Jump to content

Սալահ Ջադիդ

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Սալահ Ջադիդ
 
Կուսակցություն՝ Բաաս կուսակցություն (Սիրիա)
Կրթություն՝ Հոմսի ռազմական ակադեմիա
Մասնագիտություն՝ քաղաքական գործիչ և ռազմական գործիչ
Ծննդյան օր 1926
Ծննդավայր Dweir Baabda, Ալ-Կուտեյլիբիայի շրջան, Ջաբլեի գավառ, Լաթակիայի մարզ, Սիրիա
Վախճանի օր օգոստոսի 19, 1993(1993-08-19)[1]
Վախճանի վայր Մեզզեի բանտ, Դամասկոս, Սիրիա
Քաղաքացիություն  Սիրիա

Սալահ Ջադիդ (արաբ․՝ صلاح جديد‎‎, 1926, Dweir Baabda, Ալ-Կուտեյլիբիայի շրջան, Ջաբլեի գավառ, Լաթակիայի մարզ, Սիրիա - օգոստոսի 19, 1993(1993-08-19)[1], Մեզզեի բանտ, Դամասկոս, Սիրիա), սիրիացի զինվորական և քաղաքական գործիչ, Սիրիայի տարածաշրջանային արաբական սոցիալիստական ​​Բաաս կուսակցության ծայրահեղ ձախ դաշինքի առաջնորդ և երկրի փաստացի առաջնորդ Սիրիայի դե ֆակտո առաջնորդ 1966-1970 թվականներին, երբ նա հեռացվեց Հաֆեզ ալ-Ասադի կազմակերպած ուղղիչ շարժման արդյունքում։

Վաղ կյանք և կարիերա

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ջադիդը ծնվել է 1926 թվականին ծովափնյա Ջաբլե քաղաքի մոտ գտնվող Դուեյր Բաաբդա գյուղում[2]՝ Հադդադին ցեղի ալավիների ընտանիքում [3]։ Մեկ այլ զեկույցում նշվում է, որ նրա ծննդյան տարեթիվը 1924 թվականն է[4]։ Սովորել է Հոմսի ռազմական ակադեմիայում, իսկ 1946 թվականին ընդունվել է սիրիական բանակ[5]։ Ջադիդն ի սկզբանե եղել է Սիրիայի սոցիալիստական ​​ազգայնական կուսակցության անդամ, սակայն ավելի ուշ դարձել է Արաբական սոցիալիստական ​​Բաաս կուսակցության անդամ՝ Միշել Աֆլակի և Սալահ ալ-Դին ալ-Բիտարի գլխավորությամբ 1950-ականներին գործընկերոջ՝ Աքրամ ալ-Հաուրանիի միջոցով[2]։ Չնայած դրան, Ջադիդը մնաց մոտ նախկին կուսակցությանը. նրա եղբայրը՝ Ղասանը, նրա ամենահայտնի անդամներից մեկն էր Սիրիայում: Նա կրկին փոխեց հավատարմությունը 1950-ականներին, երբ դարձավ Գամալ Աբդել Նասերի գաղափարական համոզմունքներին աջակցող Արաբական ազգայնական շարժման անդամ: Ջադիդը աջակցում էր Սիրիայի միացմանը Արաբական Միացյալ Հանրապետությանը՝ միութենական հանրապետություն, որը բաղկացած է Եգիպտոսից և Սիրիայից[6]:

Միության ժամանակ Ջադիդը գտնվում էր Եգիպտոսի մայրաքաղաք Կահիրեում: Ջադիդը 1959 թվականին ստեղծեց Ռազմական կոմիտեն՝ այլ բաասականների հետ միասին: Ռազմական կոմիտեի գլխավոր նպատակն էր պաշտպանել Միության գոյությունը: Սկզբում Ռազմական կոմիտեի անդամներն ընդամենը չորսն էին, մյուսներն էին Հաֆեզ ալ-Ասադը, Աբդ ալ-Քարիմ ալ-Ջունդին և Մուհամմադ Ումրանը[6]: Ռազմական կոմիտեն փորձել է փրկել նաև սիրիական Բաաս շարժումը ոչնչացումից։ Կոմիտեի անդամները եղել են նրանցից, ովքեր Աֆլակին մեղադրում էին Միության տարիներին Բաաս կուսակցության ձախողման մեջ[7]: Կուսակցության Երրորդ Ազգային Կոնգրեսը 1959 թվականին պաշտպանեց Աֆլակի որոշումը՝ լուծարելու կուսակցությունը, սակայն 1960 թվականի Ազգային Կոնգրեսը, որտեղ Ջադիդը այն ժամանակ անհայտ ռազմական կոմիտեն ներկայացնող պատվիրակ էր, չեղյալ հայտարարեց որոշումը և կոչ արեց վերականգնել Բաաս կուսակցությունը։ Կոնգրեսը նաև որոշել է բարելավել հարաբերությունները Նասերի հետ՝ Միությունը ներսից ժողովրդավարացնելու միջոցով։ Կուսակցության ներսում գտնվող մի խմբակցություն՝ ալ-Հաուրանիի գլխավորությամբ, կոչ արեց Սիրիայի անջատումը[8]: Ռազմական կոմիտեն չհաջողվեց իր նպատակներին, և 1961 թվականի սեպտեմբերին Միությունը լուծարվեց։ Նազիմ ալ-Կուդսին, ով գլխավորում էր հետ Միության առաջին կառավարությունը, հետապնդում էր Ջադիդին և մյուսներին՝ նրանց նասերիական հավատարմության համար, և նրանք բոլորը ստիպված եղան հեռանալ սիրիական բանակից[6]:

1963 թվականին Ջադիդը փոխգնդապետից ստացել է գեներալ-մայորի կոչում և նշանակվել Սիրիայի զինված ուժերի շտաբի պետ[9]:

1970 թվականին, երբ Պաղեստինի ազատագրման կազմակերպության (ՊԱԿ) և Հորդանանի բանակի միջև հակամարտություն սկսվեց, Ջադիդը Պաղեստինի ազատագրման բանակի սիրիական վերահսկողության տակ գտնվող պաղեստինյան զորքեր ուղարկեց Սիրիայում տեղակայված, Պաղեստինի կողմից վերահսկվող պաղեստինյան զորքերը Հորդանան: Այս որոշումը չաջակցեց Ասադի ավելի չափավոր Բաաս խմբակցությունը, և զորքերը նահանջեցին:

Գործողությունը օգնեց բուռն հակամարտություն առաջացնել Ջադիդ և Ասադ խմբակցությունների միջև՝ Բաաս կուսակցության և բանակի ներսում: Սիրիայի կոմունիստական ​​կուսակցությունը միավորվեց Ջադիդի հետ՝ ստանալով նրան խորհրդային դեսպան Նուր ալ-Դին Մուխիտդինովի աջակցությունը։ Դրանից զայրացած Ասադը որոշեց վախեցնել խորհրդայիններին՝ ուղարկելով Մուստաֆա Թլասին Պեկին՝ զենք հայթայթելու[10]։ 1970 թվականի նոյեմբերին Ջադիդը փորձեց հեռացնել Ասադին և նրա կողմնակից Մուստաֆա Թլասին։ Ասադը պատասխանեց՝ նախաձեռնելով ներկուսակցական հեղաշրջում, որը կոչվում էր Ուղղիչ շարժում: Ջադիդը ձերբակալվեց 1970 թվականի նոյեմբերի 13-ին և մնաց Դամասկոսի Մեզզե բանտում մինչև 1993 թվականի օգոստոսի 19-ին սրտի կաթվածից մահը[11]։

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. 1,0 1,1 1,2 Encyclopædia Britannica
  2. 2,0 2,1 Seale, 1990, էջ 63
  3. Tucker, Roberts, էջ 535
  4. Bulloch, John (23 August 1993). «Obituary: Salah Jadid». The Independent. Վերցված է 7 April 2013-ին.
  5. Moubayed, 2006, էջեր 259–260
  6. 6,0 6,1 6,2 Moubayed, 2006, էջ 260
  7. Seale, 1990, էջեր 61–62
  8. Seale, 1990, էջ 66
  9. «Salah Jadid, 63, Leader of Syria Deposed and Imprisoned by Assad (Published 1993)». The New York Times (ամերիկյան անգլերեն). Associated Press. 1993-08-24. ISSN 0362-4331. Վերցված է 2021-02-23-ին.
  10. Robert Owen Freedman (1991). Moscow and the Middle East: Soviet policy since the invasion of Afghanistan. CUP Archive. էջ 40. ISBN 0-521-35976-7. Վերցված է 28 June 2010-ին.
  11. «Salah Jadid, 63, Leader of Syria Deposed and Imprisoned by Assad». The New York Times. 24 August 1993. Վերցված է 7 April 2013-ին.

Գրականություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Սալահ Ջադիդ» հոդվածին։