Ռոզա Օտունբաևա

	Ռոզա Օտունբաևա; ղրղզ.՝ Роза Исаковна Отунбаева
Կուսակցություն՝	Ղրղզստանի սոցիալ-դեմոկրատական կուսակցություն
Կրթություն՝	Մոսկվայի պետական համալսարան
Մասնագիտություն՝	քաղաքական գործիչ և դիվանագետ
Դավանանք	ագնոստիցիզմ
Ծննդյան օր	օգոստոսի 23, 1950 (73 տարեկան)
Ծննդավայր	Բիշքեկ, Ղրղզական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ
Քաղաքացիություն	ԽՍՀՄ
Ի ծնե անուն	ղրղզ.՝ Роза Исаковна Отунбаева
Պարգևներ	և Կանանց արիության միջազգային մրցանակ
Roza Otunbayeva

Ռոզա Օտոընբաևա (օգոստոսի 23, 1950(1950-08-23)^[1]^[2], Բիշքեկ, Ղրղզական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ), խորհրդային, հետագայում ղրղզ քաղաքական գործիչ և դիվանագետ, Ղրղզստանի ընդդիմադիր Սոցիալ-դեմոկրատական կուսակցության խորհրդարանական խմբակցության առաջնորդ։ 2010 թվականի ապրիլի 7-ի իրադարձությունների արդյունքում դարձել Է Ղրղզստանի ժամանակավոր կառավարության ղեկավարը։ 2010 թվականի մայիսի 19-ին Ղրղզստանի ժամանակավոր կառավարության հատուկ դեկրետի կողմից հռչակվել Է Ղրղզստանի անցումային շրջանի նախագահ։ Այդ դեկրետի համաձայն՝ Ղրղզստանի նախագահի անցումային շրջանի լիազորությունների ժամկետը սահմանվել է մինչև 2011 թվականի դեկտեմբերի 31-ը։ Սահմանադրության նոր տեքստի ընդունման հանրաքվեն 27.07.2010 թվականին հաստատել է այն որպես ՂՀ Նախագահ։ Ղրղըզստանի առաջին կին նախագահը և առայժմ միակ կինը, որը զբաղեցնում էր ԱՊՀ-ի երկրների նախագահի պաշտոնը։ Նորագույն պատմության մեջ երկրորդ կին նախագահն է առավելապես մուսուլմանական բնակչությամբ երկրում (առաջինը՝ 2001-2004 թվականներին Ինդոնեզիայի նախագահ Մեգավատի Սուկարնոպուտրին)։ Այդ պաշտոնը զբաղեցրել է մինչև Ալմազբեկ Ատամբաևի պաշտոնը ստանձնելը 2011 թվականի դեկտեմբերի 1-ին։

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ռոզա Օտունբաևան ծնվել է 1950 թվականի օգոստոսի 23-ին Բիշքեկում (այն ժամանակ՝ Ֆրունզե)^[3] (որոշ աղբյուրներ նշում են Օշը որպես ծննդյան վայր^[4]):

Ազգությամբ՝ ղրղզուհի։ Ոսկե մեդալով ավարտել է Օշ քաղաքի դպրոցը։

1972 թվականին ավարտել է Մոսկվայի պետական համալսարանի փիլիսոփայության ֆակուլտետը և ընդունվել Մոսկվայի պետական համալսարանի ասպիրանտուրան։ Վերապատրաստվել է Գերմանիայում։

1975 թվականին դարձել է փիլիսոփայական գիտությունների թեկնածու Մոսկվայում Մարքսիստա-լենինյան բարբառի կեղծման քննադատությունը Ֆրանկֆուրտյան դպրոցի փիլիսոփաների կողմից դիսերտացիայի պաշտպանությունից հետո^[4]։

1975-1981 թվականներին աշխատել Է Ղրղզստանի Ֆրունզեի պետական համալսարանում^[4] (այժմ` Ժուսուպ Բալասագընի անվան Ղրղզստանի ազգային համալսարան)։

1981 թվականին անցել է ԽՄԿԿ-ում կուսակցական աշխատանքի։ Կուսակցության Լենինի շրջկոմի երկրորդ քարտուղար, 1983 թվականից՝ Ղրղզստանի կոմկուսի Ֆրունզենի քաղկոմի քարտուղար։

1986-1989 թվականներին՝ Ղրղզստանի ԽՍՀ նախարարների խորհրդի նախագահի տեղակալ, արտաքին գործերի նախարար։

1989-1991 թվականներին եղել է ԽՍՀՄ ԱԳՆ կոլեգիայի անդամ, ունի ԽՍՀՄ արտակարգ և լիազոր դեսպանի աստիճան, ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի գործերով ԽՍՀՄ հանձնաժողովի պատասխանատու քարտուղար, իսկ 1990-1991 թվականներին՝ ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի գործերով ԽՍՀՄ հանձնաժողովի նախագահ։

ԽՍՀՄ փլուզումից հետո վերադարձել է Ղրղզստան և աշխատել անկախ Ղրղզստանի բարձր պաշտոններում։

1992 թվականին նշանակվել է անկախ Ղրղզստանի արտաքին գործերի նախարարի տեղակալ, իսկ նույն թվականի հուլիսին սկսել է աշխատել ԱՄՆ-ում և Կանադայում ՂՀ դեսպանի պաշտոնում։ 1994 թվականի մայիսին հայրենիք է վերադարձել ՂՀ արտաքին գործերի նախարարի պաշտոնում։

1997 թվականին, Ռոզա Օտունբաևայի խոսքով, ինքը որոշում է կայացրել հեռանալ կառավարությունից, թեև Ասկար Ակաևը նրան համոզում էր շարունակել աշխատել։

1997 թվականից Մեծ Բրիտանիայում և Հյուսիսային Իռլանդիայում ՂՀ դեսպան։

2002 թվականի մայիսից՝ Վրաստանի/Աբխազիայի հակամարտության կարգավորման հարցերով ՄԱԿ-ի Գլխավոր քարտուղարի հատուկ ներկայացուցչի տեղակալ։

2004 թվականի սեպտեմբերին խորհրդարանական ընտրությունների նախօրեին վերադառնում է ՂՀ և ստեղծվում է ընդդիմադիր Աթա-Ժուրտ շարժումը։ Շարժման առաջնորդներ են ընտրվել Ղրղզստանի խորհրդարանի պատգամավոր, կինոռեժիսոր Դոորոնբեկ Սադիրբաևը և Ռոզա Օտունբաևան։

Օտունբաևայի անվան հետ կապված է առաջին սկանդալը, որից հետո երկրում սկսել են խոսել հեղափոխության հնարավորության մասին։ 2005 թվականի հունվարին նրան մեկ օրվա ընթացքում նախ գրանցեցին պատգամավորության թեկնածու, իսկ հետո գրանցումից զրկեցին ընտրությունների մասին օրենքով սահմանված ժամկետում երկրի տարածքում բնակվելու մասին դրույթը խախտելու պատրվակով։ Ընդդիմության կարծիքով՝ պաշտոնական Բիշքեկն այդ կերպ մաքրել է նախագահ Բերմետ Ակաևայի դստեր ճանապարհը, որն առաջադրվել էր մայրաքաղաքի համալսարանական ընտրական շրջանում։

Ռոզա Օտունբաևան համարվում է համեստ քաղաքական գործիչ, Ղրղզստանում հայտնի է դարձել 1989 թվականի վերջից։

2005 թվականի մարտին Ղրղզստանում տեղի ունեցած Տյուլպանային հեղափոխությունից հետո, որը հանգեցրեց Հանրապետության նախագահ Ասկար Ակաևի տապալմանը և նրա պաշտոնին Կուրմանբեկ Բակիևին, կրկին նշանակվեց երկրի արտաքին գործերի նախարարի պաշտոնում։

2005 թվականի հուլիսի 10-ի նախագահական ընտրություններից հետո Ղրղզստանի խորհրդարանի կողմից ԱԳՆ ղեկավարի պաշտոնում Ռոզա Օտունբաևայի թեկնածությունը չի հաստատվել։ 2005-2007 թվականներից՝ Ասաբա կուսակցության համանախագահ։

2007 թվականի դեկտեմբերից Ղրղզստանի խորհրդարանի պատգամավոր և Ղրղզստանի ընդդիմադիր Սոցիալ-դեմոկրատական կուսակցության խորհրդարանական խմբակցության անդամ, 2009 թվականի հոկտեմբերից՝ տվյալ խորհրդարանական խմբակցության ղեկավար։ 2010 թվականի մայիսի 21-ին Ղրղզստանի նախագահին անցումային շրջանի լիազորություններով փախցնելուց հետո լքեց կուսակցությունը։

2010 թվականի ապրիլի 7-ից ղեկավարել է ժամանակավոր կառավարությունը։ Հանրաքվեն այն հաստատել է անցումային շրջանում՝ 2011 թվականի դեկտեմբերի 1-ին նոր նախագահի ընտրվելուց հետո, այն սկիզբ դրեց իշխանության խաղաղ փոխանցմանը՝ կամավոր հանձնելով իր լիազորությունները։

2011 թվականի փետրվարից գլխավորում է Ռոզա Օտունբաևայի նախաձեռնությունները Միջազգային հասարակական հիմնադրամը։ Հիմնադրամի հիմնական նպատակն է նախաձեռնել և իրականացնել ծրագրեր և նախագծեր, որոնք նպաստում են Ղրղզստանի սոցիալական, քաղաքական, տնտեսական զարգացմանը։

Տիրապետում է ղրղզերեն, ռուսերեն, անգլերեն և գերմաներեն լեզուներին։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ ^1,0 ^1,1 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.)
↑ ^2,0 ^2,1 Munzinger Personen (գերմ.)
↑ K. A. Бектурганова. Отунбаева Роза
↑ ^4,0 ^4,1 ^4,2 Александр Князев. Государственный переворот 24 марта 2005 г. в Киргизии Արխիվացված 2012-03-08 Wayback Machine Бишкек, 2007. С. 46.

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ռոզա Օտունբաևա» հոդվածին։

[_4cd49f4dcaddab65-1] 1,0 ^1,1 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.)

[_b7454f685d45e42e-2] 2,0 ^2,1 Munzinger Personen (գերմ.)

[bekt-3] K. A. Бектурганова. Отунбаева Роза

[knyazev-4] 4,0 ^4,1 ^4,2 Александр Князев. Государственный переворот 24 марта 2005 г. в Киргизии Արխիվացված 2012-03-08 Wayback Machine Бишкек, 2007. С. 46.

[1]

[2]

[3]

[4]