Սալոնիկի ռազմաճակատ

Սալոնիկի ռազմաճակատ
Առաջին համաշխարհային պատերազմ
Անտանտի ուժերը՝ աջից ձախ. զինվորներ Հնդկաչինից, Ֆրանսիայից, Սենեգալից, Մեծ Բրիտանիայից, Ռուսական կայսրությունից, Իտալիայից, Սերբիայից, Հունաստանից և Հնդկաստանից
Թվական հոկտեմբերի 27, 1915 — նոյեմբեր, 1918 Վայր Բալկանյան թերակղզի` Սերբիա, Չեռնոգորիա, Հունաստան և Ալբանիա Արդյունք Անտանտի հաղթանակ
Հակառակորդներ
Ավստրո-Հունգարիա Բուլղարիա Գերմանական կայսրություն	Հունաստանի թագավորություն Սերբիա Ֆրանսիա Մեծ Բրիտանիա Ռուսական կայսրություն Իտալիա
Հրամանատարներ
Կողմերի ուժեր
619 000 զինվոր 2 682 գնդացիր 200 ինքնաթիռ (1918 թվականի սկզբին)	600 000 զինվոր 2 539 գնդացիր 80 ինքնաթիռ (1918 թվականի սկզբին)
Կորուստներ
անհայտ	անհայտ

Սալոնիկի ռազմական ճակատ (հունարեն՝ Μέτωπο της Θεσσαλονίκης), մարտական գործողությունների ճակատ Առաջին համաշխարհային պատերազմի տարիներին:

Ռազմական գործողությունները Սալոնիկի ճակատում շարունակվել են 1915 թվականի հոկտեմբերից նոյեմբեր ամիսներին: Այս ճակատը բացվել է այն բանից հետո, երբ անգլո-ֆրանսիական էքսպեդիցիոն ուժերը ժամանեցին Սալոնիկ՝ Հունաստան ներթափանցած հակառակորդ ուժերի առաջխաղացումը կասեցնելու նպատակով:

Սալոնիկում ռազմաճակատում մղվող մարտերում առաջին անգամ իրար դեմ ելան ռուսական և բուլղարական բանակները:

Պատմություն

Անգլո-ֆրանսիական էքսպեդիցիոն ուժերի ժամանում

Հունական զորքերի հրամանատար գեներալ Պանայոտիս Դանգլիսը

1915 թվականի հոկտեմբերի 27-ի վաղ առավոտյան ֆրանսիական էշելոնները ժամանեցին Սալոնիկի նավահանգստում, ուր և նախորդ գիշերվանից ամբոխ էր հավաքվել: Այդ ժամանակ քաղաքի նավահանգստում կայանված են եղել բրիտանական և ֆրանսիական վերահսկողության տակ գտնվող մի քանի ականակիր ռազմանավեր, որոնք նախատեսված էին հակառակորդի նավերին տորպեդային հարված հասցնելու համար:

Կային նաև Հածանավեր և զրահակիրներ՝ խոշոր տրամաչափի աշտարակային հրետանիով զինված և ուժեղ զրահապատված մարտանավեր: Ֆրանսիական ուժերի վայրէջքը նավահանգստային քաղաքում եղել է բավականին հաջող:

Հունական ժանդարմերիայի ուժերը ողջ ժամանակ փորձում էին ցրել հավաքվածների ամբոխը: Քաղաքում էին հաստատվել նաև Սալոնիկի ամրոցի գնդապետ Մեսալասն ու հրամանատարներ Բուսկեն և Բարտեն՝ ֆրանսիական ռազմական կորպուսի ուղեկցությամբ: Նրանց կողքին էին սերբ մի շարք բարձրաստիճան սպաներ և անգլո-ֆրանսիական աստիճանավորներ: Բացի քաղաքում կարգ ու կանոն հաստատելուց ֆրանսիական բանակին հրամայված էր նաև  վերահսկել Սերբիայի սահմանին տանող երկաթուղային գիծը:

Ռազմաճակատի բացումը

Սկզբնական շրջանում անտանտյան ուժերի էքսպեդիցիոն կորպուսը բաղկացած էր հինգ բրիտանական և երեք ֆրանսիական դիվիզիաներից՝ ներառելով ընդհանուր առմամբ 150 հազար հետևակային զինվոր՝ գեներալ Մորիս Սարայի գլխավորությամբ:

Ավելի ուշ ռազմական այս կորպուսը ընդարձակվեց մինչև արևելյան բանակ: 1916 թվականին բանակն ընդգրկում էր 2-րդ և 4-րդ հատուկ ռուսաստանյան հետևակային բրիգադները՝ գեներալ-մայոր Միխայիլ Դիդերիխսի գլխավորությամբ (վերջինիս գլխավորության տակ կար 18 հազար զինվոր): Պատերազմական գործողությունները Սալոնիկի ռազմաճակատում սկսվեցին այն բանից հետո, երբ Եռյակ դաշինքի համատեղ ավստրո-գերմանա-բուլղարական բանակը նախահարձակ եղավ Սերբիայի վրա: Սերբիան պատերազմական գործողություններ սկսեց Ավստրո-Հունգարիայի, Գերմանական կայսրության և ապա նաև Բուլղարիայի դեմ: Եռյակ դաշինքի զորքերը մի քանի անգամ գերազանցում էին սերբական հետևակային ուժերին:

Անտանտյան ուժերը հակամարտությանը միջամտեցին շատ ավելի ուշ: Սակայն բրիտանական և ֆրանսիական ուշացած հետևակները Սերբիա հասան այն ժամանակ, երբ այն գրեթե ամբողջովին բռնազավթվել էր Գերմանիայի կողմից: Դաշնակիցները նահանջեցին՝ ամրանալով Սալոնիկում:

Պատերազմական գործողությունները 1916 թվականին

Սալոնիկի ճակատի ռուսական ուժեր

Առաջին համաշխարհային պատերազմի նախօրեին Ռումինիան պայմանագիր էր կնքել Անտանտի ռազմաքաղաքական դաշինիքի անդամ երկրների հետ՝ դրանով իսկ ինքնստինքյան հայտնվելով հակագերմանական ռազմական ճամբարում: 1916 թվականին ռուս-ռումինական միացյալ բանակը գրոհեց հարավդանուբյան տարածաշրջանը: Սալոնիկում հաստատված դաշնակցային բանակը (5 բրիտանական, 4 ֆրանսիական, 6 սերբական, 1 իտալական հետևակային դիվիզիա) ուղղություն բռնեց դեպի Վարդար և Ստրումա գետերի շրջակայքը:

Բուլղարական զինվորների կանխիչ հարձակումը լրջորեն վնասեց Սալոնիկի բանակին: Բուլղարիայի առաջխաղացումը սկսվեց 1916 թվականի սեպտեմբերի 1-ին և ավարտվեց նոյեմբերին: Դաշնակիցների ուժերը լքեցին Գևգելիան, Կորչան և Մոնաստիրը ևս բռնազավթվեցին՝ հայտարարվելով օկուպացված գոտի:

Օգոստոսի 17-ին լրացավ անտանտա-ռումինական համաձայնության պայմանագրի ժամկետը: Ռումինիան կարող էր լքել հակագերմանական ճամբարը, սակայն Բուլղարիան նախահարձակ եղավ և գրավեց Արևմտյան Մակեդոնիան: Չնայած այս հանգամանքի՝ Հունաստանը շարունակում էր պահել իր չեզոքությունը: Շուտով հերթական առճակատումը բռնկվեց Հունաստանում՝ Կոնստանտինոս I-ի կողմնակիցների՝ լիբերալների և Էլեֆթերիոս Վենիզելոսի դաշնակիցների միջև: Էլեֆթերիոսի կողմնակիցները պնդում էին, որ Հունաստանը պետք է ներքաշվի պատերազմական գործողությունների մեջ, իսկ Կոնստանտինոսի կողմնակից ռոյալիստները չեզոքության կողմնակիցն էին: Փոքր առճակատումները վերաճեցին Հունաստանում քաղաքացիական պայքարի բռնկմամբ:

Միևնույն ժամանակ ռումինական հեծելազորը շարունակեց մարտերի ծավալումն Անտանտի կողմում, սակայն Ռումինիայի մղած ռազմական գործողությունները պսակվում էին անհաջողությամբ: Սալոնիկի բանակը շտապեց օգնության հաստալ իր «նոր դաշնակցին»: Թրակիայի ափամերձ հատվածներում հաստատված բուլղարներն ամրացել էին Ստրումա գետի արևելյան ափին: Օգոստոսի 24-ին բուլղարները զբաղեցրեցին հունական Կավալա նավահանգստային քաղաքը: Նույն շրջանում հունական բանակը գերմանացիներից խլեց Սիլեզիան: Կավալայի հանձնումը բուլղարացիներին Ֆրանսիայի կողմից դիտարկվեց, որպես դավաճանական քայլ Հունաստանի կառավարության կողմից: Ֆրանսիական բանակը հրետանու կիրառմամբ ռազմակալեց Կավալան և ջախջախեց տեղի բուլղարական բանակին:

Տես նաև

• Հունաստանն Առաջին համաշխարհային պատերազմում

Գրականություն

• Դանիլով Յ. Ն. Ռուսական ուժերը ֆրանսիական և մակեդոնական ռազմաճակատներում, 1916—1918 թթ. — Փարիզ, Ֆրանսիա, 1933.
• Կորսուն Ն. Գ. Առաջին համաշխարհային պատերազմի բալկանյան ռազմաճակատ 1914–1918 թթ. — Մ.: ԽՍՀՄ խմբագրություն, 1939. — 124 էջ
• Ցվետկով Վ. Ժ. Գեներալ Դիտերիխս

Մեդիա ֆայլեր

Վիքիպահեստ նախագծում կարող եք այս նյութի վերաբերյալ հավելյալ պատկերազարդում գտնել Սալոնիկի ռազմաճակատ կատեգորիայում։