Սանդոմեժ

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Բնակավայր
լեհ.՝ Sandomierz
Դրոշ Զինանշան
POL Sandomierz flag.svg POL Sandomierz COA.svg

20180816 Ratusz w Sandomierzu 1652 8985 DxO.jpg
ԵրկիրԼեհաստան Լեհաստան
Մակերես28,8 կմ²
ԲԾՄ200±1 մետր
Բնակչություն22 189 մարդ (մարտի 31, 2021)[1]
Ժամային գոտիUTC+1 և UTC+2
Փոստային դասիչ27-600
Ավտոմոբիլային կոդTSA
Պաշտոնական կայքe-sandomierz.pl և sandomierz.pl
##Սանդոմեժ (Լեհաստան)
Red pog.png

Սանդոմեժ (լեհ.՝ Sandomierz. pronounced: sanˈdɔmʲɛʂ, լատ.՝ Sandomiria, ռուսական գիտական և գեղարվեստական գրականության մեջ գործածվում է Սանդոմիր անվանաձևը), հինավուրց քաղաք Լեհաստանի հարավարևելյան մասում՝ Սվետնոկժիսկե վոևոդությունում, որի պովյատներից (շրջաններից) մեկի վարչական կենտրոնն է։ Ունի քաղաքային գմինայի կարգավիճակ։ Ընկած է Վիսլա գետի ափերին, երկրի մայրաքաղաք Վարշավայից մոտավորապես 180 կիլոմետր դեպի հարավ-արևելք։ Հռչակվել է իր լավ պահպանված պատմական կենտրոնով, որը մշակութային ու զբոսաշրջային կարևորագույն տեսարժանություն է համարվում և 2017 թվականին ներառվել է Լեհաստանի պատմական հուշարձանների ցանկում։

Սանդոմեժը հռոմեա-կաթոլիկական թեմի կենտրոն է։ Անցյալում եղել է ոչ միայն Ստորին Լեհաստանի, այլև ողջ երկրի առավել կարևոր քաղաքային բնակավայրերից մեկը, ունեցել է թագավորական քաղաքի կարգավիճակ, ուշ միջնադարից մինչև 19-րդ դարը կատարել տարածաշրջանային կենտրոնի դեր։ Զբաղեցնում է 28,69 քառակուսի կիլոմետր տարածք[2]։ Բնակչության թվաքանակը 2017 թվականի տվյալներով եղել է 23.863[3], 2018 թվականի տվյալներով ՝ 23.780:

Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հնագիտական պեղումների արդյունքները վկայում են, որ ներկայիս Սանդոմեժի տարածքում մարդիկ բնակություն են հաստատել քարեդարյան ժամանակներից։ Վաղ միջնադարից սկսած՝ բնակավայրը բուռն թափով աճել ու զարգացել է՝ գտնվելով առևտրային կարևոր ճանապարհների խաչմերուկում։ Պատմական փաստաթղթերում առաջին անգամ հիշատակվել է XII դարի սկզբում, Անանուն Գալլի տարեգրությունում, որտեղ Կրակովի ու Վրոցլավի հետ միասին ներկայացվել է որպես Լեհաստանի առավել կարևոր քաղաքներից մեկը։

XIII դարում թաթարական արշավանքների (1241, 1259 и 1287 թթ.) հետևանքով քաղաքը մեծապես վնասվել է, փայտե կառույցներն ամբողջությամբ ոչնչացվել են։ 1260 թվականին թաթարներն այստեղ տանջամահ են արել Սադոկ Երանելուն ու նրա 48 ընկերներին[4]։ 1286 թվականին Սանդոմեժը իշխան Լեշեկ Չյոռնու ջանքերով Մագդեբուրգյան իրավունք է ստացել։

Կլիմա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Սանդոմեժին բնորոշ է մայրցամաքային խոնավ կլիման (Köppen climate classification-ի դասակարգմամբ՝ Dfb): Տեղումները հիմնականում անձրևի տեսքով են, առավել հաճախ լինում են ամռանը և մինչև ձմեռ աստիճանաբար նվազում են։ Սանդոմեժին հատուկ է տարվա չորս, հստակ տարբերակված եղանակների բնականոն հերթագայումը. շեղումներ եթե լինում են, ունենում են մեղմ դրսևորումներ[5]։

Սանդոմեժ (Chwałki), elevation: 217 m, 1991-2020 normals, extremes 1951–presentի կլիմայական տվյալները
Ամիս հունվ փետ մարտ ապր մայ հուն հուլ օգոս սեպ հոկ նոյ դեկ Տարի
Ռեկորդային բարձր °C (°F) 12.4
(54.3)
18.7
(65.7)
23.6
(74.5)
29.7
(85.5)
31.9
(89.4)
34.2
(93.6)
35.9
(96.6)
37.1
(98.8)
33.9
(93)
25.4
(77.7)
20.0
(68)
16.0
(60.8)
37.1
(98.8)
Միջին բարձր °C (°F) 0.6
(33.1)
2.6
(36.7)
7.5
(45.5)
14.6
(58.3)
19.7
(67.5)
23.0
(73.4)
25.0
(77)
24.7
(76.5)
19.1
(66.4)
13.0
(55.4)
6.8
(44.2)
1.7
(35.1)
13.2
(55.8)
Միջին օրական °C (°F) −2.1
(28.2)
−0.7
(30.7)
3.2
(37.8)
9.3
(48.7)
14.2
(57.6)
17.6
(63.7)
19.5
(67.1)
19.0
(66.2)
14.0
(57.2)
8.6
(47.5)
3.6
(38.5)
−0.7
(30.7)
8.8
(47.8)
Միջին ցածր °C (°F) −4.5
(23.9)
−3.6
(25.5)
−0.4
(31.3)
4.5
(40.1)
9.2
(48.6)
12.6
(54.7)
14.4
(57.9)
13.9
(57)
9.6
(49.3)
5.0
(41)
1.1
(34)
−3.0
(26.6)
4.9
(40.8)
Ռեկորդային ցածր °C (°F) −27.3
(−17.1)
−28.6
(−19.5)
−22.1
(−7.8)
−7.0
(19.4)
−1.9
(28.6)
0.2
(32.4)
5.4
(41.7)
3.8
(38.8)
−2.3
(27.9)
−7.4
(18.7)
−18.0
(−0.4)
−26.4
(−15.5)
−28.6
(−19.5)
Տեղումներ մմ (դյույմ) 24.3
(0.957)
20.9
(0.823)
30.8
(1.213)
40.5
(1.594)
67.3
(2.65)
63.0
(2.48)
90.3
(3.555)
55.7
(2.193)
58.4
(2.299)
46.2
(1.819)
29.4
(1.157)
24.4
(0.961)
551.3
(21.705)
Միջ. տեղումների օրեր (≥ 0.1 mm) 15.50 13.44 13.97 12.33 13.73 13.23 14.00 11.03 11.57 13.48 13.97 15.13 161.39
Միջ. ձնառատ օրեր (≥ 0 cm) 17.5 16.9 7.6 1.4 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.7 4.9 14.3 63.3
% խոնավություն 87.2 83.9 76.3 68.6 71.0 72.7 73.0 73.1 79.6 84.3 88.5 89.1 79.0
Միջին ամսական արևային ժամ 55.7 70.9 130.6 184.4 243.4 255.3 255.6 248.4 168.1 117.1 55.9 42.0 1827,2
Աղբյուր #1: Institute of Meteorology and Water Management[6][7][8][9][10][11][12][13]
Աղբյուր #2: Meteomodel.pl (records, relative humidity 1991–2020)[14][15][16]

Քույր քաղաքներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Պատկերասրահ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. https://bdl.stat.gov.pl/api/v1/data/localities/by-unit/052615309011-0980926?var-id=1639616&format=jsonapi
  2. «Ludność. Stan i struktura oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym w 2018 r. Stan w dniu 30 VI» (լեհերեն)։ Główny Urząd Statystyczny։ 2018-10-12։ Վերցված է 2018-10-20  (չաշխատող հղում)
  3. «Sandomierz (świętokrzyskie)»։ Polska w liczbach (լեհերեն)։ Վերցված է 3 November 2019 
  4. «Featured Dominican Saints»։ // sistersofmary.org։ Արխիվացված է օրիգինալից 2012-06-04-ին։ Վերցված է 2012-03-30 
  5. «Sandomierz climate: Average Temperature, weather by month, Sandomierz weather averages - Climate-Data.org»։ en.climate-data.org։ Վերցված է 2019-01-13 
  6. «Średnia dobowa temperatura powietrza»։ Normy klimatyczne 1991-2020 (լեհերեն)։ Institute of Meteorology and Water Management։ Արխիվացված է օրիգինալից 3 December 2021-ին։ Վերցված է 28 February 2022 
  7. «Średnia minimalna temperatura powietrza»։ Normy klimatyczne 1991-2020 (լեհերեն)։ Institute of Meteorology and Water Management։ Արխիվացված է օրիգինալից 15 January 2022-ին։ Վերցված է 28 February 2022 
  8. «Średnia maksymalna temperatura powietrza»։ Normy klimatyczne 1991-2020 (լեհերեն)։ Institute of Meteorology and Water Management։ Արխիվացված է օրիգինալից 15 January 2022-ին։ Վերցված է 28 February 2022 
  9. «Miesięczna suma opadu»։ Normy klimatyczne 1991-2020 (լեհերեն)։ Institute of Meteorology and Water Management։ Արխիվացված է օրիգինալից 9 January 2022-ին։ Վերցված է 28 February 2022 
  10. «Liczba dni z opadem >= 0,1 mm»։ Normy klimatyczne 1991-2020 (լեհերեն)։ Institute of Meteorology and Water Management։ Արխիվացված է օրիգինալից 15 January 2022-ին։ Վերցված է 28 February 2022 
  11. «Średnia grubość pokrywy śnieżnej»։ Normy klimatyczne 1991-2020 (լեհերեն)։ Institute of Meteorology and Water Management։ Արխիվացված է օրիգինալից 15 January 2022-ին։ Վերցված է 28 February 2022 
  12. «Liczba dni z pokrywą śnieżna > 0 cm»։ Normy klimatyczne 1991-2020 (լեհերեն)։ Institute of Meteorology and Water Management։ Արխիվացված է օրիգինալից 15 January 2022-ին։ Վերցված է 28 February 2022 
  13. «Średnia suma usłonecznienia (h)»։ Normy klimatyczne 1991-2020 (լեհերեն)։ Institute of Meteorology and Water Management։ Արխիվացված է օրիգինալից 15 January 2022-ին։ Վերցված է 28 February 2022 
  14. «Sandomierz Absolutna temperatura maksymalna» (լեհերեն)։ Meteomodel.pl։ Վերցված է 28 February 2022 
  15. «Sandomierz Absolutna temperatura minimalna» (լեհերեն)։ Meteomodel.pl։ Վերցված է 28 February 2022 
  16. «Sandomierz Średnia wilgotność» (լեհերեն)։ Meteomodel.pl։ Վերցված է 28 February 2022 
  17. 17,0 17,1 «Home»։ newarktwinning.co.uk։ 2009։ Վերցված է 29 August 2011 

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]