Սանկտ Պետերբուրգի դրամահատարան

Սանկտ Պետերբուրգի դրամահատարան ռուս.՝ Санкт-Петербургский монетный двор
Տեսակ	դրամահատարան և կազմակերպություն
Երկիր	Ռուսաստան
Տեղագրություն	Սանկտ Պետերբուրգ
Վայր	Սանկտ Պետերբուրգ
Սեփականատեր	Գոզնակ
Ղեկավար կազմակերպություն	Գոզնակ
Սպասարկող	Գոզնակ
Հիմնադրված է	1724
Հիմնադիր	Պետրոս I
Պաշտոնական կայք

Սանկտ Պետերբուրգի Գոզնակի դրամահատարան (1914-1924 թվականներին՝ Պետրոգրադի դրամահատարան, 1924-1996 թվականներին՝ Սանկտ Պետերբուրգի դրամահատարան), դրամի հատման, այդ թվում՝ թանկարժեք մետաղներից հիշատակի և հոբելյանական դրամների, ինչպես նաև գունավոր մետաղներից և դրանց համաձուլվածքներից շքանշանների, մեդալների, գերազանցության նշանների և այլ արտադրանքի պատրաստման աշխարհի խոշորագույն դրամահատարաններից մեկն է։ Հիմնադրվել է Սանկտ Պետերբուրգում Պետրոս I-ի կողմից 1724 թվականին Պետրոպավլովյան ամրոցի տարածքում։ Հանդիսանում է Սանկտ Պետերբուրգի հնագույն արդյունաբերական ձեռնարկություններից մեկը։

Պատմությունը

Սանկտ Պետերբուրգի դրամահատարանի հիմնադրման ամսաթիվը համարվում է 1724 թվականի դեկտեմբերի 12-ը։ 1899 թվականին, գործարանի 175-ամյակի առթիվ, հուշամեդալ է թողարկվել կարճ մակագրությամբ. «Հիմնադրվել է 1724 թվականին կայսր Պետրոս I-ի կարգադրությամբ»։ Այնուհետև, իր անձնական հրամանով, Պետրոս Մեծը կարգադրեց «ոսկե մետաղադրամը Սանկտ Պետերբուրգում հատել ամրոցում»։ Այս տարի «с.п.б.» հապավումն առաջին անգամ հայտնվեց ռուբլու վրա, որը մինչև 1914 թվականը դարձավ Սանկտ Պետերբուրգի դրոշմի տարբերանշանը։

Հատվում էին բոլոր արժեքների համապետական ոսկյա, պլատինե, արծաթյա և պղնձյա դրամներ, 1833-1841 թվականների դրամների մի մասը՝ անվանական արժեքի կրկնակի (ռուսական և լեհական) նշումով, ինչպես նաև օտարերկրյա մետաղադրամներ՝ նիդեռլանդական դուկատներ (1768-1869 թթ) և թուրքական պիաստրներ (1808-1809 թթ.): Հատվում էին մի շարք փորձնական դրամային սերիաներ ծայրամասային (Տավրիկի, Սուզունի, Թիֆլիսի) դրամահատարանների համար, ինչպես նաև 1911 թվականի նիկելային դրամներ։

Մասնակցել է 1762 և 1796 թվականների պղնձե դրամների զանգվածային վերահատմանը, նրանց դրամային արժեքի կրկնակի աճով, ինչպես նաև մասնակցել է այդ դրամների հակառակ վերադրոշմմանը, դրանք բերելով նախկին դրամական արժեքին։ 1796 թվականի հակադարձ վերադրոշմումը կատարել են հատուկ դրոշմակնիքներով՝ Եկատերինբուրգի դրամահատարանի նշումով։ Պատրաստել է կաղապարներ որոշ հայրենական դրամահատարանների (Տավրիկյան, Գելսինգֆորսյան և այլն), ինչպես նաև հայրենական և օտարերկրյա ձեռնարկությունների համար, որոնք իրականացրել են դրամներ հատելու ռուսական կառավարության պատվերները։

Մետաղադրամներ հատելուց բացի, Սանկտ Պետերբուրգի դրամահատարանում կատարվել են նաև մեդալների դրոշմման աշխատանքներ։ Այստեղ աշխատել են հանրահայտ մեդալագործներ. 18-րդ դարում Ս. Յուդինը, Տ. Իվանովը, Վ. Կրայուխինը, 19-րդ դարում Ա. Ա. Կլեպիկովը, Ա.Պ. Լյալինը և ուրիշներ։ Դրամահատարանը մեծ ազդեցություն ունեցավ ռուսական տեխնիկայի զարգացման վրա։ Նրա հետ է կապված է գիտնականների և գյուտարարների գործունեությունը. Ա.Կ. Նարտով, Ի.Ա. Շլատտեր, Ի.Ա. Նևեդոմսկի, Պ.Գ. Սոբոլևսկի, Բ.Ս.Յակոբի և այլն։ 18-րդ դարի կեսերին այստեղ հիմնվեց ազնիվ մետաղների անջատման լաբորատորիա, որը կարևոր դերակատարություն է ունեցել հայրենական քիմիայի և թանկարժեք մետաղների (ոսկի, արծաթ, պլատին, պալադիում) մետալուրգիայի զարգացման մեջ։

Սանկտ Պետերբուրգի դրամահատարանին է պատկանում կենտրոնական տեղը Ռուսաստանի դրամական գործի զարգացման գործում։ 1811-1918 թվականներին աշխարհի այս խոշորագույն ձեռնարկությունը ղեկավարել են լեռնային ինժեներները, հիմնականում Լեռնային կադետական կորպուսի (Լեռնային ինստիտուտի) շրջանավարտները. Գ.Ի.Էլլերս (1811-1843), Ռ.Ա.Արմստրոնգ (1843-1858, ավարտել է Էդինբուրգի համալսարանը), Կ.Ֆ.Բուտենև (1858-1863), Ն.Ի. Օլխովսկի (1863-1867), Պ.Ա.Օլիշև (1868-1872), Ն.Ա.Իվանով (1872-1873), Վ.Ի.Ռոժկով (1873-1882), Ն.Փ.Ֆոլլենդորֆ (1882-1905), Ա.Գ.Ռեդկո (1905-1912), Պ.Վ. Կլեբեկ (1912-1916), Է.Ի.Բաբայանց (1916-1918)։

1876-ից մինչև 1942 թվականները այստեղ էր կենտրոնացվել պետական մետաղական նշանների բոլոր տեսակների արտադրությունը, ներդրվեցին շքանշանների զանգվածային արտադրության, գունավոր օրգանիկ էմալների և այլ տեխնոլոգիաներ։

1921 թվականին Սանկտ Պետերբուրգի դրամահատարանում սկսվեց խորհրդային մետաղադրամի հատումը։

1941 թվականի օգոստոսին, Հայրենական Մեծ պատերազմի սկսման հետ կապված, Սանկտ Պետերբուրգի դրամահատարանի սարքավորումների հիմնական մասը տարհանվել է Կրասնոկամսկ և տեղակայվել է Գոզնակի թղթի գործարանի շինություններում։ Լենինգրադի շրջափակման և Սանկտ Պետերբուրգի դրամահատարանի բազմաթիվ աշխատողների՝ կամավորական ազգային ջոկատներ մտնելու հետ կապված, Կրասնոկամսկի նոր ստեղծվող դրամահատարան են գործուղվել ընդամենը մոտ քառասուն հմուտ աշխատողներ, որոնք այն շահագործման հանձնեցին հոկտեմբերին։ Իր արտադրական հզորությամբ Կրասնոկամսկի դրամահատարանը չէր բավարարում շքանշանների և մեդալների աճող պահանջարկը, իսկ այն ընդլայնելու հնարավորություններ չկային։ Այդ պատճառով ԽՍՀՄ Ժողովրդական կոմիսարների խորհուրդը հանձնարարեց ԽՍՀՄ ֆինանսների Ժողկոմին ստեղծել դրամահատարան Մոսկվայում, որի համար հատկացվել էին արտադրական շինություններ Մոսկվայի տպագրական ֆաբրիկայում։

Ներկայումս Սանկտ Պետերբուրգի դրամահատարանը, հայտնի ռուսական «Գոզնակ» միավորման ամենահին ձեռնարկությունը, համարվում է թանկարժեք մետաղներից պատրաստված պարգևների, շքանշանների և մեդալների, հուշադրամների (մինչև 2013 թվականը՝ նաև մետաղադրամների), նշանների, հիշատակի նշանների առաջատար արտադրողը։ Պետական պատվերների հետ մեկտեղ ընկերությունը կատարում է նաև աշխատանքներ մասնավոր անձանց և ընկերությունների պատվերներով։ Նրա արտադրանքը առանձնանում է գեղարվեստական ձևավորման բարձր մակարդակով, դրոշմման անթերի որակով և այդ արտադրանքը մշտապես ունի համընդհանուր ճանաչում և կայուն պահանջարկ ինչպես Ռուսաստանում, այնպես էլ արտասահմանում։

Տառային դրամական նշան — СПБ, СПМ, СПМД, СП, СМ, Л, ЛМД.

Ճարտարապետություն

Սկզբում «դրամային գործի ծավալման զորանոցները» գտնվում էին Եկատերինյան (Նարիշկինի) և Տրուբեցկոյ բաստիոնների միջև գտնվող միջնապատնեշում։ 1798-1806 թվականներին Սանկտ Պետերբուրգի դրամահատարանի համար կառուցվել է հատուկ շենք, որի շինարարության ընթացքում արտադրությունը տեղակայված էր Բանկային դրամահատարանում։ Պահպանվել է ճարտարապետ Անտոնիո Պորտոյի գծագիրը, որը թույլ է տալիս նրան համարել նախագծի հեղինակը։

Կենտրոնական երկհարկանի շենքի ծավալը բարձրացվել է կողային հատվածների համեմատ և ավարտվում է ցածր եռանկյուն ֆրոնտոնով։ Կողային թևերը ավարտվում են գմբեթներով ծածկված կլոր աշտարակներով։ Ճակատային մասի կառուցվածքի ինքնատիպությունն ու արտահայտչականությունը, պլանի հմուտ լուծումը հնարավորություն են տալիս դրամահատարանի շենքը դասել ուշ դասականության ժամանակաշրջանի (18-րդ դարի վերջ) Ռուսաստանի ռուսական արդյունաբերական ճարտարապետության լավագույն շենքերի թվին։

Պատկերասրահ

• 
  Գյուղատնտեսության Մոսկվայի միության մեդալ
  1825թ. հետո: Դրամի երես: Բրոնզ, 49 մմ, քաշ >52,6 գ.
• 
  Գյուղատնտեսության Մոսկվայի միության մեդալ
  1825թ. հետո: Դրամի հակառակ կողմ: Բրոնզ, 49 մմ, քաշ >52,6 գ.
• 
  ՍՍՀՄ փոստային նամականիշ 1974

Գրականություն

• Данилов, В. Описание Санкт-Петербургского монетного двора // Горный журнал. — СПб., 1825. — Кн. I. — С. 85—105.
• Смирнов М. И. Со знаком «С.П.Б.» ... Очерки истории Санкт-Петербургского Монетного двора. 1724—1994. — Тольятти: АвтоВАЗбанк, Современник, 1994. — ISBN 5-85234-024-3
• Спасский И. Г. Петербургский монетный двор от возникновения до начала XIX в. К двухсотдвадцатипятилетию Монетного Двора. — Л.: Издательство Государственного Эрмитажа, 1949. — С. 72.
• Шишанов В. А. Операция преобразования государственных ассигнаций в монету // Нумизматический альманах (Москва). — 1999. — № 1. — С. 2—11.
• Шишанов В. А. К истории создания Банковского монетного двора // Хранитель Эрмитажа: Сборник воспоминаний и научных статей к 100-летию со дня рождения И. Г. Спасского. СПб.: Изд-во Гос. Эрмитажа, 2004. С. 221—228
• Шишанов, В. А. К истории чеканки «банковой монеты» 1796 года и ефимка 1798 года / В. А. Шишанов // Труды Государственного Эрмитажа : Т.61: Материалы и исследования Отдела нумизматики / Государственный Эрмитаж.- Санкт-Петербург: Изд-во Гос. эрмитажа, 2012. — С. 191—196.

Արտաքին հղումներ

• Санкт-Петербургский Монетный двор (официальный сайт) Արխիվացված 2021-02-07 Wayback Machine
• В. В. Бартошевич. О судьбе монетных штемпелей С.-Петербургского монетного двора
• Монетные дворы Санкт-Петербурга и окрестностей

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Սանկտ Պետերբուրգի դրամահատարան» հոդվածին։