, մեջքի, ցայլքի վրա, անութափոսերում ի պատասխան Malassezia սնկի կոլոնիզացիային, որպես տեղային բորբոքային պատասխան[3][14]։ Այն կախված է Malassezia-ի քանակից ու տեսակներից, հակասնկային դեղերի բուժման ազդեցությունից[14]։ Malassezia-ի տեսակներն են՝ M. furfur (հին անվանումը՝ P. ovale), M. globosa, M. restricta, M. sympodialis, and M. slooffiae[3]։ Չնայած Malassezia-ն ունի կենտրոնական դեր սեբորեային մաշկաբորբի առաջացման մեջ, բայց այդ վիճակի առաջացման համար անհրաժեշտ է նաև նախատրամադրող մի քանի գործոններ[14]։ Դրա հիմքում ընկած է այն փաստը, որ այս սնկի մեծ քանակները միայնակ չեն կարող առաջացնել սեբորեային մաշկաբորբ[14]։ Հակաբորբոքային դեղերի (նվազեցնում են բորբոքումը) և հականդրոգենների (նվազեցնում են ճարպի արտադրությունը) արդյունավետությունը բավականին բարձր է, քանի որ ախտաֆիզիոլոգիական մեխանիզմների վրա են ազդում[3][15][16]։ Ներքինիների մոտ անդրոգենների ցածր քանակի և փոքր ճարպագեղձերի պատճառով սեբորեային մաշկաբորբի առաջացման հավանականությունը ցածր է[17]։

Սեբորեային դերմատիտի առաջացման և/կամ արտահայտվածության աստիճանի փոփոխման վրա ազդում են գենետիկական, արտաքին միջավայրի, հորմոնալ, իմուն համակարգի գործոնները և Malassezia սունկը[18][19]։ Վիճակը կարող է սրվել պայմանավորված այլ հիվանդության, հոգեբանական սթրեսի, հոգնածության, քնի խանգարման, եղանակի փոփոխության և ընդհանուր առողջության վատացման դեպքում[20]։ Երեխաների մոտ վիտամին A-ի արտահայտված կլանումը[21] կամ Δ6-desaturase ֆերմենտի հետ կապված խնդիրները[20] կորելացվում են բարձր ռիսկի հետ։ Սեբորեային մաշկաբորբի նման վիճակները կապված են նաև վիտամին B6-ի անբավարարությամբ[22]։ Սեբորեային մաշկաբորբի առաջացման հակում ունեն նաև իմունոդեֆիցիտով (հիմնականում ՄԻԱՎ վարակ) և նյարդաբանական խանգարումներով՝ Պարկինսոնի հիվանդություն ունեցող կամ ինսուլտ տարած հիվանդները[23]։

Վարում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Դեղորայքային[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Սեբորեային մաշկաբորբի ախտանիշների նվազեցման համար առկա են տարբեր դեղեր[3]։ Դրանք են՝ որոշ հակասնկային, հակաբորբոքային դեղերը, օրինակ՝ կորտիկոստերոիդները և ոչ ստերոիդային հակաբորբոքային դեղերը, հականդրոգենները և հակահիստամինային դեղերը[3][13]։

Հակասնկային[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ախտադարձերի դեպքում բավականին արդյունավետ է առանց դեղատոմսի հակասնկային շամպունների կամ կրեմների օգտագործումը։ Ամենալավ արդյունքը ստացվել է տեղային կետոկոնազոլի կամ ցիկլոպիրօքսի կիրառումից[6]։ Հստակ հետազոտություններ չկան այլ հակասնկային դեղերի արդյունավետության մասին[6]։ Սեբորեային մաշկաբորբի համար կիրառվող հակասնկային դեղերն են՝ կետոկոնազոլ, ֆլուկոնազոլ, միկոնազոլ, բիֆոնազոլ, սերտակոնազոլ, կլոտրիմազոլ, ֆլուտրիմազոլ, ցիկլոպիրօքս, տերբինաֆին, բուտենաֆին, սելենի սուլֆիդ և լիթիումի աղեր՝ լիթիումի գլյուկոնատ և լիթիումի սուկցինատ[3][6][24]։ Տեղային կլիմբազոլը ունի թույլ արդյունավետություն[6][24]։ Համակարգային թերապիան ևս արդյունավետ է պերօրալ հակասնկային դեղերի՝ իտրակոնազոլի, ֆլուկոնազոլի, կետոկոնազոլի և տերբինաֆինի միջոցով[3]։

Հակաբորբոքային[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Սեբորեային մաշկաբորբի բուժման մեջ կարճատև կիրառում են նաև տեղային կորտիկոստերոիդներ և դրանք նույնքան արդյունավետ են կամ նույնիսկ ավելի արդյունավետ են քան հակասնկային թերապիան ազոլային խմբի դեղերով։ Կան փաստեր նաև կալցինեուրինի ինհիբիտոր տակրոլիմուսի և պիմեցրոլիմուսի, ինչպես նաև լիթիումի աղերի արդյունավետության մասին[25]։

Ներքին ընդունման իմունոդեպրեսանտները, օրինակ՝ պրեդնիզոնը, սեբորեային մաշկաբորբի ժամանակ կիրառվում են կարճ կուրսերով, քանի որ ունեն պոտենցիալ կողմնակի ազդեցություններ[26]։

Հակաանդրոգենային[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Սեբորեան համարվում է անդրոգեն-զգայուն վիճակ, որը առաջանում է անդրոգենային սեռական հորմոնների՝ տեստոստերոնի և դիհիդրոտեստոստերոնի բարձր քանակների՝ հիպերանդրոգենիզմի ժամանակ (օրինակ՝ ձվարանների պոլիկիստոզ համախտանիշի ժամանակ)[27][28]։ Ի լրացում այս ամենի, սեբորեան և ակնեն առաջանում են սեռական հասունացման շրջանում անդրոգենների պիկային բարձրացման պատճառով[29]։

Սեբորեայի առաջացման մեջ անդրոգենների ունեցած դերի պատճառով հակաանդրոգենային դեղերը, ինչպիսիք են՝ ցիպրոտերոն ացետատը[30], սպիրոնոլակտոնը[31], ֆլուտամիդը[32][33] և նիլուտամիդը[34][35] ունեն բարձր արդյունավետություն վիճակի թեթևացման գործում[27][36]։ Դրանք կիրառվում են հիմնականում սեբորեայի բարդ դեպքերի ժամանակ[27][36][37]։ Արդյունավետությունը տարբեր է հականադրոգենային տարբեր դեղերի դեպքում, օրինակ՝ սպիրոնոլակտոնը (որը համարվում է հարաբերականորեն թույլ հակաանդրոգեն) դրսևորել է 50% արդյունավետություն երեք ամիս բուժումից հետո, մինչդեռ ֆլուտամիդը ախտանիշները բարելավում է ավելի քան 80%-ով երեք ամսվա բուժումից հետո[27][33]։ Ցիպրոտերոն ացետատը համեմատաբար ավելի արդյունավետ է, քան սպիրոնոլակտոնը և պայմանավորում է ակնեի անհետացումը և սեբորեայի ախտանիշների 90%-ով բարելավումը երեք ամսվա բուժումից հետո[38]։

Համակարգային հականդրոգենային թերապիան կիրառվում է հիմնականում կանաց, բայց ոչ տղամարդկանց մոտ, քանի որ բերում է ֆեմինիզացիայի՝ գինեկոմաստիայի, սեռական դիսֆունկցիայի և անպտղության տղամարդկանց մոտ[39][40]։ Ի լրացում, անդրոգենները տեսականորեն ունեն պոտենցիալ հղի կանանց արական պտուղների ֆեմինիզացիայի առաջացման, այդ պատճառով սեռական ակտիվ կանանց մոտ, ովքեր կարող են լինել հղի կամ հղի են կիրառվում են հղիության վերահսկամբ[38]։

Հակահիստամինային[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հակահիստամինային դեղերը կիրառվում են քորը պակասեցնելու նպատակով։ Այնուամենայնիվ, որոշ հետազոտություններ փաստում են, որ որոշ հակահիստամինային դեղեր ունեն նաև հակաբորբոքային ազդեցություն[41]։

Այլ բուժում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Քարածխի խեժը կարող է լինել արդյունավետ և չնայած այն փաստին, որ ածխային խեժ պարունակող շամպունների քաղցկեղածին ազդեցության մասին չկան նշանակալի փաստեր[42], բայց կենդանիների մոտ հայտնաբերվել է քաղցկեղածին ազդեցություն, դրա համար պետք է զգուշանալ կիրառելուց։
  • Իզոտրետինոին ճարպի արտադրությունը ընկճող նյութ է և կիրառվում է հիվանդության ռեֆրակտեր փուլերում, որպես պահեստայինյ դեղորայք։ Այնուամենայնիվ, այն ունի բավականին լուրջ կողմնակի ազդեցություններ և միայն որոշ հիվանդներ ունեն իզոտրետինոինը կիրառելու ցուցումներ[26]։
  • Կերատոլիտիկ նյութեր՝ տեղային միզանյութ[43]։
  • Մետրիկոնազոլ[6]

Ֆոտոթերապիա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Malassezia-ի աճը ընկճելու համար կիրառվում է նաև բնական և արհեստական ուլտրամանուշակագույն ճառագայթներով բուժում[44]։ Որոշները խորհուրդ են տալիս ֆոտոդինամիկ թերապիան, կիրառելով ուլտրամանուշակագույն A և B լազերային ճառագայթները կամ կարմիր, կապույտ լեդ լույսերը, որոնք ընկճում են Malassezia սնկի աճը և նվազեցնում սեբորեային բորբոքումը[45][46][47]։

Համաճարակաբանություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Սեբորեան ախտահարում է ընդհանուր բնակչության 1-5%-ը[13][48][49]։ Այն ավելի տարածված է տղամարդկանց մոտ, բայց կանայք ունեն ավելի ծանր կլինիկական նշաններ[49]։ Վիճակը սովորաբար կրկնվում է կյանքի ընթացքում[50]։ Սեբորեան բնորոշ է տարբեր տարիքային խմբերին[50], բայց սովորաբար սկսվում է սեռահասունացման շրջանում և իր պիկին է հասնում 40 տարեկանում[51]։ Ծանրության աստիճանը խորանում է կլիմայի չորությունից[50]։

Տես նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 1,7 1,8 Ijaz, N; Fitzgerald, D (2017 թ․ հունիսի 2). «Seborrhoeic dermatitis». British Journal of Hospital Medicine (London, England : 2005). 78 (6): C88–C91. doi:10.12968/hmed.2017.78.6.C88. PMID 28614013.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 «Seborrheic Dermatitis - Dermatologic Disorders». Merck Manuals Professional Edition. Վերցված է 2019 թ․ նոյեմբերի 22-ին.
  3. ↑ 3,00 3,01 3,02 3,03 3,04 3,05 3,06 3,07 3,08 3,09 Borda, LJ; Perper, M; Keri, JE (2019 թ․ մարտ). «Treatment of seborrheic dermatitis: a comprehensive review». The Journal of Dermatological Treatment. 30 (2): 158–169. doi:10.1080/09546634.2018.1473554. PMID 29737895.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 Naldi, L; Diphoorn, J (2015 թ․ մայիսի 27). «Seborrhoeic dermatitis of the scalp». BMJ Clinical Evidence. 2015. PMC 4445675. PMID 26016669.
  5. ↑ «Seborrheic dermatitis». American Academy of Dermatology. Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ հոկտեմբերի 21-ին. Վերցված է 2017 թ․ հոկտեմբերի 20-ին.
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 6,5 6,6 Okokon, EO; Verbeek, JH; Ruotsalainen, JH; Ojo, OA; Bakhoya, VN (2015 թ․ ապրիլի 28). «Topical antifungals for seborrhoeic dermatitis». The Cochrane Database of Systematic Reviews. 4 (5): CD008138. doi:10.1002/14651858.CD008138.pub3. PMC 4448221. PMID 25933684.
  7. ↑ Nobles, T; Krishnamurthy, K (2019 թ․ հունվար). «Cradle Cap». PMID 30285358. {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (օգնություն)
  8. ↑ «Dermatitis Seborrheic Treatment». Արխիվացված է օրիգինալից 2010 թ․ հունիսի 2-ին. Վերցված է 2010 թ․ հունիսի 11-ին.
  9. ↑ «Seborrheic Dermatitis». Արխիվացված օրիգինալից 2010 թ․ հունիսի 15-ին. Վերցված է 2010 թ․ հունիսի 11-ին.
  10. ↑ 10,0 10,1 «Dermatitis». Արխիվացված օրիգինալից 2011 թ․ սեպտեմբերի 25-ին. Վերցված է 2010 թ․ հունիսի 11-ին.
  11. ↑ «What is Seborrheic Dermatitis?». Արխիվացված օրիգինալից 2010 թ․ ապրիլի 20-ին. Վերցված է 2010 թ․ հունիսի 11-ին.
  12. ↑ «Symptoms». Արխիվացված օրիգինալից 2010 թ․ մայիսի 26-ին. Վերցված է 2010 թ․ հունիսի 11-ին.
  13. ↑ 13,0 13,1 13,2 Dessinioti, C; Katsambas, A (Jul–Aug 2013). «Seborrheic dermatitis: etiology, risk factors, and treatments: facts and controversies». Clinics in Dermatology. 31 (4): 343–51. doi:10.1016/j.clindermatol.2013.01.001. PMID 23806151.
  14. ↑ 14,0 14,1 14,2 14,3 14,4 Wikramanayake TC, Borda LJ, Miteva M, Paus R (2019 թ․ սեպտեմբեր). «Seborrheic dermatitis-Looking beyond Malassezia». Exp. Dermatol. 28 (9): 991–1001. doi:10.1111/exd.14006. PMID 31310695.
  15. ↑ Trivedi, M.K.; Shinkai, K.; Murase, J.E. (2017). «A Review of hormone-based therapies to treat adult acne vulgaris in women». International Journal of Women's Dermatology. 3 (1): 44–52. doi:10.1016/j.ijwd.2017.02.018. ISSN 2352-6475. PMC 5419026. PMID 28492054.
  16. ↑ Paradisi, Roberto; Fabbri, Raffaella; Porcu, Eleonora; Battaglia, Cesare; Seracchioli, Renato; Venturoli, Stefano (2010). «Retrospective, observational study on the effects and tolerability of flutamide in a large population of patients with acne and seborrhea over a 15-year period». Gynecological Endocrinology. 27 (10): 823–829. doi:10.3109/09513590.2010.526664. ISSN 0951-3590. PMID 21117864.
  17. ↑ Orfanos, C. E.; Frost, Ph. (1990). «Seborrhoeic Dermatitis, Scalp Psoriasis and Hair». Hair and Hair Diseases. էջեր 641–661. doi:10.1007/978-3-642-74612-3_25. ISBN 978-3-642-74614-7.
  18. ↑ Johnson, Betty Anne; Nunley, Julia R. (2000 թ․ մայիս). «Treatment of seborrheic dermatitis». American Family Physician. 61 (9): 2703–10, 2713–4. PMID 10821151. Արխիվացված օրիգինալից 2010 թ․ հուլիսի 6-ին.
  19. ↑ Janniger CK, Schwartz RA (1995 թ․ հուլիս). «Seborrheic dermatitis». American Family Physician. 52 (1): 149–55, 159–60. PMID 7604759.
  20. ↑ 20,0 20,1 Schwartz, Robert A.; Janusz, Christopher A.; Janniger, Camila K. (2006 թ․ հուլիս). «Seborrheic dermatitis: an overview». American Family Physician. 74 (1): 125–30. PMID 16848386. Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ հունվարի 26-ին. Վերցված է 2020 թ․ հունվարի 27-ին.
  21. ↑ MedlinePlus|MedlinePlus Encyclopedia Hypervitaminosis A
  22. ↑ Alamgir, A.N.M. (2018). Therapeutic Use of Medicinal Plants and their Extracts: Volume 2: Phytochemistry and Bioactive Compounds. Springer. էջ 435. ISBN 978-3319923871.
  23. ↑ «Seborrhoeic dermatitis and dandruff (seborrheic eczema). DermNet NZ». . DermNet NZ. 2012 թ․ մարտի 20. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ հունիսի 15-ին. Վերցված է 2012 թ․ հունիսի 10-ին.
  24. ↑ 24,0 24,1 Chowdhry, Sundeep (2017). «Topical Antifungals used for Treatment of Seborrheic Dermatitis». Journal of Bacteriology & Mycology: Open Access. 4 (1). doi:10.15406/jbmoa.2017.04.00076. ISSN 2469-2786.
  25. ↑ Kastarinen, Helena; Oksanen, Tuija; Okokon, Enembe O; Kiviniemi, Vesa V; Airola, Kristiina; Jyrkkä, Johanna; Oravilahti, Tuomas; Rannanheimo, Piia K; Verbeek, Jos H (2014 թ․ մայիսի 19). «Topical anti-inflammatory agents for seborrhoeic dermatitis of the face or scalp». Cochrane Database of Systematic Reviews (անգլերեն) (5): CD009446. doi:10.1002/14651858.CD009446.pub2. ISSN 1465-1858. PMC 6483543. PMID 24838779.
  26. ↑ 26,0 26,1 Gupta, AK; Richardson, M; Paquet, M (2014 թ․ հունվար). «Systematic review of oral treatments for seborrheic dermatitis». Journal of the European Academy of Dermatology and Venereology : JEADV. 28 (1): 16–26. doi:10.1111/jdv.12197. PMID 23802806.
  27. ↑ 27,0 27,1 27,2 27,3 Singh, Shankar; Gauthier, Sylvain; Labrie, Fernand (2000). «Androgen Receptor Antagonists (Antiandrogens) Structure-Activity Relationships». Current Medicinal Chemistry. 7 (2): 211–247. doi:10.2174/0929867003375371. ISSN 0929-8673. PMID 10637363.
  28. ↑ Zouboulis, Christos C.; Degitz, Klaus (2004). «Androgen action on human skin – from basic research to clinical significance». Experimental Dermatology. 13 (s4): 5–10. doi:10.1111/j.1600-0625.2004.00255.x. ISSN 0906-6705. PMID 15507105.
  29. ↑ De Groot LJ, Beck-Peccoz P, Chrousos G, Dungan K, Grossman A, Hershman JM, Koch C, McLachlan R, New M, Rebar R, Singer F, Vinik A, Weickert MO, Handelsman DJ (2000). «Androgen Physiology, Pharmacology and Abuse». PMID 25905231. {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (օգնություն)
  30. ↑ Kenneth L. Becker (2001). Principles and Practice of Endocrinology and Metabolism. Lippincott Williams & Wilkins. էջեր 1004–. ISBN 978-0-7817-1750-2. Արխիվացված օրիգինալից 2013 թ․ հունիսի 2-ին.
  31. ↑ G. Plewig; A.M. Kligman (2012 թ․ դեկտեմբերի 6). ACNE and ROSACEA. Springer Science & Business Media. էջեր 66, 685, 687. ISBN 978-3-642-59715-2. Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ մարտի 19-ին.
  32. ↑ NADIR R. FARID; Evanthia Diamanti-Kandarakis (2009 թ․ փետրվարի 27). Diagnosis and Management of Polycystic Ovary Syndrome. Springer Science & Business Media. էջեր 240–. ISBN 978-0-387-09718-3. Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ մարտի 19-ին.
  33. ↑ 33,0 33,1 Bentham Science Publishers (1999 թ․ սեպտեմբեր). Current Pharmaceutical Design. Bentham Science Publishers. էջեր 717–.
  34. ↑ Couzinet B, Thomas G, Thalabard JC, Brailly S, Schaison G (1989). «Effects of a pure antiandrogen on gonadotropin secretion in normal women and in polycystic ovarian disease». Fertil. Steril. 52 (1): 42–50. doi:10.1016/s0015-0282(16)60786-0. PMID 2744186.
  35. ↑ Namer M (1988). «Clinical applications of antiandrogens». J. Steroid Biochem. 31 (4B): 719–29. doi:10.1016/0022-4731(88)90023-4. PMID 2462132.
  36. ↑ 36,0 36,1 Mutschler; Hartmut Derendorf (1995). Drug Actions: Basic Principles and Theraputic Aspects. CRC Press. էջեր 304–. ISBN 978-0-8493-7774-7. Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ նոյեմբերի 5-ին.
  37. ↑ Joseph T. DiPiro; Robert L. Talbert; Gary C. Yee; Gary R. Matzke; Barbara G. Wells; L. Michael Posey (2008 թ․ հուլիսի 6). Pharmacotherapy: A Pathophysiologic Approach. McGraw Hill Professional. էջ 1598. ISBN 978-0-07-164325-2. Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ մարտի 19-ին.
  38. ↑ 38,0 38,1 A. Hughes; S. H. Hasan; G. W. Oertel; H. E. Voss; F. Bahner; F. Neumann; H. Steinbeck; K.-J. Gräf; J. Brotherton; H. J. Horn; R. K. Wagner (2013 թ․ նոյեմբերի 27). Androgens II and Antiandrogens / Androgene II und Antiandrogene. Springer Science & Business Media. էջեր 351, 516. ISBN 978-3-642-80859-3. Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ մարտի 19-ին.
  39. ↑ Larry E. Millikan (2016 թ․ ապրիլի 19). Drug Therapy in Dermatology. CRC Press. էջեր 295–. ISBN 978-0-203-90831-0. Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ հուլիսի 29-ին.
  40. ↑ Sara Brenner (2013 թ․ դեկտեմբերի 13). The Clinical Nanomedicine Handbook. CRC Press. էջեր 97–. ISBN 978-1-4398-3478-7. Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ նոյեմբերի 5-ին.
  41. ↑ Grob, JJ; Castelain, M.; Richard, MA; Bonniol, JP; Beraud, V.; Adhoute, H.; Guillou, N.; Bonerandi, JJ (1998). «Antiinflammatory properties of cetirizine in a human contact dermatitis model. Clinical evaluation of patch tests is not hampered by antihistamines». Acta Dermato-Venereologica. 78 (3): 194–7. doi:10.1080/000155598441512. PMID 9602225.
  42. ↑ Roelofzen JH, Aben KK, Oldenhof UT, և այլք: (2010 թ․ ապրիլ). «No increased risk of cancer after coal tar treatment in patients with psoriasis or eczema». J. Invest. Dermatol. 130 (4): 953–61. doi:10.1038/jid.2009.389. PMID 20016499.
  43. ↑ Piquero-Casals J, Hexsel D, Mir-Bonafé JF, Rozas-Muñoz E (2019 թ․ սեպտեմբեր). «Topical Non-Pharmacological Treatment for Facial Seborrheic Dermatitis». Dermatol Ther (Heidelb). 9 (3): 469–477. doi:10.1007/s13555-019-00319-0. PMC 6704200. PMID 31396944.
  44. ↑ Wikler, JR.; Janssen N.; Bruynzeel DP.; Nieboer C. (1990). «The effect of UV-light on pityrosporum yeasts: ultrastructural changes and inhibition of growth». Acta Dermato-venereologica. Stockholm. 70 (1): 69–71. PMID 1967880.
  45. ↑ Wikler JR, Janssen N, Bruynzeel DP, Nieboer C (1990). «The effect of UV-light on pityrosporum yeasts: ultrastructural changes and inhibition of growth». Acta Dermato-venereologica. 70 (1): 69–71. PMID 1967880.
  46. ↑ Calzavara-Pinton PG, Venturini M, Sala R (2005). «A comprehensive overview of photodynamic therapy in the treatment of superficial fungal infections of the skin». Photochem Photobiol. 78 (1): 1–6. doi:10.1016/j.jphotobiol.2004.06.006. PMID 15629243.
  47. ↑ Abels, Christoph; Jori, Giulio; Szeimies, Rolf-Markus; Maisch, Tim (2004 թ․ հոկտեմբերի 11). «Antibacterial photodynamic therapy in dermatology – Photochemical & Photobiological Sciences (RSC Publishing)». Photochemical & Photobiological Sciences. rsc.org. 3 (10): 907–917. doi:10.1039/B407622B. PMID 15480480.
  48. ↑ Mark A. Goldstein; Myrna Chandler Goldstein; Larry P. Credit (2009 թ․ մարտի 17). Your Best Medicine: From Conventional and Complementary Medicine--Expert-Endorsed Therapeutic Solutions to Relieve Symptoms and Speed Healing. Rodale. էջեր 462–. ISBN 978-1-60529-656-2. Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ նոյեմբերի 5-ին.
  49. ↑ 49,0 49,1 Miranda A. Farage; Kenneth W. Miller; Howard I. Maibach (2009 թ․ դեկտեմբերի 2). Textbook of Aging Skin. Springer Science & Business Media. էջեր 534–. ISBN 978-3-540-89655-5. Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ նոյեմբերի 5-ին.
  50. ↑ 50,0 50,1 50,2 Jeanette Jacknin (2001). Smart Medicine for Your Skin: A Comprehensive Guide to Understanding Conventional and Alternative Therapies to Heal Common Skin Problems. Penguin. էջեր 271–. ISBN 978-1-58333-098-2. Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ նոյեմբերի 5-ին.
  51. ↑ Ooi ET, Tidman MJ (2014). «Improving the management of seborrhoeic dermatitis». Practitioner. 258 (1768): 23–6, 3. PMID 24689165.

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]


Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Սեբորեային_մաշկաբորբ&oldid=9807517» էջից