Ռուսական աշխարհ
Ռուսական աշխարհ, հասկացություն, որը կրում է միջդիսցիպլինար բնույթ և գործում է բազմաթիվ իմաստներով։ Գիտական գրականության մեջ ձևավորվել է երեք հիմնական տեսական մոտեցում՝ մշակութային-քաղաքակրթական, աշխարհաքաղաքական և կրոնական[1]։ «Ռուսական աշխարհ» տերմինը իրավաբանական սահմանում չունի[2], ինչը թույլ է տալիս տարբեր հեղինակներին նկատի ունենալ՝ ինտեգրացիոն նախագիծ, կամ սփյուռքյան ռազմավարություն, կամ քաղաքակրթական կենտրոն, կամ «ռուսական գաղափար», կամ քաղաքական տեխնոլոգիա, կամ գաղափարախոսություն և այլն[3]։ 2000-ականների սկզբին հետազոտողների մի մասը կարծում էր, որ այդ հայեցակարգն արտացոլում է աշխարհաքաղաքական և սոցիալ-մշակութային իրականությունը (նրանցից ոմանք կարծում էին, որ «ռուսական աշխարհը» պառակտված է և մասնատված), գոյություն ուներ նաև մեկ այլ, բավականին տարածված տեսակետ, ըստ որի՝ իրականում «ռուսական աշխարհը» ցնորք է, այն կառուցելն անհնար է[4]։
1990-ականների սկզբից ռուսական աշխարհը հաճախ մեկնաբանվում է որպես միջազգային, միջպետական և միջմայրցամաքային հանրության պատմամշակութային գաղափար[5], որն ուղղված է ռուսախոս հայրենակիցների միավորմանը[6]։ 2000‑ական թվականների սկզբից «ռուսական աշխարհի» կոնցեպտը գործարկվել է Ռուսաստանի Դաշնության կառավարության կողմից՝ որպես արտաքին քաղաքական ուսմունք[7]։ Ռուսաստանի սահմաններից դուրս տերմինը հաճախ է ասոցացվում երկրի արտաքին քաղաքական գործողությունների հետ[8]։
Հետազոտողների մեծամասնության կարծիքով, գիտական շրջանառության մեջ «Ռուսական աշխարհ» հասկացությունը առաջ է քաշվել 1993-1997 թվականներին Պ. Գ. Շչեդրովիցկու կողմից[6][9]։ Նրա կարծիքով՝ ռուսական աշխարհը ստեղծվել է 20-րդ դարում տեկտոնական Պատմական տեղաշարժերի, համաշխարհային պատերազմների և մոլորակի հեղափոխությունների ազդեցության ներքո և այժմ հանդիսանում է խոշոր և փոքր համայնքների ցանցային կառույց, որոնք մտածում և խոսում են ռուսերեն[10][4]։
Ռուսական աշխարհի հիմնական բաղադրիչներն են Ռուսաստանը և ռուսական սփյուռքը[11]։
«Ռուսական աշխարհ» հայեցակարգի ծագում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
«Ռուսական աշխարհի» հայեցակարգն ունի վաղեմի պատմական արմատներ[8]: Միջնադարյան աղբյուրներում այն սահմանում էր Հին Ռուսաստանի քաղաքակրթությունը[12][13][14]։ Ռուսական աշխարհի՝ որպես քաղաքակրթության ձևավորման պատմական դոմինանտը Ռուս ուղղափառ եկեղեցու հոգևոր-բարոյական հիմքերն էին[15][13]։
«Ռուսական աշխարհ» տերմինի ամենավաղ օգտագործումը պահպանվել է հին ռուսական գրականության Խոսք Տասանորդ եկեղեցու նորացման մասին հուշարձանի մեջ (XI դար), երբ Մեծն իշխան Կիևի Իզյասլավ Յարոսլավիչի կողմից գովաբանվում է Սուրբ Կլիմենտ Հռոմի սխրագործությունը[12], - «…ոչ միայն Հռոմում, այլև ամենուր՝ Խերսոնում և ռուսական աշխարհում»[16]։ Ընդ որում, խոսքն այնտեղ Արևելյան սլավոնականության պատմության մեջ դոգետական ժամանակաշրջանի մասին է եղել[17]։
Մոնղոլական ներխուժումից հետո 1237-1240 թվականներին երկու հարյուրամյակների ընթացքում Ռուսաստանը բաժանվել է։ Նրա արևմտյան մասը (ներկայիս Ուկրաինայի և Բելառուսի տարածքները) ընդգրկվել է Լեհաստանի և Լիտվայի (ավելի ուշ միավորված է Ռեցեսպոլիտույայի) կազմում, իսկ հյուսիս-արեւելյան (ներկայիս Ռուսաստանի) մնացել է մոնղոլ-թաթարական լծի տակ՝ նրանից ազատվելով միայն 1480 թվականին։ Արդյունքում ռուսական աշխարհը որպես քաղաքակրթություն ենթարկվել է էթնիկ և լեզվական տարբերակման[18]․
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ Алейникова, 2017, էջ 8
- ↑ Tiido, 2015, s. 146
- ↑ Алейникова, 2017, էջ 5
- ↑ 4,0 4,1 Татьяна Полоскова, Виталий Скринник. Русский мир: мифы и реалии.— М.: Московский Фонд «Россияне», 2003.
- ↑ Кравченко, 2017, էջ 8
- ↑ 6,0 6,1 Алейникова, 2017, էջ 6
- ↑ Петухов, Бараш, 2014, էջ 83, 91
- ↑ 8,0 8,1 O'Loughlin et al., 2016, էջ 745
- ↑ Кочеров, 2014, էջ 163
- ↑ Щедровицкий, 14 февраля 2000
- ↑ Батанова (автореф. дис.), 2009, էջ 3
- ↑ 12,0 12,1 Marlène, 2015, էջ 3
- ↑ 13,0 13,1 Баркалов, 2016, էջ 109
- ↑ O'Loughlin et al., 2016, էջ 747
- ↑ Журавлёв В. Е. Роль Русской Православной Церкви в политическом процессе: методологические аспекты // Политическая и партийная система современной России: материалы Всероссийской научной конференции (Москва, 2 октября 2009 г.). — М.: Научный эксперт, 2009. — С. 260. — ISBN 978-5-91290-088-4
- ↑ Назаренко А. В. «Слово на обновление Десятинной церкви», или к истории почитания святителя Климента Римского в Древней Руси. — Архив русской эмиграции. — Москва—Брюссель: Conférence Sainte Trinité du Patriarcate de Moscou ASBL; Свято-Екатерининский мужской монастырь, 2013. — С. 184—185. — (Patrologia Slavica, Вып. 2). — ISBN 978-5-904685-07-2
- ↑ Ишин, 2015, էջ 20
- ↑ Valliere, 1995, էջեր 13—17
Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Алейникова С. М. Русский мир: белорусский взгляд. — Мн.: РИВШ, 2017. — 240 с.
- Алейникова С. М. «Русский мир»: геополитический подход // Весці БДПУ. Серыя 2: Гісторыя. Філасофія. Паліталогія. Сацыялогія. Эканоміка. Культуралогія. — Мінск: БГПУ імя М. Танка, 2017. — № 1 (91). — ISSN 1818-8583.
- Алейникова С. М. «Русский мир» как культурно-цивилизационный концепт // Научные труды Республиканского института высшей школы. — Минск: РИВШ, 2016. — № 15. — С. 19—26. — ISSN 2077-4885.
- Алейникова С. М. «Русский мир», «каноническая территория» и «Святая Русь» // Религия и общество — 10: сборник научных статей / под общ. ред. Կաղապար:Ы, Կաղապար:Ы. — Могилёв: МогГУ им. А. А. Кулешова, 2016. — С. 11—13. — ISBN 978-985-568-176-3
- Арефьев А. Л. Русский язык на рубеже XX—XXI веков. — М.: Центр социального прогнозирования и маркетинга, 2012. — 450 с. ISBN 978-5-906001-12-2 PDF
- Астахова Е. В., Астахов Е. М. Россия и «Русский мир» // Вестник МГИМО-Университета. — М.: Изд-во МГИМО (У), 2011. — № 1 (16). — С. 316—322. — ISSN 2071-8160.
- Бараш Р. Э. Русская идентичность: пределы политизации // Позитивный опыт регулирования этносоциальных и этнокультурных процессов в регионах Российской Федерации. Материалы Всероссийской научно-практической конференции (Казань, 25—27 сентября 2014 г.). — Казань: Институт истории им. Ш. Марджани АН РТ, 2014. — С. 35—38. — ISBN 978-5-94981-183-2
- Баркалов В. Я. Русский мир: ретроспектива в древность // Евразийство: теоретический потенциал и практические приложения. — Барнаул: Изд-во АлтГУ, 2016. — № 8. — С. 15—20. — ISSN 2313-5182.
- Баркалов В. Я. Русский мир: ретроспектива в древность // Избранные произведения. — Барнаул: Си-пресс, 2016. — С. 108—114. — ISBN 978-1-326-84505-6
- Батанова О. Н. Концепция русского мира: зарождение и развитие / Вестник Национального института бизнеса: Выпуск 6. — М.: Национальный институт бизнеса, 2008.
- Батанова О. Н. Русский мир // Международная жизнь. —М., 2008. — № 11. — С. 109—117. — ISSN 0130-9625.
- Батанова О. Н. Русский мир и проблемы его формирования: диссертация … кандидата политических наук. — РАГС. — М., 2009. — 163 с.
- Батанова О. Н. Русский мир и проблемы его формирования: автореферат диссертации … кандидата политических наук. — РАГС. — М., 2009. — 23 с.
- Батанова О. Н. Русский мир и проблемы его формирования в современных условиях // Вопросы национальных и федеративных отношений. — 2009.
- Батанова О. Н. Русский мир как реальность и цивилизационный проект // Право и политика. — М.: НБ-Медиа, 2008. — № 12. — С. 3017—3021. — ISSN 2454-0706.
- Бильченко Е. В. Концепт «Русский мир» в контексте культурологии // Человек. Культура. Образование. — Сыктывкар: СГУ им. Питирима Сорокина, 2012. — № 4 (6). — С. 5—15. — ISSN 2223-1277.
- Бочкова Л. В. Россия — Русский мир: выбор стратегии // Вестник Российского государственного аграрного заочного университета. — М.: Изд-во РГАЗУ, 2011. — № 11 (16). — С. 12—15. — ISBN 978-5-901240-56-4.
- Бочкова Л. В. Русский мир: концепция, смысл, пространство // Вестник Российского государственного аграрного заочного университета. — М.: Изд-во РГАЗУ, 2010. — № 11 (16). — С. 17—20. — ISBN 978-5-901240-45-8.
- Бубнова И. А. Цивилизационная матрица русского мира на переломных этапах истории страны // Вестник Бурятского государственного университета: Педагогика. Филология. Философия. — Улан-Удэ: Изд-во БГУ им. Д. Банзарова, 2014. — № 10 (2). — С. 36—41. — ISSN 1994-0866.
- Гвоздев А. В. Русский мир в условиях цифровизации современного общества // Современное образование: векторы развития. Цифровизация экономики и общества: вызовы для системы образования: материалы международной конференции (г. Москва, МПГУ, 24—25 апреля 2018 г.) / под общ. ред. Կաղապար:Ы, Կաղապար:Ы, Կաղապար:Ы. — М.: Изд-во МПГУ, 2018. — С. 479—486. — ISBN 978-5-4263-0683-7
- Джалагония В. Каков он, русский мир? // Эхо планеты. — 2009.
- Ишин А. В. Цивилизационное измерение Русского мира // Проблемы постсоветского пространства. —М., 2015. — № 3 (5). — С. 19—33. — ISSN 2313-8920.
- Кочеров С. Н. Русская идея как аксиологема // Вестник Нижегородского университета им. Н. И. Лобачевского. — Н. Новгород: Изд-во ННГУ им. Н. И. Лобачевского, 2006. — № 1 (5). — С. 541—547. — ISSN 1811-5942.
- Кочеров С. Н. Русский мир: проблема определения // Вестник Нижегородского университета им. Н. И. Лобачевского. — Н. Новгород: Изд-во ННГУ им. Н. И. Лобачевского, 2014. — № 5 (1). — С. 163—167. — ISSN 1811-5942.
- Кравченко П. П. Мир православный (национальная идея многовекового развития России). — М.: Филинъ, 2017. — 518 с. — ISBN 978-5-9216-0528-2
- Кривопусков В. В. «Русский мир» как ориентир цивилизационной идентификации и социальной интеграции россиян: диссертация … кандидата социологических наук. — ЮФУ. — Ростов н/Д, 2016. — 196 с.
- Левшин Н. С. «Русский мир» в зеркале современной прессы // Российский академический журнал. —Ростов н/Д, 2011. — Т. 15. — № 1. — С. 36—37. — ISSN 2221-9544.
- Немцев М. Ю. Пять тезисов о «русском» и о «Русском мире» // Интернет-журнал «ГЕФТЕР.РУ» (2017)
- Никонов В. А. Русский мир и русский язык // Русский язык за рубежом. — Государственный институт русского языка им. А. С. Пушкина, 2007. — № 5 (204). — С. 112—114. — ISSN 0131-615X.[1]
- Петухов В. В., Бараш Р. Э. Русские и «Русский мир»: исторический контекст и современное прочтение // Полис. Политические исследования. —М., 2014. — № 6. — С. 83—101. — ISSN 1026-9487.
- Полоскова Т., Скринник В. Русский мир: мифы и реалии. — М.: 2003.
- Столяров А. М. Русский мир // Нева. — 2004. — № 3.
- Сычёва Л.Русский язык, русская культура, русский мир.(չաշխատող հղում) // РФ сегодня. — 2007. — № 14.
- Тишков В. А. Русский мир // Российский народ: история и смысл национального самосознания. — Институт этнологии и антропологии им. Н. Н. Миклухо-Маклая. — М.: Наука, 2013. — С. 519—618. — ISBN 978-5-02-037562-8
- Тишков В. А. Русский мир: смысл и стратегии // Стратегия России. — М.: Фонд «Единство во имя России», 2007. — № 7. — С. 5—15.
- Фатющенко В. И. Русский мир в контексте мировых цивилизаций: курс лекций. — Կաղապար:Ы. — М.: Гнозис, 2009. — 316 с. — ISBN 978-5-94244-026-8
- Фокина А. В. К вопросу о Русском мире // Записки философского факультета Орловского государственного университета. — Орёл: Изд-во ОГУ им. И. С. Тургенева, 2014. — № 1 (1). — С. 1—8.
- Шалимова Н. А. Русский мир А. Н. Островского. Ярославль: 2000. — С. 15.
- Marlène L. The «Russian World»: Russia’s Soft Power and Geopolitical Imagination(անգլ.). — Washington: Center on Global Interests, 2015. — 29 p.
- O'Loughlin J., Toalb G., Kolosov V. Who identifies with the «Russian World»? Geopolitical attitudes in southeastern Ukraine, Crimea, Abkhazia, South Ossetia, and Transnistria(անգլ.) // Eurasian Geography and Economics. — Taylor & Francis, 2016. — Vol. 57. — № 6. — P. 745—778. — ISSN 1538-7216.
- Tiido A. The «Russian World»: the blurred notion of protecting Russians abroad(անգլ.) // Polski Przegląd Stosunków Międzynarodowych. — Warszawa: Uniwersytet Kardynała S. Wyszyńskiego, 2015. — № 5. — S. 131—151. — ISSN 2300-1437.
- Valliere P. Change and Tradition in Russian Civilization. — 2nd Ed. — Westland, Mich.: Hayden-McNeil Pub, 1995. — 138 p. — (Change and Tradition: Cultural and Historical Perspectives). — ISBN 978-1-57182-075-4
| ||||||||||||||||||