Ռուս-բուլղարական հարաբերություններ
 | |
 Բուլղարիա |
 Ռուսաստան |
Ռուս-բուլղարական հարաբերությունները (բուլղար․՝ Отношения между България и Русия, ռուս.՝ Российско-болгарские отношения) Բուլղարիայի և Ռուսաստանի միջև դիվանագիտական հարաբերություններն են։
Բուլղարիան ունի դեսպանատուն Մոսկվայում և երեք հյուպատոսարաններ ( Սանկտ Պետերբուրգում, Նովոսիբիրսկում և Եկատերինբուրգում)։ Ռուսաստանը դեսպանատուն ունի Սոֆիայում և երկու հյուպատոսարաններ (Ռուսեում և Վառնայում)։
Երկու ազգերն էլ սլավոնական ժողովուրդներ են և միավորված են ընդհանուր ուղղափառ քրիստոնեական մշակույթով։ 20-րդ դարից ի վեր հարաբերությունները լարվեցին, երբ Բուլղարիան երկու համաշխարհային պատերազմների ժամանակ էլ դաշնակցեց Գերմանիայի հետ Ռուսաստանի դեմ։ 1945 թվականից հետո Բուլղարիան սառը պատերազմի տարիներին սովետական դաշնակից էր և լավ հարաբերություններ էր պահպանում Ռուսաստանի հետ մինչև կոմունիստական տիրապետության տապալումը։ Այնուամենայնիվ, էներգետիկ նախագծերի հետ կապված խնդիրները, որոնցից են չեղյալ հայտարարված «Հարավային հոսք» գազատարի կառուցումը և սառեցված « Բելեն» ատոմակայանի ծրագիրը, ինչպես նաև Ռուսաստանի կողմից Ղրիմի 2014 թվականին բռնակցումը, հարաբերությունները վատթարացրեցին։
Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Պաշտոնական հարաբերությունները սկսվեցին 1879 թվականի հուլիսի 7-ից։
Վաղ հարաբերություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ժամանակակից Ռուսաստանի և Բուլղարիայի քաղաքացիները դարեր շարունակ շփման մեջ են եղել[1]։ Կիրիլյան այբուբենը ծագել է 9-րդ դարում Բուլղարական առաջին կայսրությունում և հետագայում ուղղափառ սլավոնական երկրների կողմից ընդունվել է որպես նրանց ստանդարտ այբուբեն։ Երկու ժողովուրդներն էլ ունեցել միապետներին ցարեր կոչելու սովորություն, որը համար կայսեր բառի սլավոնական ձևն է, որ նույնպես ծագում է Բուլղարիայից: Ռուսաստանը օգնեց Բուլղարիային անկախություն ձեռք բերել Օսմանյան կայսրությունից։ Բուլղարացիները այն ժամանակ Սոֆիայում կառուցեցին ուղղափառ եկեղեցի, որը կոչվեց ռուս սուրբ Ալեքսանդր Նևսկու անունով`ի պատիվ ռուս պատերազմի այն զինվորի, ովքեր այդ պատերազմի ժամանակ օգնեցին Բուլղարիային։
Երկուսի միջև հարաբերությունները սկսեցին վատթարանալ, երբ Ռուսաստանը հրաժարվեց օգնություն ցուցաբերել Բուլղարիային՝ սերբ-բուլղարական պատերազմում[2]։ Սա լուրջ ազդեցություն ունեցավ բուլղարա-ռուսական հարաբերությունների վրա, որոնք շարունակվում են նույնիսկ մինչև այսօր։
20 րդ դար[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Բուլղարիայի և Ռուսաստանի հարաբերությունները շարունակեցին անկում ապրել, քանի որ Բուլղարիան Ռուսաստանին մեղադրում էր իր ներքին գործերին խառնվելու մեջ․ փաստ, որը նպաստեց ցարական Ռուսաստանի և Սերբիայի միջև դաշինքի ուժեղացմանը։ Սա հանգեցրեց Բուլղարիայի և Ռուսաստանի միջև անտագոնիզմին նույնիսկ այն ժամանակ, երբ Ռուսաստանը դրդեց Բուլղարիային դաշինք կազմել Չեռնոգորիայի, Սերբիայի և Հունաստանի հետ՝ ավստրիացիներին Բալկաններից հեռացնելու համար։ Երբ Բուլղարիան հնարավորություն ստացավ գրավելու Կոստանդնուպոլիսը օսմանացիների դեմ Առաջին Բալկանյան պատերազմում, Ռուսաստանը դեմ էր Բուլղարիայի ռազմական գործողություններին[3][4]։ Ռուսաստանը նաև հրաժարվեց դատապարտել Սերբիային և Հունաստանին Երկրորդ Բալկանյան պատերազմում Բուլղարիայի վրա հարձակման համար։ Բուլղարիայի և Ռուսաստանի միջև լարվածությունը, ի վերջո, սկսվեց Առաջին աշխարհամարտում, երբ Բուլղարիան միացավ Գերմանական կայսրությանը՝ իր կորցրած հողը վերականգնելու խոստման շուրջ։ Վերջիվերջո, Բուլղարիան և Ռուսաստանը ունեցան ռազմական մեծ կորուստներ իրենց պատերազմների հետևանքներով, և բուլղարա-ռուսական հարաբերությունները խզվեցին։ Մինչև 1930-ական թվականները Ռուսաստանը՝ որպես Խորհրդային Միություն, հարաբերությունները հաստատեց Բուլղարիայի հետ[5]։
Երկրորդ համաշխարհային պատերազմին Բուլղարիան սկզբում մասնակցեց որպես Առանցքի ուժերի անդամ[6] բայց երբ խորհրդային բանակը ներխուժեց Բալկաններ, Բուլղարիան միացավ խորհրդային կողմին[7]։ Խորհրդային Կարմիր բանակը սատարեց 1944 թվականի բուլղարական հեղաշրջումը, որը կոմունիստներին բերեց իշխանության։ 1945-1948 թվականներին երկիրը հայտնվեց ոխրհրդային ազդեցության ոլորտում՝ Բուլղարիայի կոմունիստական կուսակցության (ԲԿԿ) վերահսկողության ներքո, որը վերահսկում էր ստալինիզմի ծրագիրը 1940-ականների վերջին ու 1950-ական թվականների վերջին[8] և միացավ Վարշավայի պայմանագրի կազմակերպությանը 1955 թվականին։ Քաղաքական բռնաճնշումները տարածված էին։ Բուլղարիան խիստ կախվածություն ուներ խորհրդային հովանավորությունից։ Սովետական տեխնիկական և ֆինանսական օգնությունը հնարավորություն տվեց Բուլղարիային արագորեն արդյունաբերանալ։ ԽՍՀՄ-ը Բուլղարիային ապահովում էր էներգիայով և իր ապրանքների շուկայով[9]։ Բուլղարիան ստացել է նաեւ լայնածավալ ռազմական օգնություն է Խորհրդային Միությունից,որը 1946-1990 թվականներին ընդհանուր արժեր 16,7 միլիոն ԱՄՆ դոլար[10]։ Բուլղարիան մնաց սովետական ճամբարի մի մասը մինչև 1989 թվականը, երբ ԲԿԿ-ը սկսեց ԽՍՀՄ-ից կախվածությունից ազատվել։ Առաջին բազմակուսակցական ընտրություններն անց են կացվել 1990 թվականին, իսկ հաջորդ տարի ընտրություններում ԲԿԿ-ն կորցրեց իշխանությունը։
Բուլղարացի սպա Գեորգի Իվանովը դարձավ առաջին բուլղարացին, ով թռչեց տիեզերական տարածություն Սոյուզ փփ տիեզերանավով խորհրդային տիեզերագնաց Նիկոլայ Ռուկավիշնիկովի հետ միասին։ Թռիչքի նախապատրաստական աշխատանքներին ներգրավել են բուլղարացի գիտնականները։ Այս ժամանակ Բուլղարիան ղեկավարում էր Նիկիտա Խրուշչովի մտերիմ ընկեր Թոդոր Ժիվկովը։
1989 թվականից հետո[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
1989 թվականին կոմունիստական վարչակարգի տապալումիցից հետո Բուլղարիա-Ռուսաստան հարաբերությունները նոր փուլ մտան։ Հարաբերությունների վրա ազդում էր իշխող կուսակցության քաղաքական կողմնորոշումը։ Ձախակողմյաները ավելի շատ էին սատարում սերտ հարաբերություններին, քան աջակողմյաները։ Ռուսաստանի միջամտության փորձերը շարունակվեցին Խորհրդային Միության փլուզումից հետո։ Դա հանգեցրեց երկու ռուս դիվանագետների վտարմանը 2001 թվականի մարտին, քանի որ Բուլղարիայի այն ժամանակվա վարչապետ Իվան Կոստովը, տեղեկացված լինելով Բուլղարիայի կառավարությունում ռուս գործակալների կողմից Բուլղարիայի կառավարությունը հեռացնելու փորձերի մասին, մինչև կառավարության ժամկետի օրինական ավարտը ընդամենը 5 ամիս առաջ հեռացրեց նրանց։ Երկու երկրների միջև հարաբերությունները մնացին չափավոր, չնայած Բուլղարիայի Արևմտյան Եվրոպայի և Միացյալ Նահանգների ինտեգրմանը։ 2004 թվականին Բուլղարիան միացավ ՆԱՏՕ-ին, իսկ 2007 թվականին՝ Եվրամիությանը։
Ավելի ուշ Բուլղարիայի սոցիալիստական կուսակցությունից նախագահ Գեորգի Պարվանովը աշխատեց էներգետիկ համագործակցության մի ծրագրի վրա, որը նա անվանեց «Մեծ սաղավարտ»[11][12]։ Չնայած նրան, որ նրան հաջողվեց երկու մանդատ ձեռք բերել, այն հիմնականում չուներ հասարակության աջակցությունը։ Պայմանագրերի մեծ մասը հետագայում վերանայվեցին, հաջողված նախագծերին հնարավորություն ընձեռվեց, իսկ անհաջող ջանքերը դադարեցվեցին, ինչպիսին է Բելեն աէկ-ը, որը դադարեցվեց բուլղարական կողմի համար նախագծի ոչ շահավետ բնույթի պատճառով։ Դրան դեմ էր արտահայտվել նախկին վարչապետ և Եվրոպական սոցիալիստական կուսակցության ներկայիս ղեկավար Սերգեյ Ստանիշևը, որը խոստացել էր փոխարինել Բոյկո Բորիսովի աջակողմյա կառավարությանը։ [ <span title="This claim needs references to reliable sources. (May 2019)">մեջբերում է պետք</span> ]
Տես նաեւ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ռուսաստանի բուլղարական համայնք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Բուլղարները բնակվում են Ռուսաստանի որոշակի շրջաններում։ [ <span title="This claim needs references to reliable sources. (March 2019)">մեջբերում է պետք</span> ]
Աղբյուր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ֆոն Հուհ, Արթուր Էռնստ։ Բուլղարների պայքարը ազգային անկախության համար իշխան Ալեքսանդրի օրոք. 1885 թվականին Բուլղարիայի և Սերբիայի միջև պատերազմի ռազմական և քաղաքական պատմություն (Ջոն Մյուրեյ, 1886)։ առցանց
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ «Bulgaria - Language, Culture and Etiquette». www.commisceo-global.com. Վերցված է 2019 թ․ ապրիլի 11-ին.
- ↑ von Huhn, (1885)
- ↑ Stowell, Ellery Cory (2009). The Diplomacy Of The War Of 1914: The Beginnings Of The War (1915). Kessinger Publishing, LLC. էջ 94. ISBN 978-1-104-48758-4.
- ↑ https://www.degruyter.com/downloadpdf/books/9788376560328/9788376560328.1/9788376560328.1.pdf
- ↑ http://russiasgreatwar.org/media/arc/bulgaria.shtml
- ↑ Editors, History com. «Bulgaria joins the Axis». HISTORY (անգլերեն). Վերցված է 2019 թ․ ապրիլի 11-ին.
{{cite web}}:|last=has generic name (օգնություն) - ↑ «The Balkans in WWII». dmorgan.web.wesleyan.edu. Վերցված է 2019 թ․ ապրիլի 11-ին.
- ↑ David Walker & Daniel Gray, "Bulgaria, People's Republic of" in The A to Z of Marxism (Scarecrow Press, 2009), pp. 36-39.
- ↑ Bulent Gokay, Eastern Europe Since 1970: Decline of Socialism to Post-Communist Transition (Routledge, 2001), p. 19.
- ↑ Deborah Sanders, Maritime Power in the Black Sea (Routledge, 2014), p. 176.
- ↑ We succeed in making the Grand Slam said Parvanov // (bg) Постигнахме Голям шлем, обяви Първанов. news.bg, 18.01.2008
- ↑ "the so-called "Grand Slam" (three major Bulgarian-Russian energy projects agreed in January 2008 between him and then Russian President Vladimir Putin) has failed to materialize", Bulgaria's Outgoing President Pledges to Help Parties Unite, novinite.com, 17 January 2012